Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev elimizdi álemdegi básekege barynsha qabiletti otyz eldiń qataryna engizý mindetin qoıyp, oǵan jetýdiń alǵysharttary men jolyn aıqyndap berdi.

Bul turǵyda Ońtústik Qazaqstan oblysy elimizdiń órkendeýine edáýir úles qosyp keledi. 

Ult densaýlyǵy – el baılyǵy

Óńir basshylyǵy halyqtyń densaý­ly­ǵyn basty nazarda ustaıdy. Medısınalyq qyzmettiń sapasyn jaqsartýǵa, medı­sı­na­lyq uıymdardyń materıaldyq-tehnı­ka­lyq bazasyn nyǵaıtýǵa erekshe kóńil qoıyl­ǵan. Al medısınalyq uıymdarmen jet­kilikti qamtamasyz etýde birinshi kezek­tegi jaıttardyń biri bolyp sanalady. Má­se­len, sońǵy bes jylda densaýlyq saqtaý sa­lasynda 304 nysan boı kóterdi (3 týber­kýlez aýrýhanasy, 7 emhana, 9 aýrýhana, 1 per­zenthana, 8 medısınalyq kómek stan­sasy, 95 dárigerlik ambýlatorıa, 67 feld­sherlik-akýsherlik pýnkt, 98 me­dısınalyq pýnkt jáne 16 túrli nysandar). 
Onyń ishinde «100 mektep, 100 aýrýhana» baǵdarlamasy aıasynda 5 jylda 7 nysannyń qurylysy júrdi (Shymkent jáne Túrkistan qalalarynda kópsalaly balalar aýrý­ha­nasy, oblystyq qan ortalyǵy, Lenger qa­lalyq ortalyq aýrýhanasy, Báıdibek aý­da­nynda aýdanaralyq týberkýlezge qarsy dıs­panseri). Al 93 densaýlyq saqtaý meke­mesi kúrdeli jóndeý jumystarynan ótti. 
Al medısına qyzmetkerleriniń bilik­tiligin arttyrý da kún tártibinen túsken emes. Jyl basynan bergi 6 aıdyń ózinde 5623 maman bilimin jetildirdi. Ártúrli sıkldarda jyl saıyn oqytylatyn ma­mandardyń sany 10 esege ósip otyr. Ma­mandardy oqytýda halyqaralyq yn­ty­maq­tastyq jáne mýltıdısıp­lınar­lyq tá­sildeme keńinen damyp keledi. Olardyń qa­tarynda Lıtva, Ońtústik Koreıa, Polsha, Túrkıa, Izraıl, Reseı, Ýkraına, Belo­rýs­sıa jáne AQSH elderimen yqpaldastyq bar. Esesine, dárigerler qazirgi zaman ta­la­byna saı qondyrǵylar men qural-jab­dyq­tarda erkin jumys isteı alatyn dá­re­jege jetti.
TMD elderi boıynsha alǵash ret bizdiń ob­lystyń onkologıalyq dıspanserinde skrıng-ortalyq ashylǵanyn erekshe aıtyp ótken jón. Iaǵnı Qazaqstanda tuńǵysh ret qalqansha bezdiń obyryn jáne jýan ishek­tiń obyrynyń erte dıagnostıkasyn anyq­taý bastaldy. Oblystyq onkolo­gıa­lyq dıspanserde radıologıalyq korpýs iske qosyldy. Qazirgi tańda oblystyq onkolo­gıalyq dıspanser dárigerleri mońǵoldyq profesorlarmen birigip, baýyr isigin em­deýdiń jańa ádisterin meńgerýde. Árıne, bul orasan zor kórsetkishtiń barlyǵy den­saýlyq saqtaý basqarmasynyń medısına qyz­metkerleriniń biliktiligin joǵarylatý jó­nindegi josparly jumysy bolyp ta­by­lady. 
 Óńirdegi oblystyq kardıologıalyq or­talyq respýblıkada Astana men Alma­ty­dan keıin úshinshi orynda kósh bastap tur. Olaı deıtinimiz, munda oblys turǵyn­darynan bólek, ózge óńir turǵyndary da syrqatyna em izdep keledi. Óıtkeni júrek aqaýlaryn emdeıtin qondyrǵy Qazaqstan boıynsha osy kardıologıalyq ortalyqta ornatylǵan. Qondyrǵynyń kómegimen ortalyqta búginge deıin eki myńnan astam naýqasqa ota jasaldy. 2005 jyly álemdegi segizinshi el bolyp, al Qazaqstan boıynsha alǵash ret osynda júrektiń ıshemıalyq aýrý­larynda qoldanylatyn ekstrakor­po­raldyq ekpindi-tolqynmen soǵý (EKÝVT) qondyrǵysy ornatylyp, ashyq jú­rek­ke jasalynǵan otadan keıingi qaıtalamaly jaǵdaılarda mıokardta angıoneogenezdi jandandyrýǵa yqpal etetin em túrin jasaý bastaldy. Bul baǵytta qazirgi tańǵa deıin 500-den astam naýqasqa em júrgizildi. 
Máselen, bıyl OQO máslıhatynyń she­shimimen jergilikti búdjetten 140, 8 mln teńge bólinip, «Carto-3» úshólshemdi na­vı­gasıalyq júıe satyp alyndy. Bul qural naýqastardyń ómir sapasyn jaqsar­týǵa aıtarlyqtaı úles qosýda, sebebi osy arqyly júrektiń kez kelgen jerin anyq kórýge múmkindik týdy. 
Sondaı-aq oblystyq balalar aýrýha­nasy jańa týǵan balalar hırýrgıasynyń aımaqtyq ortalyǵy mártebesin ıemden­genin de atap ótkendi jón kórdik. Sebebi bul ortalyqta Ońtústik Qazaqstan obly­sy­nyń ǵana emes, kórshi Qyzylorda, Jam­byl oblystarynan keletin nárestelerdiń týa bitti aqaýlaryna em jasaıdy. Sondaı-aq zamanaýı tehnologıalarǵa negizdelgen operasıalar, oftalmologıa jáne en­do­krınologıa salasynda jasalýda. 
Aımaqta ana men bala densaýlyǵy jiti na­zarǵa alynǵan. Osylaısha, ana men bala ólimin azaıtý, olardyń densaýlyǵyna basa nazar aýdarý maqsatynda oblys ákimdigi men Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrliginiń tikeleı jetekshi­ligi­men birqatar ıgi sharalar atqaryldy. Ná­tı­jesinde respýblıkada alǵash bolyp neo­nataldy quramasy bar perınataldyq kó­mektiń aýmaqtandyrylýy endirildi. Ozat teh­nologıalardy endirý baǵytynda IýNISEF, IýNFPA sekildi halyqaralyq uıym­darmen áriptestik jumys júrgizilýde. Júzege asqan is-sharalar nátıjesinde soń­ǵy 5 jylda ana ólimi 2,2 ese tómendep, ná­­res­teler ólimi 1,8 esege azaıyp otyr. 

