Osy aptada Elbasy Nursultan Nazarbaev Atyraý oblysyna jumys saparymen baryp, birqatar óndiris nysandarynda boldy. Sonymen qatar sapar barysynda Memleket basshysy Aqtóbe, Batys Qazaqstan, Atyraý jáne Mańǵystaý oblystarynyń ákimderimen keńes ótkizdi. Bul týraly "Qamshy" portaly QazAqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Keńeste ınvestısıalar jáne damý mınıstri Á.Isekeshev, «QazMunaıGaz» UK» AQ basqarmasynyń tóraǵasy S.Myńbaev, «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń basqarma tóraǵasy A.Myrzahmetov baıandama jasady. Shara barysynda Memleket basshysy Qazaqstandaǵy ónerkásiptik ónimderdiń jartysy eldiń batys óńirindegi tórt oblysta óndiriletinin atap ótti.

«Bul oblystardyń damýynyń búkil ekonomıkamyz úshin mańyzy zor. Jer aýmaǵynyń úlkendigine baılanysty eldiń ár óńiriniń ózindik ereksheligi bar. Batys munaı óndirýge jáne óńdeýge mamandanǵan. Soǵan baılanysty biz naq osy salanyń damýyna mol ınvestısıa salyp jatyrmyz», - dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Bul oraıda Nursultan Nazarbaev óńirde ınfraqurylymdyq qurylys aýqymyn keńeıtý qajettigine toqtaldy. «Jańa ekonomıkalyq ahýal bizdiń ındýstrıalyq baǵdarymyzdyń durystyǵyn taǵy kórsetti. Sol sebepti men búgin kabel óndiretin jáne munaı salasyna arnalǵan aýyr jabdyqtar shyǵaratyn eki zaýytty baryp kórdim, bular - mańyzdy ári qajetti nysandar», - dedi Memleket basshysy.

Munymen qosa, Qazaqstan Prezıdenti ákimderdiń nazaryn munaı-gaz salasynyń aınalasynda shaǵyn jáne orta bıznesti damytý qajettigine aýdardy,  sondaı-aq ındýstrıalandyrý jáne ınfraqurylymdar qurylysy jónindegi josparlardy jańa ekonomıkalyq jaǵdaıdy eskere otyryp qaıta qaraýdy tapsyrdy. «Daǵdarys kezinde turaqty jumys oryndarynyń sany qysqarady, bul búkil álemge tán ózekti másele. «Nurly jol» baǵdarlamasyn ár óńirde iri óndiristen qysqaryp qalǵandar úshin jumys oryndaryn ashýǵa beıimdeý kerek dep oılaımyn. Biz mundaı tájirıbeni 2008-2009 jyldardaǵy daǵdarys kezinde qoldanǵanbyz», - dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Budan bólek Elbasy jańa ken oryndaryn barlaýǵa eń iri halyqaralyq kompanıalardy tartý kerek ekenin qadap aıtty. Memleket basshysy mańyzdy baǵyt retinde ken oryndaryn barlaý isin jandandyrýdy atady. «Tipti Teńiz ben Qarashyǵanaq sıaqty iri ken oryndarynyń ózi 10-15 jyldan soń ken óndirýdiń eń shyrqaý shegine jetedi. Eger osy ýaqyt aralyǵynda jańa ken oryndaryna barlaý jasamasaq, onyń saldary aýyr bolady. Barlaýǵa eń iri halyqaralyq kompanıalardy tartý kerek. Kaspıı mańy oıpatynda barlanbaǵan orasan mol ken qorlary baryn biz bilemiz», - dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Nursultan Nazarbaev munaı men gazdy tereńdete óńdeýdiń mólsherin arttyrý qajettigine de toqtaldy. «Biz óndirilgen resýrstardyń barynsha joǵary qosymsha qunyn qamtamasyz etýge tıispiz. Sondyqtan da munaı hımıasyna kóp kóńil bólip otyrmyz. Atyraý oblysynda kúrdeli polımerler óndiretin munaı óńdeý zaýytyn qaıta qurý jumysy júrip jatyr. Mundaı kásiporyndardyń quny 5-6 mıllıard dollar bolady. Qazir Qazaqstannyń aýqymdy munaı hımıasyn damytýǵa negiz qalanýda. Sondyqtan «Ulttyq ındýstrıalyq munaı hımıasy tehnoparki» erkin ekonomıkalyq aımaǵynyń qurylysyna eleýli qarajat bólinip jatyr. Ony tıimdi ıgerý Úkimet pen Atyraý oblysy basshylyǵynyń mindeti bolyp sanalady», - dedi Memleket basshysy.

