ق ر كونستيتۋسيالىق كەڭەسىنىڭ قاۋلىسى ماۋسىم 9، 2011
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق كەڭەسىنىڭ 2007 ج. 23 اقپانداعى № 3 قوسىمشا قاۋلىسى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق. كەنەسى، ءتوراعا ي.ي.روگوۆ، كەنەس مۇشەلەرى ح.ءا.ابىشيەۆ، ك.ج. بالتابايەۆ، ن.ۆ.بەلورۋكوۆ، س.ف.بىچكوۆا، ا.م.نۇرماعامبەتوۆ، ءۇ.م.ستامكۇلوۆ قاتىسقان قۇرامدا، مىنالاردىڭ:
— ءوتىنىش سۋبەكتىسىنىن وكىلدەرى — قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى م.شاحانوۆتىڭ، ە.ابىلكاسىموۆتىڭ، ا.ايتالىنىڭ،
— قازاقستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت مينيسترلىگىنىن وكىلى — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىن ادىلەت ۆيسە-مينيسترى س.پ.نۇعىمانوۆتىن، — قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اكپارات مينيسترلىگىنىن وكىلى — قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىن ءتىل كوميتەتىنىن ءتوراعاسى ە.ز.كاجىبەكتىن،
— قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋراتۋراسىنىن وكىلى — قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋرورى اپپاراتىنىڭ باسشىسى ر.ق- سارپەكوۆتىن قاتىسۋىمەن،
ءوزىنىن اشىك وتىرىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءبىر توپ دەپۋتاتتارىنىڭ “قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنە قول قويۋعا ۇسىنىلعان، 1997 جىلعى 12 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى قابىلداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر تۋرالى” زاڭىنىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگى جونىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىن ەتىنۋى تۋرالى” قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق كەنەسىنىن 1997 جىلعى 8 مامىرداعى № 10/2 كاۋلىسىنا تۇسىندىرمە بەرۋ جونىندەگى ءوتىنىشىن كارادى.
قولداعى بار ماتەريالداردى زەردەلەپ، بايانداماشىنى — كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ مۇشەسى ح.ءا.ابىشيەۆتى جانە كونستيتۋسيالىق ءىس جۇرگىزۋگە قاتىسۋشىلاردى تىنداپ،
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق كەڭەسى مىنانى انىقتادى:
“قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىن كونستيتۋسيالىق كەنەسى تۋرالى” 1995 جىلعى 29 جەلتوكسانداعى № 2737 قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق زاڭىنىن 35-بابى 1-تارماعىنىن 1) تارماقشاسىنا سايكەس 2007 جىلعى 15 قاڭتاردا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىن ءبىر توپ دەپۋتاتتارى “قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنە قول قويۋعا ۇسىنىلعان، 1997 جىلعى. 12 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى قابىلداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر تۋرالى” زانىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگى جونىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىن ءوتىنۋى تۋرالى” قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق كەڭەسىنىڭ 1997 جىلعى 8 مامىرداعى № 10/2 قاۋلىسىنا تۇسىندىرمە بەرۋ تۋرالى وتىنىشپەن كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە جۇگىندى.
ءوتىنىش سۋبەكتىسى جوعارىدا كورسەتىلگەن كاۋلىنى تۇسىندىرگەن كەزدە مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋدى سۇرايدى:
— «مەملەكەتتىك ۇيىمداردا ەمەس»، مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ماڭىزى بار ءىس-شارالاردا، قابىلداۋلاردا، اسسامبلەيالاردا، سەزدەردە، كونفەرەنسيالاردا، دونگەلەك ۇستەل وتىرىستارىندا مەملەكەتتىك ءتىلدىن رەسمي تۇردە قولدانىلاتىن تىلدەن باسىمدىعى بولادى ما؟؛
— رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنىن 7-بابىنىڭ 2-تارماعىندا پايدالانىلگان «تەڭ» ۇعىمى (تەرمينى) وسىنداي ءىس-شارالارعا كاتىستى ما؟». كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ وتىرىسى كەزىندە ءوتىنىش سۋبەكتىسىنىن وكىلدەرى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەنەسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق زاڭىنىن 21-بابى 2-تارماعىنىن 4) تارماقشاسىنا سايكەس، مىناداي ماسەلەنى ءتۇسىندىرىپ بەرۋدى سۇراي وتىرىپ، وزدەرىنىڭ اۋىزشا تۇردەگى ءوتىنىشىن مالىمدەدى: «مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى» دەگەن كونستيتۋسيالىق نورمانى (كونستيتۋسيانىن 7-بابىنىن 2-تارماعى) ورىس ءتىلى ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ تابىلادى دەپ تۇسىنگەن ءجون بە؟
وتىنىشتە قويىلعان سۇراقتاردىڭ ءمان-جايىنا قاراي كونستيتۋسيالىق كەنەس مىنالاردى قوسىمشا ءتۇسىندىرۋ قاجەت دەپ سانايدى.
