Densaýlyq saqtaý jónindegi oblystyq úılestirý keńesiniń  turǵyndardyń densaýlyǵyn saqtaý máselelerine  arnalǵan kezekti otyrysyna oblys ákiminiń orynbasary  B.Nurǵazıeva men oblystyq máslıhat hatshysy B.Júsipov, qala, aýdan ákimderi, basqarma basshylary men óńirdegi emdeý mekemeleriniń bas dárigerleri, qoǵamdyq uıymdar men BAQ ókilderi qatysty.

QR «Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik qoldaý mınıstrligi 2011-2015 jyldarǵa» arnalǵan «Sa­lamatty Qazaqstan» memleket­tik baǵdarlamasynyń oryndalysy men 2015 jyldyń alty aıynyń  qo­rytyndysyna oraı alqa má­ji­lisin ótkizgen. Mınıstrliktiń sa­raptamasy boıynsha elimizde Aq­mola, Shyǵys Qazaqstan, Atyraý, Qyzylorda jáne Ońtústik Qazaq­stan oblystarynyń densaýlyq saq­taý salasynda kem­shilikter kóp bo­lyp shyqty.  Bul tizimde bizdiń óńirdiń aty joq eken. Biraq bul Mańǵystaý medısınasynda másele joq degen sóz emes. Ókinishke oraı, sábı ólimi derekterinen oblysymyz el aımaqtarynyń al­dynda tur. 2015 jyldyń qańtar aıynan bastap  dúnıe esigin shyr etip ashqan 120 náreste 1 jasqa jetpeı shetinep ketken. Bul joǵary kórsetkishtiń artynda 120 bolashaq pen 120 taǵ­dyr tur...

Osy jaǵdaılardy baıan ete kelip, oblystyq úılestirý keńesiniń tó­raǵasy, oblys ákiminiń oryn­ba­sary Baný Nurǵazıeva: «Halyqtyń densaýlyǵy – bul eń basty baı­ly­ǵymyz bolsa, ana men bala ómirin qorǵaý – mindetimiz. 7 aıdyń ishinde 120 sábıdiń ómirden ótýi jandy aýyrtatyn statısıka. Aq halatty abzal jandar – dárigerlerdiń jany ashymasa, ana men bala ómirine kim arasha turady? Bul – 9 jyl oqyp, bilim shyńyna shyqqan dári­gerlerimiz óz qyzmetterin durys atqara almaıdy degen sóz. Árıne, medısına qyzmetkerleri múldem ju­­mys jasamaıdy emes, jumys jú­rip jatyr. Biraq, ol óz deńgeıinde emes bolǵany. Medısına salasynda menedjment jetispeıdi, qala, aýdan ákimderimen birigip jumys jasaý kerek»,-dedi.

Ob­lystyq densaýlyq saqtaý bas­qar­ma­synyń basshysy Rýslan Bek­týbaevtyń aıtýynsha, bıylǵy jyl­­dyń 7 aıynda 10721 sábı dú­nıe­ge kelgen. Bul ótken jylǵa qa­raǵanda 123 balaǵa az. Al 2014 jyly 112 bala túrli sebepten qaıtys bolsa, bıylǵy kórsetkish 120 bolyp otyr. Olardyń 8-i oblystyq perınataldyq ortalyqta, 6-y ob­lystyq balalar aýrýhanasynda kóz jumǵan.

– Osyǵan oraı, bul emdeý  me­kemeleriniń basshylaryna sábı óli­­­min azaıtýǵa qatysty naqty sha­­­ralar qolǵa alý tapsyrylyp, Al­maty qalasyndaǵy akýsherlik-gıne­kologıa jáne perınatologıa Ult­tyq ortalyǵynan mamandar sha­qyryldy. Shetinegen árbir ba­la­nyń medısınalyq qujattary zert­telip, nusqaýlar berildi. Búginde Astanadaǵy Ana men bala ulttyq ortalyǵynda 25 mańǵystaýlyq dá­ri­ger bilimin jetildirýde bolsa, olardyń 9-y akýsher-gınekologtar, 16-sy neo­natologtar. Aǵymdaǵy jyldyń 9 aıy­nan soń,  qorytyndy jasalyp, nátı­jeler saraptalatyn bolady. Sábı ólimine ákeletin ana men balanyń perınataldyq ke­zeńdegi jaǵdaıy bolsa, 19 paıyzy týa bitken, 7 paıyzy tynys alý oryndarynyń aýrýlary bolyp otyr, - deıdi oblystyq den­saýlyq saq­taý basqarmasynyń bas­shysy R.Bektýbaev.