Qazaqstan Prezıdenti munaıdy óńdeý tereńdigi Qazaqstanda - 68%, Reseıde - 72%, Eýroodaqta - 85%, AQSH-ta 95% ekenin aıtty. Memleket basshysy osy rette bul úderiske jańa tehnologıalardy engizý qajettigin atap kórsetti.

Keler jyly Qazaqstanda munaı óndirý kólemi 77 mln. tonnany quraıdy

Osy aptada Májiliste «2016-2018 jyldarǵa arnalǵan respýblıkalyq búdjet týraly» zań jobasynyń tanystyrylymy barysynda Ulttyq ekonomıka vıse-mınıstri Marat Qusaıynov boljamǵa sáıkes, 2016 jyly Qazaqstanda munaı óndirý kólemi 77 mln. tonnany quraıtynyn, atalǵan kórsetkish buǵan deıin boljanǵan deńgeıden 3,8 mln. tonnaǵa az ekenin málim etti.

«Sonymen qatar, 2020 jylǵa qaraı elimizdegi munaı óndirý kólemi 92 mln. tonnaǵa deıin jetedi. Bul buryn boljanǵan derekterge qaraǵanda 12 mln. tonnaǵa tómen», - deıdi vıse-mınıstr.

Onyń aıtýynsha, 2016-2020 jyldar aralyǵynda Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵy salasy jalpy ónimi kóleminiń ortasha jyldyq ósimi 2,8 paıyzǵa teń bolmaq. Al saýdada kórsetiletin qyzmetter ósiminiń qarqyny ortasha eseppen 4,5 paıyzdy quraıdy. Kólik, aqparat jáne baılanys qyzmetteriniń ósýi aǵymdaǵy jyldyń deńgeıinde saqtalady.

«Taýarlar eksporty qundyq máninde 2016 jyly baǵalaý boıynsha aldyńǵy kezeńge qaraǵanda 14,8 paıyzǵa tómendep, keıin munaı eksportynyń naqty kóleminiń boljanyp otyrǵan ulǵaıýynyń nátıjesinde 2017-2020 jyldar aralyǵynda 4,4 paıyzdan 7 paıyzǵa deıin ósetini kútiledi», - dedi M. Qusaıynov.

Budan bólek ol jyldyq ınflásıa deńgeıi 2016-2017 jyldary 6-8 paıyz dálizinde kútiletinin, sondaı-aq, ınflásıa 2018 jyly - 5-7 paıyz, 2019 jyly - 4-6 paıyz, 2020 jylǵa qaraı 3-4 paıyzǵa tómendeıtini boljanyp otyrǵandyǵyn jetkizdi.

«Ulttyq banktiń teńgeniń qubylmaly erkin aıyrbas baǵamy rejımine ótýin eskere otyryp, Ulttyq qordan 2016-2018 jyldarǵa arnalǵan kepildendirilgen transferttiń mólsheri jyl saıyn 2 trln. 200 mlrd. teńge somasynda aıqyndaldy. Bul rette Ulttyq qordan 2016 jylǵa arnalǵan nysanaly transfert respýblıkalyq búdjettiń kiris bóliginde 461,5 mlrd. teńge, 2017 jyly 750 mlrd. teńge somasynda eskerilip otyr. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, Respýblıkalyq búdjettiń tapshylyǵy 2016 jyly JİÓ-ge 1,6 paıyzdy nemese 723,4 mlrd. teńge, 2017 jyly - 600, 8 mlrd. teńge, al 2018 jyly - 552,3 mlrd. teńge deńgeıinde josparlandy», - deıdi vıse-mınıstr.