1. كونستيتۋسياعا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل — قازاق ءتىلى. مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى. مەملەكەت قازاقستان حالقىنىن تىلدەرىن ۇيرەنۋ مەن دامىتۋ ءۇشىن جاعداي تۋعىزۋعا قامقورلىق جاسايدى (7-باپ).
كونستيتۋسيالىق كەنەستىڭ 1997 جىلعى 8 مامىرداعى № 10/2 قاۋلىسىندا، كونستيتۋسيانىن “مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى” دەگەن 7-بابىنىن 2-تارماعى مىناداي دەپ تۇسىندىرىلەدى: “اتالعان كونستيتۋسيالىق نورما ءبىرجاقتى تۇسىندىرىلەدى، مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا قازاق جانە ورىس تىلدەرى تەڭ دارەجەدە، ەشبىر جاعدايدان تىس بىردەي قولدانىلادى”.
بۇل مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنىن ءوز وكىلەتتىكتەرىن ىسكە اسىرۋىنا بايلانىستى قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن زاڭناما اركىمنىڭ دە تىلدەردىن قىزمەت ەتۋ سالاسىندا كونستيتۋسيالىق قۇقىقتارى جۇزەگە اسىرىلۋىنىن مەحانيزمدەرىن كوزدەۋگە، سونىن ىشىندە، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنا ءوتىنىش بەرۋ جانە ولاردان كونستيتۋسيانىن 7-بابىنىن 2-تارماعىن ساقتاي وتىرىپ — ءىس قاي تىلدە جۋرگىزىلۋىنە قاتىسسىز قازاق، ورىس تىلدەرىندە تەن دارەجەدە اقپارات الۋ مۇمكىنشىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس دەگەندى بىلدىرەدى.
قازاق جانە ورىس تىلدەرىن پايدالانۋداعى تەندىك سونداي-اق نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ قازاق جانە ورىس تىلدەرىندەگى ماتىندەرىنىن زاڭدىق ماڭىزى تەڭ ەكەنىن دە بىلدىرەدى. “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىن كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ادۆوكاتۋرا ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى” قازاقستان رەسپۋبليكاسى زانىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگىن تەكسەرۋ تۋرالى” كونستيتۋسيالىق كەنەستىن 2007 جىلعى 14 اقپانداعى № 2 قاۋلىسىنان كەلىپ شىعاتىنى، ەگەر قازاق جانە ورىس تىلدەرىندەگى ماتىندەردىن سايكەسسىزدىگى قۇقىقتىق نورمانىڭ تۇجىرىمدامالىق مازمۇنىن بۇرمالاپ، ونى ءبىرجاقتى تۇسىنۋگە مۇمكىنشىلىك بەرمەيتىن بولسا، وندا نەگىزگى زاڭنىڭ 7-بابىنىڭ 2-تارماعىن نەگىزگە الا وتىرىپ، مۇنداي نورما بەلگىلەنگەن تارتىپپەن كونستيتۋسياعا سايكەس ەمەس دەپ تانىلۋى مۇمكىن.
2. مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەن قولدانىلادى دەگەن كونستيتۋسيالىق نورما ورىس تىلىنە ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى بەرىلەتىنىن بىلدىرمەيدى.
