قالامى اكىمدىگى جانىنداعى قوعامدىق كەڭەس وسىنداي اقپارات تاراتىپ وتىر. ءتىپتى، 20 تامىزدا جەر سىلكىنىسىنە داينىدىق، سەيسمولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋگە ارنالعان قوعامدىق تىڭداۋ وتكىزۋدى دە جوسپارلاپ وتىر، - دەپ حابارلايدى Qamshy.kz.

«تيبەت، گيمالاي جانە تيان-شان جاقتارىنان الماتى ق. ورنالاسقان سولتۇستىك تيان-شان جاققا كۇشتى جەرسىلكىنىسى وشاقتارىنىڭ قارقىندى كوشۋىنە بايلانىستى سولتۇستىك تيان-شان ايماعىندا سەيسميكالىق جاعىدايلاردىڭ ەرەكشە قارقىنى مەن تاياۋ جىلدارى كۇشتى (اپاتتى) جەرسىلكىنىسىنىڭ تۋىنداۋ مۇمكىندىگى بايقالادى. 

تاۋلى ايماقتاردا سوڭعى ەكى جىلدىڭ وزىندە-اق مىناداي جولمەنەن كۇشتى جەرسىلكىنىستەرى بولىپ ءوتتى: ءۇندىستان، نەپال، سولتۇستىك اۋعانىستان، تاجىكستان، قىرعىزستان. ءۇندى تاس قاباتىنىڭ ەۋرازيا جاققا جىلجۋى بولىپ جاتىر. الماتى قالاسىنىڭ وڭتۇستىگىنەن قىرعىزستان مەن قازاقستان شەكاراسىندا 2015 جىلدىڭ 15 ناۋرىزىندا جەرسىلكىنىسى بولدى. بۇل الماتى قالاسىندا 4-5 بالل قارقىندىلىقپەن سەزىلدى، 2016 جىلدىڭ 26 ماۋسىمىندا الماتى قالاسىنان 526 كم قاشىقتىقتاعى قىرعىزستان اۋماعىنىڭ ەپيسەنترىندە 8 باللدىق قارقىندىلىقتا بولعان جەرسىلكىنىسى الماتى، تاراز جانە شىمكەنت قالالارىندا سەزىلدى. 2016 جىلدىڭ 12 شىلدەسى. الماتى قالاسىنان 50 كم قاشىقتىقتا تالعار شىڭىنىڭ ارتىندا وڭتۇستىك-شىعىستا 5،2، ماگنيتۋدالى جەرسىلكىنىسى بولدى، بۇل الماتىدا 2-3 بالل قارقىندىلىقپەن سەزىلدى. 

بۇل جەردە الماتى وبلىسىنىڭ، ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ الىپ شاھارى الماتى قالاسىنىڭ اۋماعى كىرەتىن سولتۇستىك تيان-شان ايماعى بۇكىل ورتالىق ازياداعى مەيىلىنشە سەيسميكالىق ءقاۋىپتى جەرلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىندىعىن اتاپ وتسەك تە بولادى»، - دەلىنگەن الماتى قالالىق قوعامدىق كەڭەسىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالانعان جازباسىندا.

قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىن سەيسميكالىق جاعىدايلاردى باقىلاۋ جانە الماتى قالاسى ايماعىنداعى كۇشتى جەرسىلكىنىسىنە دايىندالۋ ۇدەرىسىن قاداعالاۋ سالاسىنداعى ءبىر توپ پروبلەمالار الاڭداتاتىن سەكىلدى.

«قوسىمشا تاعى دا مىنا ماسەلەگە توقتالىپ وتكەن ءجون، ياعني، حالىقتى كۇشتى جەرسىلكىنىسىنە دايىنداۋ بويىنشا كەرەكتى ءىس-شارالار قابىلداۋ قاجەت. حالىق پەن بيلىك قۇرىلىمدارى جويقىن جەر سىلكىنىسى كەزىندە ءوزىن-وزى قورعاۋ جانە ءوزارا كومەك كورسەتۋ پروبلەماسىنا تولىققاندى نازار اۋدارمايدى. تاريحتان اباق الۋ وتە تەز ۇمىتىلىپ كەتەدى. بايقالاتىن توزۋگە بولاتىن سەيسميكالىق تىنىشتىق الدامشى، ۋاقىتشا بولىپ تابىلادى. 