Óz kezeginde Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov  «Nurly jol» ınfraqurylymdy damytý baǵdarlamasyn iske asyrýdy jalǵastyrýǵa Ulttyq qordan nysanaly transfert retinde 2016 jyly - 461,5 mlrd teńge, 2017 jyly - 750 mlrd teńge qarastyrylatynyn aıtty.

«Bul rette Úkimet «Nurly jol» boıynsha qajettilik týyndaǵan jaǵdaıda baǵdarlama baǵyttaryn túzetý úshin jedel sharalar qabyldaýǵa 2016 jylǵa - 127,6 mlrd teńge, 2017 jylǵa - 750 mlrd teńge shyǵystardy shoǵyrlandyrmaq. Bul arnaıy rezerv túrindegi jańa qural bolyp tabylady», - dep atap ótti mınıstr.

Onyń aıtýynsha, respýblıkalyq búdjet shyǵystary 2016 jyly aǵymdaǵy deńgeıge qaraǵanda 74 mlrd teńgege ósedi jáne 7 trln 319 mlrd kóleminde josparlanǵan. Bul kórsetkish 2017 jyly 5,6 paıyzǵa ósip, 7 trln. 731 mlrd teńgeni, 2018 jyly 3,5 paıyzǵa nemese 274 mrd teńgege tómendep, 7 trln 757 mlrd teńge shamasynda josparlanady. «Jalpy búdjetti josparlaý qatań shekteýler jaǵdaıynda jáne Elbasynyń aǵymdaǵy jylǵy 19-20 tamyzda ótken ekonomıkalyq saıasattyń júıeli sharalaryna arnalǵan otyrysta bergen tapsyrmalaryn eskere otyryp ázirlengen. Bul rette Úkimetke berilgen tapsyrmalardyń biri 2018 jyldyń aıaǵyna deıin shtattyq sandy ulǵaıtýǵa, sondaı-aq bılik deńgeıinde atqarylatyndardy qospaǵanda jańa bastamalarǵa moratorıı belgileý bolyp tabylady», - dedi Qarjy mınıstri.

Budan bólek, Qarjy mınıstri keler jylǵy búdjet shyǵystarynyń 58,7 paıyzy nemese 4,3 trln. teńgesi áleýmettik salaǵa baǵdarlanyp otyrǵanyn atap ótti. Álemdik kúrdeli ekonomıkalyq ahýalǵa qaramastan búdjet shyǵystarynyń áleýmettik bóligi barynsha qorǵalǵan ári kúsheıtilgen.

Máselen, «Balapan» baǵdarlamasyn iske asyrýdy jalǵastyrýǵa úsh jylda 272 mlrd teńge qarastyrylady. Sonyń ishinde 2016 jyly Ulttyq qordan balabaqsha salýǵa arnalǵan 6,7 mlrd teńge nysanaly transfertterdi qosa alǵanda 94,7 mlrd teńge qamtylady. Nátıjesinde aldaǵy úsh jylǵa arnalǵan memlekettik bilim berý tapsyrysy boıynsha mektepke deıingi bilim berý uıymdarynda balalar úshin 377 myń oryn qamtamasyz etiledi. Apattyq jáne úsh aýysymdy mektepter problemasyn sheshý úshin 2015 jyly bastalǵan barlyq nysandar qurylysyn aıaqtaýǵa 21 mlrd teńge bólinedi.

«Densaýlyq saqtaýǵa arnalǵan shyǵystar aldymyzdaǵy úsh jylda 2 trln. 136 mlrd teńgeni quraıdy. Onyń ishinde 2016 jylǵa 679 mlrd teńge kózdeledi. Al halyqty turaqty jumyspen qamtamasyz etý, aýylda kásipkerlikti damytý maqsatynda «Jumyspen qamtý» jol kartasy jalǵasady. Bul maqsattarǵa 2016-2018 jyldarǵa 114 mlrd teńge baǵyttalady. Shamamen 36 myń jumys ornyn ashýǵa, oqytý arqyly jumysqa ornalastyrýǵa jáne 27 myń adamdy qonystandyrýǵa 38 mlrd teńge qarastyrylady», - dedi Baqyt Sultanov.