قازاق ءتىلىنىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە كونستيتۋسيالىق جولمەن باياندى ەتىلۋىنەن كەلىپ شىعاتىنى، قازاق ءتىلى قازاقستان مەملەكەتتىلىگىن ايقىندايتىن فاكتورلاردىن ءبىرى بولىپ تابىلادى، ونىن ەگەمەندىگىن رامىزدەيدى جانە قازاقستان حالقىنىن بىرلىگىن بىلدىرەتىن رەسپۋبليكانىڭ كونستيتۋسيالىق-قۇقىقتىق مارتەبەسىنىڭ ەلەمەنتى بولىپ تابىلادى.
مەملەكەتتىك ءتىلدىن جوعارى ساياسي-قۇقىقتىق مارتەبەسى ونىن جاريا-قۇقىق سالاسىندا قىزمەت ەتۋىنىن ايرىقشىلىعى نە باسىمدىلىعى كونستيتۋسيادا باياندى ەتىلىپ، زاڭداردا بەلگىلەنۋى مۇمكىن ەكەندىگىمەن راستالادى:رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى مەن پارلامەنتى پالاتالارى ءتوراعالارىنىڭ مەملەكەتگىك ءتىلدى مىندەتتى تۇردە ەركىن مەڭگەرۋى؛ مەملەكەتتىك رامىزدەردە تەك قانا قازاق ءتىلىنىڭ پايدالانىلۋى؛ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ مورلەرى مەن ءمورتانبالارىنداعى اتاۋلارىنىڭ، مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگىن ايقىندايتىن مەملەكەتتىك بەلگىلەردىڭ (شەكارا باعاندارىندا، كەدەن اتريبۋتتارىندا جانە ت.ب.) قازاق تىلىندە جازىلۋى؛ مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ قۇقىقتىق اكتىلەرى مەنوزگە دە رەسمي قۇجاتتارىنىڭ ماتىندەرىن قاعازدا جانە وزگە دە تاسىمالداۋىشتاردا ورنالاستىرعاندا، مەملەكەتگىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ رەسمي تۇلعالارى كوپشىلىك الدىندا ءسوز سويلەگەندە؛ مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ رەسمي بلانكىلەرى مەن باسىلىمدارىندا؛ ۇلتتىق ۆاليۋتادا جانە وزگە دە مەملەكەتتىك باعالى قاعازداردا؛ رەسپۋبليكا ازاماتىنىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتاردا، مەملەكەت اتىنان بەرىلەتىن وزگە دە قۇجاتتاردا، سونداي-اق مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىمەن بايلانىستى وزگە دە سالالاردا قازاق تىلىنە باسىمدىلىق بەرىلۋى.
بۇل جازىلعاندار، نەگىزگى زاڭ قازاق تىلىنە جاريا-قۇقىقتىق ماڭىز بەرە وتىرىپ، ونىڭ مارتەبەسىنىڭ ۇستەمدىگىن كوزدەيتىنىن ايعاقتايدى (كونستيتۋسيانىڭ 7-بابىنىڭ 1-تارماعى).
3. كونستيتۋسيا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ، رەسمي تۇردە پايدالانىلاتىن ءتىلدىڭ جانە وزگە دە تىلدەردىڭ تۇرمىستاعى، ادامدار اراسىنداعى، ۇجىم ىشىندەگى قارىم-قاتىناستا، مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمداردا، سونىڭ ىشىندە، مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ماڭىزى بار ءىس-شارالار (قابىلداۋلار، اسسامبلەيالار، سەزدەر، كونفەرەنسيالار، دوڭگەلەك-ۇستەل وتىرىستارىن) وتكىزۋ كەزىندە قىزمەت ەتۋىن رەگلامەنتتەمەيدى. رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنىن 7-بابىنىڭ 2-تارماعىندا پايدالانىلعان “تەڭ” ۇعىمى تۇرمىستاعى، ادامدار اراسىنداعى جانە ۇجىم ىشىندەگى قارىم-قاتىناسقا، سونداي-اق قارالىپ وتىرعان وتىنىشتە كورسەتىلگەن ءىس-شارالارعا قاتىستى ەمەس.