Bala súıip, ómirge el bolashaǵy- urpaqty ákelýdi izgi nıet etken analar arasynda da ólim azaımaı otyrǵany aqıqat. 2008 jyly aı­maǵymyzda 11, 2009 jyly 7 ana armanyna jetpeı kóz jumsa, 5 jyl ishinde bul kórsetkish 4 esege ar­typ otyr. Basqarma basshysynyń aıtýynsha, bıylǵy jyldyń mamyr aıynda Munaıly aýdanynda turatyn 27 jastaǵy júkti áıel oblystyq perınataldyq ortalyqta qaıtys bol­ǵan. Arnaıy jasalǵan saraptama bul qaıǵyly jaǵdaıǵa medısına qyz­metkerleriniń qatysy baryn kór­setken. Ýchaskelik dárigerler óz qyzmetin durys atqarmaǵan. Aıa­ǵy aýyr anamen júktiliktiń al­ǵashqy aılarynda túsinik ju­mys­tary júrgizilmegen. Oblys ákimi orynbasarynyń ana ólimine qa­tysty saýaldaryna R.Bektýbaev «Ana óli­miniń basty sebebi – áıelder den­saýlyǵynyń tómendigi» dep jaýap berdi. Basqarma basshysynyń aı­týynsha, áıelder arasynda qa­nazdyq keń taralǵan, búırek aý­rýlary kóp. Bolashaq analar óz den­saýlyqtaryna asa kóńil bólmeıdi.  

Tipti bala kóterýge densaýly­ǵy jaramaıtyn áıelder de táýekelge bel býyp, ómirge bala ákelýdi oılaıdy. Qazirde dárigerler baqy­laýynda aýyr jaǵdaıda júkti bolyp júrgen ondaǵan názik jandylar tirkelgen. Olardyń arasynda múgedek áıel de bar. Osyndaı máselelerdi ashyq talqylaýǵa  tyrysqan  aýqymdy jıyn barysynda turǵyndardyń Mań­ǵystaý medısınasyna qa­tys­ty pi­kir­leri jınaqtalǵan beıne­sújet kór­­setildi. Qatysý­shy­lar kóptegen aq­taý­­­lyqtardyń dárigerler qyzme­tine qana­ǵattanbaıtynyna kýá boldy. 
Beınesújette aǵynan jarylyp, ashyna sóılegen turǵyndar oblysymyzdaǵy em­deý mekemeleriniń qyzmetine kóńil­deri tol­maıtyndyqtaryn aıtqan. Kóp­­shi­ligi emha­nalardaǵy sarylǵan kezekter týraly aıtsa, birqatary dáriger­lerdiń naýqastarmen qarym-qatynasy tómen dep sanaıdy. Joǵary bilimdi mamandar arasynda tánine shıpa izdep kelgen turǵyndarmen dóreki sóılesip, dárigerlik deontologıany saqtamaıtyndary jıi kezdesedi. Jedel járdem qyzmetine de taǵylar syn jeterlik.

– Jaqynda issaparmen Mańǵystaý aýda­nynyń Saıótes aýylynda bolyp, dárigerlik ambýlatorıaǵa bardym. Aýyldyń basty emdeý mekemesinde qymbat qural-jabdyqtar bar, biraq sý joq. Sý joq jerde naýqasqa qandaı em kórsetýge bolady? Dáriger aýyldaǵy júkti áıelder men sábılerdiń sany túgili, óz ujymynda qansha adamnyń baryn bilmeıdi. Bul ne degen masqara?-dedi Baný Ǵanıqyzy.

Al, dárigerler medısına qyzmetiniń tó­mendigin materıaldyq jaǵdaımen baılanystyrady. Basty sebep, oblysymyzda mamandar jetispeıdi. Bilikti mamandardy basqa jaqtardan shaqyrý úshin olardy pátermen qamtamasyz etý kerek. Dárigerler jala­qy­synyń tómendigi, óńirimizge ár jaqtan kelý­shilerdiń óz densaýlyqtaryna nemquraıly qaraıtyndyǵy da jaǵdaıdy ýshyqtyryp otyr. Al, jedel járdem qyzmetine synnyń aıtylýy – oblys ortalyǵy aýmaǵynyń kún sanap keńeıýinen. Aqtaýdaǵy 30,31,32 jáne 33-shi shaǵynaýdandardyń ortalyqtan qashyqtyǵy men joldardyń nasharlyǵy da osyǵan sebep bolýda. Oblys boıynsha jedel járdem kólikteri jetispeıdi, aýdandar men Jańaózen qalasy úshin 16 sanıtarlyq avtokólik qajet etilýde. 

Budan keıin medısına uıymdary men farmasevtıkalyq qyzmetti baqylaý komıte­tiniń Mańǵystaý oblystyq de­par­tamentiniń basshysy Eldesh Qosmaǵanbetov pasıentterdi qoldaý jáne ishki aýdıt qyzmeti týraly aıtty. 

– Pasıentterdi qoldaý ortalyǵy emdeý mekemelerinde QR Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń buıryǵymen 2009 jyly qurylǵan bolatyn. Basty maqsat – naýqastar men dárigerler arasynda baılanys ornatý. Ókinishke oraı, ortalyqtyń jumysy men ishki aýdıt qyzmeti jetkiliksiz júrýde. Onlaın júıesindegi senim telefondary  jumys istemeı tur. Bıylǵy tekseris kezinde 11 mekemeniń jedel telefon jelisiniń jumys istemeıtindigi anyqtaldy, kóp mekemeler telefon qońyraýyna jaýap bermeıdi. Iaǵnı osy qyzmetke jaýapty dáriger-eksperttiń jumysy jolǵa qoıylmaı otyr,-dedi Eldesh Qosmaǵanbetov.