Avıatasymaldaý tarıfin retteý Azamattyq avıasıa komıtetine beriledi

Ótip bara jatqan bul aptada Májiliste Investısıalar jáne damý mınıstri Áset Isekeshev  2017 jyly avıatasymaldaý tarıfin retteý Azamattyq avıasıa komıtetine beriletinin málim etti.

Eske salaıyq, «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine jol-kólik ınfraqurylymyn, kóliktik logıstıkany jáne avıatasymaldy damytý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasy birinshi oqylymda maquldanǵan bolatyn. Atalǵan qujat Elbasynyń «100 naqty qadam» Ult josparyn júzege asyrýdy kózdeıdi. Zań jobasy boıynsha áýe keńistigin paıdalaný salasynda memlekettik retteý, baqylaý jáne qadaǵalaý tetigin jasaý kózdeledi. Sonyń ishinde halyqaralyq áýejaılarǵa biryńǵaı talaptar engiziledi, bul avıasıalyq tasymaldaý barysynda júkterdi ótkizý ýaqytyn 10 kúnnen 4 saǵatqa deıin azaıtady.

«Budan bólek, Ult josparynyń 68-qadamyna sáıkes, 2017 jyly avıatasymaldaý tarıfterin retteý ýákiletti organǵa - Azamattyq avıasıa komıtetine beriletin bolady. Avıasıa salasynyń memlekettik retteý máselesi de jetildiriledi. Bul rette Ulybrıtanıanyń avıasıalyq qyzmet úlgisi paıdalanylmaqshy. Ondaı ozyq úlgi ushýlardyń sapasyn arttyrý, olardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne ushqyshtar daıarlaý boıynsha asa mańyzdy baǵyt bolyp tabylady», - dedi Áset Isekeshev.

Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, Qazaqstan osy maqsattardy eńserý úshin Brıtanıa azamattyq avıasıasymen tyǵyz yntymaqtastyqty jandandyra túsedi. Qazirgi tańda jetekshi avıasıa ákimshilerimen kelissózder bastalǵan. «Bunyń nátıjesinde 2020 jyldarǵa qaraı qazaqstandyq avıasıa qyzmetiniń IKAO standarttaryna sáıkestik deńgeıi 64 paıyzdan 80 paıyzǵa deıin joǵarylaıdy. Osynyń arqasynda Qazaqstannyń kóliktik júıesi álemdik júıege tıimdi ıntegrasıalanady», - dedi mınıstr. 

Munymen qosa Á. Isekeshev «100 naqty qadam» Ult josparynyń 65-shi qadamy Qazaqstannyń halyqaralyq transporttyq komýnıkasıalyq aǵynmen, ıntegrasıasyn qarastyratynyn eske salyp ótti. Aıta keterligi, onyń aıasynda Azıadan Eýropaǵa tranzıttiń kedergisiz ótýine áser etetin «Eýrazıalyq transqurlyqtyq dálizi» atty mýltımodaldy kólik dálizin qurý josparlanǵan bolatyn. Munyń ózi «Nurly jol» baǵdarlamasynda qamtylyp otyr ári bul Qytaıdyń «Jibek jolynyń» ekonomıkalyq beldeýi jobasymen úılesedi. Tutastaı alǵanda, osy baǵytta Qytaıdan Eýropaǵa deıin mýltımodaldy dálizin damytýǵa septigin tıgizedi.

Onyń sózine qaraǵanda, zań jobasymen avıasıa salasyn damytý maqsatynda Qazaqstannyń halyqaralyq áýejaılarynda biryńǵaı talaptardy bekitý qarastyrylady. Sonymen qatar, servısti jaqsartý maqsatynda halyqaralyq mártebesi bar áýejaılardyń halyqaralyq standarttar boıynsha aýdıtten ótý talaptary bekitiledi.

Jylý berý maýsymynyń bastapqy aılaryna jeterlik otyn qory bar

Osy aptada Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetindegi brıfıńte Energetıka mınıstrligi Atom jáne energetıkalyq qadaǵalaý komıtetiniń tóraǵasy Suńǵat Esimhanov barlyq iri qalalarda jylý berý maýsymynyń bastapqy aılaryna jeterlik otyn qory bar ekenin aıtty.