Suranysqa qaraı – mamandyq 
Jańadan boı kóterip jatqan bilim oshaq­­tarynan bólek, mektepterdiń mate­rıaldyq-tehnıkalyq bazasy jańartylýda.
Óńirimizde bul turǵydan da aýyz tol­ty­ryp aıtarlyqtaı kórsetkishter mol. Bıyl 1454 (onyń 647-si jekemenshik) mektepke deıin­gi uıymǵa jalpy 157780 bala qam­tyl­dy. Iaǵnı memlekettik baǵdarlama ar­ty­ǵymen oryndalyp otyr. Bıyl res­pýb­lı­kalyq jáne oblystyq búdjet esebinen bó­lingen 23,7 mlrd teńgege 104 bilim osha­ǵy­nyń qurylysy júrgizilýde.
Bıylǵy oqý jylyna 49 mektep paıda­lanýǵa berildi. Bul úsh aýysymdy mekteptiń 3-eýi, apattyq mekteptiń 27-iniń, yńǵaı­las­ty­rylǵan ǵımarattyń 13-iniń jáne 2 mek­tebi joq eldi mekenniń máselesin sheshti de­gen sóz. Endi qalǵan úsh aýysymdy – 21, 17 apatty mekteptiń máselesi keler jyl­dar­dyń enshisinde. Sonymen birge saman­nan salynǵan mektepterdiń qatary da jyl­dan-jylǵa azaıyp keledi. Bıyl jyl ba­synda olardyń sany 153-ke tómendese, ke­ler jylǵa 118-ge azaımaq. Jańa oqý jy­lyna 100 mektep kúrdeli jóndeýden, 697 bi­lim oshaǵy aǵymdaǵy jóndeýden ótip, ba­lalarǵa aıqara esigin ashty. 
Jańa oqý jylynda oblystaǵy 1022 mek­tepke 602 396 oqýshy qabyldandy. Al, mek­tep tabaldyryǵyn jańadan attaǵandar­dyń sany – 70448. 
Elbasy Joldaýyndaǵy tapsyrmaǵa sáı­kes «Nazarbaev zıatkerlik mektep­teri­niń» tájirıbesin barlyq jalpy bilim bere­tin mektepterge taratý úshin tirek mektep­te­ri men úsh jyl boıynda deńgeılik oqý­lar­dan ótken 8450 pedagog jumys júrgizýde. Oqý­shylardyń sapaly bilim alýyna jasalǵan osyndaı jaǵdaılardyń nátıjesinde mek­tep bitirýshi túlekterdiń bilim deńgeıi UBT qorytyndysymen eseptegende orta bal 78,8 bolǵan. «Altyn belgige» 608 túlek ıe bol­dy. Bul – respýblıkadaǵy «Altyn bel­gi» ıeger­leriniń 30 paıyzyn bizdiń oblys­tyń bitirýshileri qurady degen sóz. Al 96 bala halyqaralyq olımpıada men ǵylymı jo­balar jarystarynyń jeńimpazdary re­tinde UBT tapsyrýdan bosatyldy. Bol­ga­rıanyń astanasy – Sofıa qalasynda ót­ki­zilgen «Cherno Rızes Hrabr» halyq­ara­lyq matematıkalyq olımpıadaǵa barǵan 21 oqýshynyń 16-sy júldeli oraldy.
Oblystyq bilim, jastar saıasaty jáne tilderdi damytý basqarmasy men «In­te­l­lek­týal – 2050» qory birlese otyryp Tuń­ǵysh Prezıdent kúni merekesi aıasynda MISıS Ulttyq ǵylymı-zertteý tehno­lo­gıa ýnı­ver­sıtetiniń uıymdastyrýymen 11-sy­nyp­tardyń arasynda matematıka pá­ninen «Bo­lashaq álem metalýrgteri» olımpıa­da­sy ótkizildi. Qorytyndysy boıynsha 10 jeńimpaz MISıS Ulttyq ǵy­lymı-zertteý tehnologıa ýnıver­sı­te­tiniń grantyna ıe bolyp, stýdent atandy. «Intellektýal – 2050» halyqaralyq qo­ry­men eki jaqty keli­simsharttyń negizinde oblysta júldeli oryn­ǵa ıe bolǵan 1 oqýshy te­gin jolda­ma­men, al 2-ýi jartylaı jeńil­dikpen Más­keý­degi matematıkalyq olım­pıadaǵa baryp qaıt­ty.