جەر-جاھان جۇرتشىلىعى ەكونوميكالىق داعدارىستى باستارىنان وتكەرiپ وتىر. الەمدiك ءابiگەرشiلiك مال باعىپ، ەگiن ەككەن، توپىراققا تەرiن سiڭiرگەن اۋىل ەڭبەككەرلەرiن دە اينالىپ وتپەسi انىق. وسىنداي الماعايىپ كەزەڭدە اۋىلدىڭ قاراپايىم ەڭبەككەرلەرi سىناققا قالاي توتەپ بەرۋi كەرەك؟ بiرنەشە جىل شارۋاشىلىقتاردا ەڭبەك ەتكەندiكتەن دە مەنi وسى ساۋالدار جيi مازالايدى.
قاز داۋىستى قازىبەك بابامىز ايتقانداي، ەجەلدەن مال باققان ەل. سوندىقتان اتا كاسiپتi وركەندەتۋ ارقىلى الدىمىزدان جاڭا ءورiس اشامىز. بۇعان كۇمان جوق. بۇگiندە جەر بەتiندە ادام سانىنىڭ ارتۋى ءازىق-تۇلiكتiڭ مول قورىن قاجەت ەتەدi. ەندەشە، اۋىل شارۋاشىلىعى ءونiمدەرi ءارقاشان ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولىپ قالا بەرمەك.
عالامدىق وزگەرiستەرمەن بiرگە اۋىل شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ ءتاجiريبەسi دە كۇن سايىن جاڭارىپ وتىر. دەمەك، داعدارىستى سىناق قانا ەمەس، مۇمكiندiك رەتiندە دە قاراستىرعان ءجون. كوزiن تاپسا، اۋىل شارۋاشىلىعىنان تۇسەتiن تابىس از ەمەس. ءتورت ءتۇلiگiن تۇگەندەگەندەردiڭ ورنى توردە.
مەنiڭشە، اۋىل تۇرعىندارى، ماماندار نارىقتىق ەكونوميكادا ءوز ورىندارىن تابا الماي ءجۇر. مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ بار، ينۆەستورلار تاراپىنان دا كومەك كوپ. دەسەك تە، كەي تۇستارى اۋىلدىڭ ءوزiنەن دە ۇسىنىس، قۇپتارلىق قۇلشىنىس كۇتۋ كەرەك. ويتكەنi، بۇگiندە شيكiزاتتىڭ باعاسى ءتۇسiپ تۇر. باعا كۇن سايىن مىڭ قۇبىلادى. مەملەكەتتەن قولداۋ كورگەن شارۋالار ءوندiرگەن ءونiمدەرiن وتەي المايتىن دا كۇيگە تۇسەدi. قازiر اۋىلداعىلاردى جەرi مەن مالى عانا اسىراپ وتىر. وسى ەكi باستى بايلىقتىڭ قادiرiن قازاق قانشالىقتى بiلەدi؟
بiرiنشiدەن، جەرگiلiكتi تۇرعىنداردى ءوزiنiڭ الەۋەتiن كوتەرە الاتىن، ءوزiءن-وزi دامىتۋعا جول اشاتىن ماماندىقتارعا باۋلۋ كەرەك. بۇل دەگەنiڭiز، اۋىل جاستارىن جاپپاي زاڭ، ەكونوميكا سالالارىنا وقىتۋدى قويىپ، اتا-بابا كاسiبiنە بەيiمدەۋ دەگەن ءسوز. ەكiنشiدەن، مەملەكەت تاراپىنان ءبولiنەتiن قولداۋدىڭ جاۋاپكەرشiلiگiن جەتە ءتۇسiنۋ. اۋىلدى وركەندەتۋگە ارنالعان باعدارلامالار، قۇجاتتار بiزدە از قابىلدانعان جوق. سولاردىڭ اياسىندا كاسiپتەرiن دامىتىپ وتىرعاندار بۇدان ءارi ءوزدiگiنەن ءجۇرiپ كەتۋ جولدارىن بiلمەيدi. ءۇشiنشiدەن، اۋىلعا ءبولiنەتiن قاراجاتتىڭ قايتارىمى ەسەپتەلiنبەيتiن ءتارiزدi. ءتورتiنشiدەن، شاعىن نەسيە بەرەتiن مەكەمەلەر اۋىلمەن تيiمدi جۇمىس iستەۋ فورماسىن ءازiرلەپ، مەملەكەتكە ۇسىنۋى كەرەك. بۇگiندە اۋىلدا ءوز بيزنەسiن وركەندەتكiسi كەلەتiن جاستار كوپ. ولارعا قولداۋ قاجەت.
دەي تۇرعانمەن، بۇگiنگi تاڭدا مال باققاندا الدىنا جان سالمايتىن قازاقتىڭ الدىندا بiرنەشە كۇردەلi ماسەلە تۇر. ول – ءتورت ءتۇلiكتiڭ قانىن تازارتىپ، تۇقىمىن اسىلداندىرۋ. ونىڭ قيىندىعى دا كوپ. بۇل، ءاسiرەسە، سيىر ءوسiرiپ وتىرعان اۋىلداعىلارعا وڭاي ەمەس. نەگە؟ ويتكەنi، مەنiڭ بiلۋiمشە، مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ دەگەن اۋىلداعىلار ءۇشiن انشەيiن كوزبوياۋشىلىق ءتارiزدi. قازiرگi باسشىلار iستiڭ كوزiن تابا الماي جۇرگەندەي. ماسەلەن، بۇگiندە اۋىل شارۋاشىلىعىندا دا ءتۇرلi قۇرىلىمدار كوبەيدi. اتتارىنان دا جاڭىلىسامىز كەيدە. ولاردا قانشا جۇمىسشى بار؟ قارجىلىق قاۋقارى قانداي؟ نارىقتىق ەكونوميكا اتىمەن ولاردىڭ تازا تابىستارى ۇنەمi تاسادا قالادى. سەرiكتەستiك باسشىلارى مەملەكەتتەن ميلليونداعان تەڭگە نەسيە الادى دا، جۇمىسشىلارى بار-جوعى 40-50 مىڭ تەڭگە جالاقىنى قاناعات تۇتۋعا تۋرا كەلەدi. جىل اياعىندا ورتاق تابىستان نەگە ولارعا كوتەرمە سىيلىق بەرiلمەيدi؟ بۇل، سايىپ كەلگەندە، ادام ەڭبەگiن قاناۋ سياقتى كورiنەدi ماعان. ەلباسى حالىققا جاعداي جاساڭدار دەپ ۇنەمi ايتىپ وتىرادى. ال، ءتۇرلi جولمەن قالتاسىن تولتىرىپ العاندار تەك قارا باستارىن عانا ويلايدى. بۇعان نە دەيسiز؟
ورىنتاي قورتايەۆ، ورداباسى اۋدانىنىڭ قۇرمەتتi ازاماتى.
«ءوڭتۇستiك قازاقستان».
