Qazaqstanda ǵylym qarqyndy damyp keledi: qarjylandyrý ósýde, jańa zańdar men mańyzdy memlekettik sheshimder qabyldanýda. Qazaqstandaǵy ǵylymnyń qazirgi jaǵdaıy qandaı?

Sońǵy jyldary kóptegen elder, sonyń ishinde Qazaqstan Respýblıkasy (QR) ǵylymı zertteýler men ázirlemelerdiń (ǴZTKJ) sapasyn arttyrýǵa eleýli kúsh-jiger jumsaı otyryp, ózderiniń ǵylymı jáne zertteý ınfraqurylymyn jetildirý boıynsha belsendi jumys isteýde. Alaıda, qol jetkizilgen jetistikterge qaramastan, derekter osy saladaǵy jahandyq jáne jergilikti kórsetkishterdiń birqatar qıyndyqtarǵa tap bolǵanyn jáne aıtarlyqtaı nazar men qoldaýdy qajet etetinin kórsetedi. Bul maqalada biz Qazaqstandaǵy ǵylymnyń qazirgi jaı-kúıin, onyń aldaǵy jyldardaǵy damý perspektıvalaryn qarastyramyz. Sonymen qatar, biz onyń alǵa jyljý jolynda turǵan josparlar men máselelerdi taldaımyz.

2023-2024 jyldardaǵy Qazaqstannyń ǵylymı jaǵdaıy

Qazaqstanda ǵylymı zertteýler men ázirlemeler salasyndaǵy qyzmetter kólemi 2023 jyly rekordtyq 200 mıllıard teńgege jetti, bul 2022 jylmen salystyrǵanda 50% - ǵa artyq. ǴZTKJ shyǵyndary sońǵy birneshe jylda 172,6 mıllıard teńgeni qurap, jańa rekord ornatty – bul ótken jylmen salystyrǵanda 42% - ǵa artyq.

Degenmen, oń tendensıalarǵa qaramastan, bul kórsetkishter áli de jetkiliksiz. Jahandyq ınovasıalyq ındeks reıtıńinde Qazaqstan nebári 25,7 bal jınap, 133 eldiń ishinde 78-shi oryndy ıelendi. Ortalyq jáne Ońtústik Azıada Qazaqstan Úndistannan (38,3 balmen 39-oryn) jáne Irannan (28,9 balmen 64-oryn) jeńilip, úshinshi orynda tur.

Alaıda, 2023 jyly Qazaqstanda ǴZTKJ-da joǵaryda atalǵan jetistikterge qaramastan, 2024 jyly jaǵdaı nasharlady. 2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda ǵylymı zertteýler men ázirlemeler salasyndaǵy qyzmetter kólemi 44,7 mıllıard teńgeni qurady, bul 2023 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 23% – ǵa az (NKI-67,5%). ǴZTKJ-daǵy qyzmetterdiń eń kóp kólemi bıotehnologıalardaǵy ǵylymı zertteýler men eksperımenttik ázirlemelerge, sondaı-aq geologıadaǵy ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystarǵa keldi: tıisinshe 4,4 mıllıard jáne 4,3 mıllıard teńge.

Qazaqstandaǵy ǵylymnyń jetistikteri men perspektıvalary

Qazaqstannyń ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginiń (QR UÁQ) derekterine sáıkes, elde 25,5 myń zertteýshi jumys isteıtin 425 uıym ǵylymı zertteýler men ázirlemelerdi júzege asyrady.

2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda "ǵylym jáne tehnologıalyq saıasat týraly" zań qabyldandy, ol ǵylymı salany damytýǵa jáne tehnologıalyq saıasatty iske asyrýǵa baǵyttalǵan. Zań eldiń básekege qabilettiligin arttyrý úshin ǵylymı jetistikterdiń nátıjelerin engizýge yqpal etýge, sondaı-aq ǵylymı qyzmettiń strategıalyq, kásiptik jáne áleýmettik mindetterin sheshýge baǵyttalǵan.

2024 jylǵy 1 qańtardan bastap ǵylymı uıymdar qyzmetkerleriniń jalaqysy 18% - ǵa ulǵaıtyldy.