Osy jyldyń sońyna deıin 18 ben 27 jas aralyǵyndaǵy 22 myńǵa jýyq qazaqstandyqty merzimdi qyzmetke shaqyrý týraly sheshim qabyldandy. Qoǵamda armıada mindetti qyzmet etý týraly ártúrli pikirler bar. Bireý jastarǵa teris áser etetinin aıtady, bireý áskerı bólimderde ótkizgen ýaqytyn tártipke keltiredi dep sanaıdy.
Qazan aıynyń ortasynda Maqsut Narikbayev University ekonomıkalyq zertteýler ortalyǵynyń dosenti jáne basshysy Nyǵmetjan Kúzenbaev Instagram paraqshasynda jarıalanym jasap, onda mindetti merzimdi qyzmettiń jastardyń ómirine áseri taqyrybyn kóterdi. Avtor ásker adamnan qylmysker jasaı ala ma dep oılady.
Basylymda Nyǵmetjan Kúzenbaev amerıkandyq ekonomıs, ekonomıka boıynsha Nobel syılyǵynyń laýreaty jáne MIT profesory Djoshýa Angrısttiń zertteýlerine silteme jasap, áskerge shaqyrý jastardyń keıingi jyldardaǵy tabysyn tómendetetinin kórsetti, óıtkeni áskerı qyzmet naqty eńbek tájirıbesiniń nashar almastyrýshysy bolyp tabylady.
Sondaı-aq, Kúzenbaev Shvesıadan kelgen ekonomıserdiń zertteýin atap ótti Randı Halmarsson jáne Mettú Dj. Lındkvısta, 1990 jyldary Shvesıa armıasyna shaqyrylǵan 168 000 jas týraly málimetterdi zerttegen.
"Ǵalymdar tek korrelásıalyq taldaýdy ǵana emes, kvazı-eksperımentti de qoldandy, bul olarǵa kezdeısoqtyqty emes, sebep-saldarlyq baılanysty anyqtaýǵa múmkindik berdi. Ǵalymdar áskerı qyzmet armıadan keıin qylmys jasaý yqtımaldyǵyn 32 paıyzǵa arttyratynyn anyqtady", - delingen basylymda.
Munyń sebepteri qatań tártip jaǵdaıynan keıin baqylaýdyń bolmaýy, qyzmetke baılanysty mansap qurýdaǵy nemese oqýdaǵy úzilis, sondaı-aq "teris" orta dep atalady.
"Eger Shvesıada — ómir súrý deńgeıi joǵary, bilimi, damyǵan ınstıtýttary jáne jastardy qoldaıtyn elde de — mindetti áskerı qyzmet osyndaı saldarǵa ákep soqtyrsa, biz yqtımal táýekelderge kóz jumýymyz kerek pe?"- dep suraıdy post avtory.
Qorǵanys mınıstrligi ne oılaıdy?
Mınıstrlik qarama-qarsy pozısıany ustanatyndyǵyn jáne jedel qyzmet teris áser etýi múmkin dep sanamaıtyndyǵyn atap ótti.
"Álemniń damyǵan elderiniń kópshiliginde – AQSH, Germanıa, Qytaı, Túrkıa jáne basqalar sıaqty – armıadaǵy qyzmet jas jigittiń ómirindegi qurmetti jáne jaýapty kezeń retinde qabyldanady. Ol patrıotızm, Otanǵa degen súıispenshilik sezimin qalyptastyrady, tártipti, jaýapkershilikti, komandada jumys isteýdi úıretedi, jeke tulǵanyń fızıkalyq jáne moraldyq qalyptasýyna, sondaı-aq áskerı tehnıka men qarý-jaraqtyń zamanaýı úlgilerin ıgerýge yqpal etedi. Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshterindegi qyzmet osyndaı qaǵıdattarǵa negizdeledi", - delingen saýalǵa jaýapta.
Qorǵanys Mınıstrligi Áskerı qyzmet ótkergennen keıin azamattardyń qylmys jasaý yqtımaldyǵyn arttyrý týraly pikirmen bólispeıdi.
"Qazaqstanda merzimdi qyzmettegi áskerı qyzmetshiler arasyndaǵy quqyq buzýshylyq deńgeıi óte tómen. Azamattyq ortada qylmystardyń sany edáýir joǵary, al áskerı qyzmetten ótken jastar tártiptiń, jaýapkershiliktiń jáne zańǵa baǵynatyn minez-qulyqtyń joǵary deńgeıin kórsetedi. Áskerde júzege asyrylatyn tárbıe, quqyqtyq jáne aldyn alý sharalarynyń kesheni jastardyń boıynda turaqty moraldyq qasıetterdiń, quqyqtyq sana men azamattyq jetilýdiń qalyptasýyna yqpal etedi, bul, kerisinshe, qyzmet aıaqtalǵannan keıin quqyqqa qaıshy minez - qulyq táýekelderin azaıtady", - dep jaýap berdi mınıstrlikte.
Redaksıanyń mınıstrlikte mindetti áskerı qyzmettiń qazaqstandyq áskerge shaqyrylýshylarǵa áserin, olardyń keıingi ómir jolyn baǵalady ma degen suraǵyna olar mundaı zertteýler júrgizilmedi dep jaýap berdi. Bul qyzmet aıaqtalǵannan keıin azamattardyń "áskerı qyzmetshi" mártebesin joǵaltýymen jáne basqa qazaqstandyqtarmen teń quqyqtar men mindetterge ıe bolýymen túsindiriledi.
Sondaı-aq, Qorǵanys mınıstrliginde qazaqstandyqtar qyzmet ótkergennen keıin alatyn birqatar artyqshylyqtardy atap ótti. Olardyń qatarynda oqýǵa memlekettik granttar bólý bar: 2025 jyly 2300 grant bólindi.
Sonymen qatar, merzimdi qyzmettegi áskerı qyzmetshilerdiń oqý ortalyqtarynda 20 túrli mamandyq boıynsha kásiptik daıarlyqtan ótýi týraly aıtylady.