وسىعان بايلانىستى حالىققا، سول سياقتى ۇيىمدار مەن كاسىپورىن باسشىلارىنا ارناپ، جالپىعا ورتاق تۇردە جادىنامالار مەن ۇسىنىمدار شىعارۋ قاجەت، الماتى قالاسى اكىمدىگى مەن تجد تاراپىنىڭ تىكەلەي باسشىلىعى ارقىلى بۇكىل مەكتەپكە دەيىنگى، مەكتەپ جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا، سونداي-اق كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەردە جۇيەلى تۇردە سەيسميكالىق جاتتىعۋلار وتكىزۋ قاجەت»، - دەلىنگەن حابارلامادا.

كەڭەس حابارلاماسىندا وسى باعىتتاعى ناقتى ماسەلەلەر ناقتى اتالىپ وتىر.

«قالانىڭ ءبىلىم بەرۋ جانە مەديسينالىق سالاسىنىڭ سەيسميكالىق ءقاۋىپتى عيماراتتارىن كۇشەيتۋ باعدارلاماسى بار. ءبىراق تا بۇل ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشە المايدى. جىل سايىن سەيسميكالىق كۇشەيتۋگە بارلىعى 20 نىسان تارتىلادى. ال، الماتى قالاسىندا تەك قانا مەكتەپ، مەكتەپكە دەيىنگى جانە مەديسينالىق نىسانداردىڭ ءوزى 500-دەن استام. ولاردى جونگە كەلتىرۋ ءۇشىن قانشاما جىل كەرەك؟»، - دەپ دابىل قاققان كەڭەس مۇشەلەرى.

كەڭەس مۇشەلەرى جويقىن اپاتتىڭ زاردابىن باسەڭدەتۋگە ارنالعان جوبالاردىڭ دا جوق ەمەستىگىن ايتقان.

«تۇرعىن ۇيلەرگە كەلەتىن بولساق، ولار جەكەمەنشىككە وتكەن جانە تۇرعىندارعا تاپسىرىلعان. ولاردىڭ بارلىعىن تاياۋ جىلدارى كۇشەيتۋ ءىس جۇزىندە مۇمكىن ەمەس. ال كۇشتى جەرسىلكىنىسى ءار ۋاقىتتا بولۋى مۇمكىن. الماتى قالاسىن، ونىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن حالقىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كۇتىلەتىن جەرسىلكىنىسىنىڭ 9-10 بالدىق قارقىندىلىعىن 6 بالدىق ءقاۋىپسىز قارقىندىلىققا دەيىن ازايتۋ تالاپ ەتىلەدى. 

وسىعان وراي، ءبىز الماتى وبلىسى اۋماعىندا ەكى حالىقارالىق سەيسميكالىق پوليگونىن جاساۋ تۋرالى تەحنيكالىق شەشىم ازىرلەگەن ەدىك. بۇل ۇسىنىستى 2014 جىلى يۋنەسكو قولدادى. م8 كۇشتى جەرسىلكىنىسىنىڭ ەنەرگياسىن السىرەتۋ ءۇشىن ماسەلەن، 700-دەن 800-گە دەيىنگى سانداعى م4 مەيىلىنشە ءالسىز جەرسىلكىنىستەرىمەن جۇگىن ازايتۋ قاجەت»، - دەپتى كەڭەس مۇشەلەرى.

وسىعان وراي، الماتى قالالىق قوعامدىق كەڭەسى 20 تامىز كۇنى قوعامدىق تىڭداۋ وتكىزبەك. وندا تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازۇجعا اكادەميگى، سەيسمولوگيا جانە سەيسميكالىق بەرىك قۇرىلىس جونىندەگى يۋنەسكو-نىڭ ساراپشىسى، «سەيسمولوگيا ينستيتۋتى» ج ش س ديرەكتورى، تاڭاتقان اباقانوۆ بايانداما جاسايدى دەپ كۇتىلۋدە.

الماتى قالالىق قوعامدىق كەڭەسىنىڭ سەيسميكالىق احۋالعا قاتىستى اتاراتقان اقپاراتىنىڭ تولىق نۇسقاسىن مىنا جەردەن وقي الاسىز.