«Energıa stansalarynda 3,5 mln. tonna kómir, 110 myń tonnadan astam mazýt daıyndaldy. Bul iri qalalarda, barlyq oblystarda jylý berý maýsymynyń alǵashqy aılaryna jetkilikti. Árıne, búgingi kúni 100 paıyz daıyn bolý múmkin emes. Shaǵyn qalalarda problema bar, biraq olar sheshilýde. Úkimet qorynan Semeıge kómir satyp alý úshin qarjy bólindi. Qarjy mınıstrligi men ákimdikter Arqalyq pen Kentaý qalasynda kómir jetkizý máselesin sheshýde», - dedi komıtet basshysy.

Onyń atap ótýinshe, aǵymdaǵy jyly jóndelýi josparlanǵan qazandyqtar men jylý jelileriniń 70 paıyzy oryndalǵan. Jóndeý jumystary júrgizilýde.

Budan bólek, brıfıńte «Kegok» AQ-nyń basqarma tóraǵasy Baqytjan Qajıev aldaǵy qysta elektr energıasymen jabdyqtaýda problema bolmaıtynyn jetkizdi.  «Tolyqtaı alǵanda, ulttyq elektr jelilerinde barlyǵy da keste boıynsha júrgizilýde. Magıstraldyq elektr berý jelilerindegi barlyq jóndeý jumystary aıaqtalýǵa jaqyn. Stansalardaǵy josparlanǵan jumystar qazirgi ýaqytta oryndaldy. Aldaǵy qysty esh qıyndyqsyz ótkizemiz dep otyrmyz», - dedi ol.

Onyń atap ótýinshe, sońǵy jyldary Ortalyq Azıadaǵy kórshi elderdegi ahýal birshama qıyn bolyp tur. Degenmen buǵan qaramastan elimizdegi barlyq elektr stansalary keste boıynsha jumys istese, eshqandaı kúrdeli jaıt týyndamaıdy. Aldaǵy qysta Qazaqstannyń ońtústiginen shamamen 3,5 myń MVt elektr energıasyn ótkizý josparlanǵan. Al ol úshin bul óńirdegi elektr stansalary shamamen 2 myń MVt elektr energıasyn óndirýi qajet. Onyń ishinde Jambyl SES-i 650 MVt, Ońtústik Qazaqstandaǵy Energo ortalyq-3 130 MVt elektr energıasyn óndirýi tıis.

Qazaqstanda Týrıser úshin kepildendirý qory qurylmaq

Qazaqstanda árbir týrısen 0,5 AEK kóleminde alym alý esebinen Týrıser úshin kepildendirý qoryn qurý josparlanýda. Bul týraly Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetindegi brıfıńte Investısıalar jáne damý vıse-mınıstri Albert Raý málim etti.

«Sóz bizdiń týrıserdi qorǵaý týraly bolyp otyr. Ózderińiz de bilesizder,týrıserge qatysty problemalar jıi týyndaıdy. Bul maýsymda charterler máselesi durys ótken sıaqty. Biraq, problemalar shyǵyp qalady. Esterińizde bolsa, bir qonaq úı bankrotqa ushyrap, týrıserimiz bizdiń is-qımyl aıamyzdan tysqary qalyp qoıǵan bolatyn. Sondyqtan da kepildendirý qoryn qurý usynylady. Oǵan árbir týrısen 0,5 eseptik kórsetkish kóleminde alym aýdarylady. Úkimet ony kim basqaratynyn aıqyndaıdy», -  dedi A.Raý.

Sonymen qatar, ol eger týrısik operatorlar charterlik avıa reısterdi paıdalanatyn bolsa, onda olar depozıtke belgili bir somany salýy qajet bolatyndyǵyn atap ótti. Vıse-mınıstrdiń sózine qaraǵanda, qıyndyq týyndaǵan sátte atalǵan depozıtten aqsha alynyp, qazaqstandyq týrıserdiń elge oralýyna tólenetin bolady. Charterlik jazdyq baǵdarlama aıaqtalǵannan keıin depozıttegi qarjy týrısik operatorlarǵa qaıtarylady.