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda jetim jáne ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qal­ǵan balalar meılinshe qamqorlyqqa alyn­ǵan. Byltyr olardyń 260-y turǵyn úımen qam­tylsa, bıyl 35-ine baspana berildi. Jyl sońyna deıin 65 jasóspirim páterli bola­dy dep kútilýde.
Kásiptik-tehnıkalyq bilim berý sala­synda mamandyqtardy zerdeleý barysynda údemeli ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasyna sáıkes qajetti teh­nıkalyq mamandyqtarǵa suranys aıqyn­dalyp, soń­ǵy 3 jylda kolejderde 20 jańa maman­dyq ashyldy.
Kásiporyndarmen ózara baılanysty ny­ǵaıtýdyń nátıjesinde dýaldi oqytý júıe­sin jetildirý maqsatynda oblystyq ká­sip­kerler palatasymen birlesip, qury­lys, tehnıkalyq, aýylsharýashylyq jáne qyzmet kórsetý salalary boıynsha 8 kol­ledjde 9 mamandyq boıynsha 225 stýdent, al 2015 jyly 36 mamandyqpen 24 kolej­de 1024 stýdent dýaldi oqytý júıesimen oqy­tyldy.
Elimizde «Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim­di modernızasıalaý» jobasy aıasynda Dú­nıejúzilik bank esebinen 2014-2015 oqý jylynda oblystaǵy 5 kolej: №2,№3, Túr­kistan gýmanıtarlyq-tehnıkalyq, Ken­taý kópsalaly, Qaplanbek gýmanıtar­lyq agrobıznes kolejderi 285 mln teńge kóleminde grantty ıelense, 2015 jyly 2 kol­ledj: Túrkistan gýmanıtarlyq-teh­nı­kalyq, Kentaý kópsalaly kolejderi 92 mln teńge kóleminde grantty ıelenip, 5 ma­mandyq boıynsha modýldik baǵdarlama ja­sap, maman daıarlaýda.

Jetimin jylatpaǵan...
Múmkindigi shekteýli azamattardyń ju­mys­pen qamtylýy úshin túrli is-sharalar uıym­dastyrylyp keledi. Bıyl jyl basy­nan 1424 adam jumyspen qamtylǵan. Son­daı-aq múgedekterdiń jumyspen qam­tylýy­na 2011 jyldan bastap «Jumyspen qamtý 2020 jol kartasy» baǵdarlamasynyń iske asyrylýy óz septigin tıgizýde. Sony­men birge olardy jumysqa ornalastyrýda bos jumys oryndary jármeńkelerin uıym­dastyrýdyńda nátıje beretini sózsiz. Bıyl osy baǵytta 16 jármeńke uıymdas­ty­ry­lyp, 276 jumys berýshi 596 bos jumys oryndaryn usyndy. 
Óńirde áleýmettik salaǵa qatysty bu­dan ózge de ıgilikti sharalar júzege asyp ke­­ledi. 
 

Derekkóz: Aıqyn-aqparat