Densaýlyq saqtaý salasynyń búgini men erteńine arnalǵan otyrystyń kún tártibinde sóz alǵandardyń biri oblystyq tutynýshylar­dyń quqyq­taryn qorǵaý departamentiniń basshysy Maral Qadyr boldy. Ol keltirgen statısıkalyq málimetter boıynsha, oblysta 2015 jyldyń 6 aıynda týberkýlezben aýyrǵandar sany ótken jylmen salystyrǵan­da 7 paıyzǵa ósip, orta respýblıkalyq kórsetkishten  11,4 paıyz joǵary bolǵanyn kórsetip otyr. Juqpaly aýrý  Beıneý aýdanynda  - 1,6 esege, Túpqaraǵan aýdanynda – 2 esege, Aqtaý qalasynda  26, Munaıly aýdanynda – 8,2 paıyzǵa ósken. Ótken jyly 193 jan bul áleýmettik dertke ushyrasa, bıyl olardyń sany 214-ke jetti. Ásirese, balalar arasynda týberkýlez kóbeıip ketken. Ókinishke oraı, balalar arasynda týberkýlez derti boıynsha Mańǵystaý oblysy birinshi orynda tur. Jas óskinderdi osy bir juqpaly syrqattan qorǵaı almaı otyrmyz. Jasóspirimder arasynda da ósý kórsetkishteri baıqalady. Balalardyń arasynda aýrýshańdyqtyń joǵary deńgeıi Beıneý men Túpqaraǵan aýdandarynda ósip ketken kórinedi.  

Jasóspirimderdiń arasynda týber­ký­lez­diń ydyraý satysynda, basıllárlyq túri­niń anyqtalýy, em­deý-saýyqtyrý mekemelerinde esepte turǵan jasóspirimderge medısına qyzmetkerleriniń tarapynan, pro­fılaktıkalyq medısınalyq baqylaýdyń sapaly júrgizilmeıtinin, josparǵa sáıkes flúorografıalyq rentgen tekserýi qolǵa alynbaıtyny jáne balalardy der kezinde kategorıasyna ótkizilip, tıisti dárigerge júktelmeı­tini baıqalady. Sonyń saldarynan, jas­óspirimder arasynda aýrý kóbeıip barady,-dedi Maral Jumabekqyzy.

Týberkýlezdi túbegeıli quryqtaı almaýdyń sebebi - medısınalyq kómektiń ýaqytyly kórsetilmeýi, egýdiń durys júrgizilmeýi,- dep atap ótti  ol. Aýrýdy erte anyqtaýda jergilikti mamandar enjarlyq tanytyp, mıkroskopıa­lyq ádisti keń qoldanbaıdy. Naýqastardyń 60 paıyzy aýyryp, dáriger kómegine ózderi júgingen. Egý sharasy da tómengi deńgeıde júrgizilip otyr. Kóptegen ata-analar  el ishinde bolyp jatqan jaǵdaılardan úreılenip, balalaryn egýden bas tartýda. Olarmen túsinik jumystary tıisinshe júrgizilmegendikten, egilmeı qalǵan sábıler sany kóbeıýde. Al, syrqatqa shaldyqqan balalardy saýyqtyrý sharalary da kóńil kónshitpeıdi. Osy jyldyń alty aıynda naýqas balǵyndardyń tek 77 paıyzy ǵana saýyqtyrýdan ótken. Oǵan sa­natorlyq balabaqshalar men ortalyqtardyń jetispeýshiligi sebep bolýda. Jańaózen qalasy, Túpqaraǵan aýdanynyń Aqshuqyr aýylyna, Qaraqıa aýdanyna qarasty Jetibaı kenti­ne, Munaıly aýdanynyń Atameken eldimekeni­ne arnaıy balabaqsha salý qajettiligi týyn­dap otyr. 

Oblysymyzda 1394 dáriger, 4902 orta bi­limdi medısına qyzmetkeri bar. Bul óńir turǵyndaryn medısınalyq kómekpen tolyq­taı qamtamasyz etýge jetkiliksiz. Negizgi mamandyqtar boıynsha 170 dáriger, atap aıtqanda  anestezıolog-reanımatologtar, ınfeksıonıster, pedıatrlar men neonatologtar qajet.   

Jıyn sońynda oblys ákiminiń orynbasary Baný Nurǵazıeva jınalǵandardy turǵyndar densaýlyǵyn qorǵaýǵa bar kúsh-jigerlerin salýǵa jáne adamdar ómirine jaýapty bolýǵa shaqyrdy. Deni saý ulttyń ǵana bolashaǵy jarqyn bolmaq.

Aqparat kózi: Mangmedia.kz.