كونستيتۋسيا اركىمگە ءوز قالاۋى بويىنشا قارىم-كاتىناس ءتىلىن تاڭداپ الۋ قۇقىعىن بەرەدى. ماسەلەن، كونستيتۋسيانىڭ 19-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس “اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا، قارىم-قاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تانداپ الۋعا قۇقىعى بار”. سونىمەن بىرگە مەملەكەت مەملەكەتتىك تىلگە، ونىن دامۋىنا، مەملەكەتتىك-قۇقىقتىق رەتتەۋ سالاسىن عانا ەمەس، قوعامدىق قاتىناستاردىڭ باسقا دا بارلىق سالالارىن قامتىپ، قولدانىلۋىنا قامقورلىق جاساۋعا ءتيىس.كونستيتۋسيانىڭ 7-بابىنىن 3-تارماعىن نەگىزگە الا وتىرىپ، زاننامادا قازاق ءتىلىنىن دامۋىنا جاعداي جاسالۋعا ءتيىس. وسىعان وراي كونستيتۋسيالىق كەڭەس “بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى” قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگى تۇرعىسىندا تەكسەرۋ تۋرالى” 2004 جىلعى 21 ساۋىردەگى № 4 قاۋلىدا: “بۇقارالىق اكپارات قۇرالىنىڭ تەليەۆيزيا جانە راديو حابارلارىنىن مەملەكەتتىك تىلدەگى اپتالىق كولەمى ۋاكىت جاعىنان باسقا تىلدەردەگى حابارلاردىڭ جيىنتىق كولەمىنەن كەم بولماۋى، سونداي-اك مەملەكەتتىك تىلدەگى حابارلاردى حابار تاراتۋدىن تاۋلىكتىك كەستەسىنە بىركەلكى ورنالاستىرۋ تۋرالى تالاپتاردىن بەلگىلەنۋى باسقا تىلدەردىن مارتەبەسىنە نۇقسان كەلتىرمەيدى، ويتكەنى ول نەگىزگى زاڭنىن 7-بابىندا بەكىتىلگەن جالپى ەرەجەلەر مەن پرينسيپتەردى ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان” دەپ اتاپ كەتتى.
4. مەملەكەت قوعامدا قىزمەت ەتۋشى كەز كەلگەن ءتىلدى قورعاۋعا جانە تىلىنە بايلانىستى كەمسىتۋشىلىكتىن الدىن الۋعا ءتيىس. زاڭناما جانە قۇقىق قولدانۋ پراكتيكاسى كونستيتۋسيانىڭ 14-بابى 2-تارماعىنىڭ “ەشكىمدى ەشكانداي، سونىن ىشىندە تىلىنە بايلانىستى كەمسىتۋگە بولمايدى” دەگەن نورماسىن ەسكەرۋگە ءتيىس.
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى 1966 جىلعى 16 جەلتوقساندا قابىلداعان، “ازاماتتىك جانە ساياسي قۇقىقتار تۋرالى حالىقارالىق پاكتىنى راتيفيكاسيالاۋ تۋرالى” قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005 جىلعى 28 كاراشاداعى № 91ء-پى زاڭىمەن راتيفيكاسيالانعان، ازاماتتىك جانە ساياسي قۇقىقتار تۋرالى حالى-كارالىك پاكتىدە: بارلىك ادامدار زاڭ الدىندا تەڭ جانە قانداي دا بولسىن كەمسىتۋگە ۇشىراماي، زاڭمەن تەن قورعالۋعا قۇقىلى. بۇل ورايدا كەمسىتۋدىڭ قانداي تۇرىنە بولسا دا زاڭ تۇرعىسىنان تىيىم سالىنادى جانە زاندا بارلىق ادامدار، قانداي دا ءبىر بەلگىسىنە، ناسىلىنە، تۇر-تۇسىنە، جىنىسىنا، تىلىنە، دىنىنە، ساياسي جانە باسقا دا نانىم-سەنىمدەرىنە، ۇلتتىك جانە الەۋمەتتىك تەگىنە، مۇلىكتىك جاعدايىنا، تۋۋ جانە باسقا جاعداياتتارىنا قاراماستان كەمسىتۋدەن تەڭ جانە ءتيىمدى تۇردە قورعالاتىنىنا كەپىلدىك بەرىلۋى ءتيىس. ەتنيكالىق، ءدىني جانە ءتىل ازشىلىعى بار ەلدەردە، وسىنداي ازشىلىق قۇرامىنداعى ادامدار ءوز توبىنىن باسقا مۇشەلەرىمەن بىرگە ءوز مادەنيەتىن پايدالانۋ، ءوز ءدىنىن تۇتىنۋ، ءدىنىنىن سالت-جورالارىن ۇستانۋ جانە انا تىلىندە سويلەۋ قۇقىعىنان ايرىلماۋى ءتيىس دەلىنەدى (26 جانە 27-باپتار).
