Atyraý oblysy Inder aýdanynyń Eltaı aýylynda Belgıanyń SoItech kompanıasynyń bas menedjeri Mıshel Kalleramı men Qazaqstan jaǵynan vıse-prezıdent Jeram Albanyń qatysýymen «Kún elektrostansasy men jylyjaı kesheni qurylysynyń» jobasyn júzege asyrý sheńberinde taıaýda «SOLTECH  Qazaqstan» birlesken kásipornyn ashý jónindegi memorandýmǵa qol qoıyldy. Sheteldik delagasıa ókilderimen kezdesýde Atyraý oblysynyń ákimi Baqtyqoja İzmuhambetov Kún energıasy men aýyl sharýashylyǵyn biriktirý baǵytyndaǵy bul joba Elbasy belgilegen elimizdi odan ári damytý strategıasyna tolyq sáıkes keletinin atap kórsetti. 
«Búgin biz sizdermen este qalarlyq oqıǵa – Atyraý men Belgıanyń arasynda birlesken kásiporyn qurý týraly memo­ran­dýmǵa qol qoıý úshin kezdesip otyr­myz. Ózderińiz biletin­derińizdeı, Qazaqstan – búgingi kúni elimizge quıylyp jatqan ınves­tı­sıalardy qorǵaý maqsatynda qajetti nárseniń bárin jasap otyrǵan senimdi ári serpindi damyp kele jatqan memleket. Qazirdiń ózinde bizdiń aımaqta on­daǵan jobalar júzege asyryldy. Biz álemniń 50-den astam elimen yntymaqtastyq qarym-qaty­nastamyz. Búgingi yntymaqta­s­tyǵymyz da jemisti bolady jáne aldaǵy ýaqytta tamasha nátı­jelerge qol jete­tinine senimdimin» dep atap kórsetti aımaq basshysy. Al Mıshel Kalleramı bolsa, jańa jobanyń aýyl sharýashylyǵy men Kún energıasyn biriktiretin­digi ózderin aıryqsha qyzyqtyra­tynyna toqtaldy. «SOLTECH  Qazaqstan» birlesken kásip­or­nynyń ashylýy eki baǵytty: Kún elektr stansasyn salýdy jáne jalpy quny 92 mıllıon AQSH dollaryn quraıtyn aýyl sharýa­shylyǵy jobalary boıynsha jekelegen birlesken kásiporyn­dar­dy qurýdy kózdeıdi. Buǵan qosa, aýyl sharýashylyǵy jobasy jylyjaı keshenderinde qyzanaq pen alýan túrli kókónis dándi daqyldaryn óndirýdi balyqtyń maıshabaq túrin ósirýdi, túıe sútin qabyldaıtyn ortalyqty uıym­dastyrýdy, aldaǵy ýaqytta jalpy quny 20 mıllıon AQSH dollaryn quraıtyn túıe sútin Birikken Arab Ámirlikterine eksportqa shyǵarýdy kózdeıdi» dep óz oıyn túıdi.
Qazirdiń ózinde Eltaı okrý­ginde bul jobaǵa 700 gektar tálimdi alqap bólindi. Aldaǵy ýaqytta taǵy da 500 gektar alqap bólinbek. Sarapshylar jobanyń qunyna sarap jasap bolǵan soń, Kún energıasy stansasy men jylyjaı kesheniniń qurylysyn bastaý jos­parlanýda. Mundaǵy jumystardy júzege asyrýǵa birneshe merdiger tartylmaq. Osy jyldyń qazan-qarasha aılarynda qýattylyǵy 20 MgVattyq kún elektr stansasy­nyń qurylysy bastalmaq.
Jańartylǵan elektr energıasyna tyıym salý qajet pe? 