QR IDM Týrızm departamentiniń dırektory Tımýr Dúısenǵalıev óz kezeginde depozıttegi soma týrıserdi elge qaıtarý úshin 3-4 charterlik reıske jetýi tıistigin basa aıtty.

Bıyl Qazaqstan dıqandary 17,3 mln tonna astyq bastyrýdy josparlap otyr

Bul aptada «Aqmol-fenıks» kásipornyna uıymdastyrylǵan baspasóz týry barysynda Aýyl sharýashylyǵy vıse-mınıstri Saparhan Omarov bıyl barlyq aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń egis alqaptary 21,2 mln gektardy quraǵanyn aıtty. « Jalpy syıymdylyǵy 342 myń tonna bolatyn astyq saqtaý qoımalary salynady. Al, ǵaryshtan júrgizilgen monıtorıńige súıensek, 17,3 mln tonna astyq bastyrylady dep josparlanýda», - dedi vıse-mınıstr.

Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda elimizde syıymdylyǵy 3,7 mln tonna astyq qoımalary, aýyl sharýashylyǵy ónimderin óndirýshilerde syıymdylyǵy 12,6 mln tonna qoımalar bar. Bul bıyl jınaıtyn astyqty buzbaı saqtaýǵa tolyq múmkindik beredi.

13 qyrkúıektegi jaǵdaı boıynsha, elimizde 6 mln gektar egin alqaby oryldy. «Bıyl barlyq aýyl sharýashylyq daqyldarynyń egis alqaby 21,2 mln gektardy quraıdy. Onyń ishinde, dándi daqyldar 14,9 mln gektardy, bıdaı - 11,7 mln gektardy, maıly daqyldar egilgen alqap                  - 2 mln gektardy quraıdy. Mal azyqtary daqyldary 3,7 mln gektarǵa, kókónis, baqsha daqyldary men kartop 425 myń gektarǵa ornalastyryldy. Byltyrǵy jyldyń kórsetkishterimen salystyrar bolsaq, jemdik jarma burshaq daqyldary 316 myń gektarǵa, kókónis, baqsha daqyldary men kartop 12,5 myń gektarǵa, mal azyqtary daqyldary 400 myń gektarǵa, qant qyzylshasy 7,4 myń gektarǵa kóbeıdi», - dedi vıse-mınıstr.

Tabıǵı faktorlarǵa baılanysty, keıbir óńirlerde egin orý naýqany aqyryn júrip jatyr. Degenmen, el boıynsha, astyq bastyrý naýqany josparǵa saı. «Qazir barlyq óńirlerde egin jınaý naýqany júrip jatyr. Ońtústik óńirlerde egis jınaý naýqany aıaqtalyp qaldy. Ol aımaqta qazir kúrish pen júgeri jınaý jumystary ǵana qaldy. Astyq jınaý naýqany aqyryn júrip jatqan óńirler - Aqtóbe jáne Batys Qazaqstan oblystary. Bul aýa raıynyń qolaısyzdyǵyna baılanysty týyndap otyrǵan másele. Al, jalpy alǵanda, 13 qyrkúıektegi jaǵdaı boıynsha, 6 mln gektar jerdegi astyq jınaldy. Bul byltyrǵy jyldyń osy kezeńindegi jaǵdaımen salystyrǵanda, 250 myń gektarǵa artyq»,-dedi vıse-mınıstr.

Saparhan Omarov Qazaqstan Qytaıǵa astyq eksportyn ulǵaıtatynyn málim etti. «Ózderińiz bilesizder, byltyr eksporttalǵan astyq kólemi 7,3 mln tonna bolǵan. Bıyl da astyqty eksporttaý kólemi osy shamada bolady dep jobalap otyrmyz. Astyqtyń eksportqa shyǵatyn taraptary - Orta Azıa memleketteri, Iran, Pákistan elderi. Bıyldan bastap, Qytaı memleketine eksporttaıtyn astyq kólemin ulǵaıtamyz degen jospar bar», - dedi ol.