جازىلعاننىن نەگىزىندە، “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋييالىق كەڭەسى تۋرالى” كونستيتۋسيالىق زاڭنىن 35-بابى 1-تارماعىنىن 1) تارماقشاسىن، 2 جانە 3-تارماقتارىن جانە 41-بابىن باسشىلىققا الىپ،قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق كەڭەسى
قاۋلى ەتەدى:
1. “قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنە قول قويۋعا ۇسىنىلعان، 1997 جىلعى 12 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى قابىلداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر تۋرالى” زاڭىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگى جونىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ءوتىنۋى تۋرالى” قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق كەنەسىنىن 1997 جىلعى 8 مامىرداعى № 10/2 قاۋلىسىنان كەلىپ شىعاتىنى، مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا قازاق جانە ورىس تىلدەرى تەڭ دارەجەدە، ەشبىر جاعدايدان تىس بىردەي قولدانىلادى.
2. مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا مەملەكەتتىك ءتىل — قازاق ءتىلى مەن رەسمي تۇردە پايدالانىلاتىن ورىس ءتىلىنىڭ تەڭ قولدانىلۋى بۇل سوڭعىسىنا ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى بەرىلەتىنىن بىلدىرمەيدى. مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنىڭ ۇستەم بولۋى ونىڭ جاريا-قۇقىق سالاسىندا قولدانىلۋىنىڭ ايرىقشالىعى نە باسىمدىلىعى كونستيتۋسيادا باياندى ەتىلىپ، زاڭداردا بەلگىلەنۋى مۇمكىن ەكەندىگىن بىلدىرەدى.
3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنان تىس جەرلەردە، اتاپ ايتقاندا،مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ماڭىزى بار ءىس-شارالار (قابىلداۋلار، اسسامبلەيالار، سەزدەر، كونفەرەنسيالار، دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىستارىن) وتكىزۋ كەزىندە قازاق جانە ورىس تىلدەرىنىڭ تەڭ قولدانىلۋىن بەلگىلەمەيدى، ال كونستيتۋسيانىن 7-بابىنىڭ 2-تارماعىندا پايدالانىلعان “تەڭ” تەرمينى مۇنداي ءىس-شارالارعا قاتىستى ەمەس.رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسى اركىمگە ءوز كالاۋى بويىنشا قارىمقاتىناس ءتىلىن تانداپ الۋ قۇقىعىن بەرەدى. بۇل ورايدا، ىنتالاندىرا وتىرىپ، مەملەكەت مەملەكەتتىك تىلگە، ونىڭ دامۋىنا، مەملەكەتتىك-قۇقىقتىق رەتتەۋ سالاسىن عانا ەمەس، قوعامدىق قاتىناستاردىن باسقا دا بارلىق سالالارىن قامتىپ، قولدانىلۋىنا قامقورلىق جاساۋعا ءتيىس.
4. زانناما جانە قۇقىق قولدانۋ پراكتيكاسى كونستيتۋسيانىن ەشكىمدى ەشقانداي، سونىڭ ىشىندە تىلىنە بايلانىستى كەمسىتۋگە بولمايدى دەگەن، سونداي-اق اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا، قارىم-كاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تاڭداپ الۋعا قۇقىعىن باياندى ەتەتىن كونستيتۋسيالىق ەرەجەلەردىڭ تالابىن ەسكەرۋگە ءتيىس.
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 74-بابىنىڭ 3-تارماعىنا سايكەس قاۋلى ونى قابىلداعان كۇننەن باستاپ كۇشىنە ەنەدى، شاعىمدانۋعا جاتپايدى، رەسپۋبليكانىڭ بۇكىل اۋماعىندا جالپىعا بىردەي مىندەتتى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 73-بابىنىڭ 4-تارماعىندا كوزدەلگەن رەتتى ەسكەرە وتىرىپ، تۇپكىلىكتى بولىپ تابىلادى.
6. وسى قاۋلى رەسپۋبليكالىق رەسمي باسىلىمداردا قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جاريالانسىن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق
كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ي.روگوۆ
پىكىر قالدىرۋ