Belgıalyqtardyń aldyńǵy býyny jańartylǵan elektr energıasy (VIE) jobalaryn júzege asyrý barysynda  kúrdeli prob­lemalarǵa kezdeskenin aı­týymyz qajet. Belgıalyqtardan buryn «Ekoprotekt-Qulsary» JSHS Jylyoı aýdanyndaǵy Qulsary qalasynyń mańynda Kún elektr stansasynyń qurylysyn bastaǵan edi. Qýattylyǵy 10 mega­vattyq stansany salý jónindegi osy ınovasıalyq jobany memleket óte joǵary deńgeıde qoldady. Tipti jobany qarjy­landyrýǵa jumsalatyn 5 mıllıard teńgeni sheteldik ınvestorlar óz moıyndaryna alǵan-dy. Sóıtip, elektr energıasyn taratý máselesi sheshilip, KEGOC AQ on bes jyl boıy elektr qýatynyń ár kılovatyn 37 teńgeden satyp alýǵa mindetteldi. Stansanyń qýaty bir myń úıge jetýi tıis bolatyn. Stansanyń jumys prınsıpi qarapaıym: fotoelektrli modý­l­der Kúnniń radıasıasyn elek­trqýatyna aınaldyrady. Energıa akkýmolátorlarda jınalyp, jeli arqyly jalpy júıege beriledi. Aýdan ákimshiligi joba úshin 20 gektar jer telimin bóldi. Qazirgi ýaqytta  tehnıkalyq energetıka­lyq esep (TEO) pen jobalyq-smetalyq qujattar ázirlenýde. Joba qurylysyna jergilikti turǵyndardan 150 adam jumyspen qamtylady dep josparlanǵan.  Buǵan qosa, ınvestorlar qajetti mamandar ózimizde jetkiliksiz bolǵandyqtan, sheteldik maman­dardy jumysqa tartýǵa da ýáde berdi. Sóıtip, qurylysty 2016 jyly aıaqtaý belgilendi. Kompanıa Qulsaryda stansany salyp bolǵan soń, odan ári Qyzylqoǵa aýda­nynda taǵy bir jobany qolǵa alýdy josparlady. Kún, jel jáne bıogaz qondyrǵylary bar bul stansa Saǵyz temirjol stansasyn elektr qýatymen qamtamasyz etýi tıis edi. Jergilikti ákimshilikpen jer telimin bólý týraly kelis­sózder de bastalǵan-dy. Alaıda «Ekoprotekt-Qulsary» JSHS dırektory Asqar Sekerbaevtyń habarlaǵanyndaı, qazirgi kúni Kún elektr stansasynyń qurylysy toqtap tur. Sebebi KEGOC AQ jańartylǵan elektr energıasy qondyrǵysyn qosý múmkindigin qarastyryp, zertteý qajettigin eskerip, moratorıı jarıalady. Jalpy, mundaı joba boıynsha ońtústik óńirinde qondyrǵylar óte kóp. Al menedjerler bolsa, «jeli qýatty kótere alamaıdy» dep qaýiptenýde. «Mine, osyndaı zertteýlerdiń júrgizilýi qajet­tiliginen biz qýatty qosýǵa ruqsat ala almaı otyrmyz» deıdi Asqar Sekerbaev.
TSHO qabyldaǵan qaıta ınvestısıalaý mindettemesi sheńberinde Astana qalasynda iri jel elektr stansasy (VES) qurylysyn josparlaý barysynda «Shevron» kompanıasy da dál osyndaı qıyndyqqa kezikti. Alaıda jergilikti ákimshilikpen ózara kelisken «Shevron» stan­sa­nyń qurylysyn bastap ketti. Ásilinde, álternatıvti energıa kózderi turaqsyz bolyp keledi. Sebebi jel birde bar, birde joq. Sol tárizdi kúndiz kún bar da, túnde joq... Al stansa toqtap qalǵan kezdegi shyǵyn elektr júıesi qojasynyń esebinen ótelýi tıis. Al elektr qýatyn «aýyzdyqtaý» múmkin emes, óıtkeni qýattylyǵy belgili bir kólemdegi elektr qýaty jeli boıymen úzdiksiz júrýi tıis. Al elektr stansasynyń jumysyn toqtatý elimizdi energıa qýatynsyz qaldyrýmen para-par. Sonda qalaı, shaǵyn stansanyń ózi elimizdiń energetıkalyq qaýipsiz­digine qater tóndiretin bolǵany ma?  Eger siz bul salanyń mamany bolmasańyz, onda kimdiki durys, kimdiki burys ekendigin paıymdaý óte qıyn. Kedergi qoldan uıym­dastyrylyp otyrǵan joq pa? Asqar Sekerbaev tájirıbe jınap qaıtqan Germanıada bul másele qalaı sheshilýde? Mundaı suraqqa aldaǵy ýaqytta jaýap berýge týra keledi.   
 

Derekkóz: Aıqyn-aqparat