وسى بiزدە شەتەلدەردەن مال ساتىپ الۋ دەگەن بiر ناۋقان بولدى. تiپتi، زەڭگi بابا تۇقىمدارىن تiكۇشاقپەن تاسىدىق. سودان نە ۇتتىق؟ ۇتقانىمىز شامالى. سيىردىڭ كوبiسi جەرسiنبەي ءولiپ قالدى. جەرسiنگەندەرi كۇنiنە 30-60 ليتر ءسۇت بەرەدi. بiراق سول سيىرلار بار بولعانى ءۇش جىلدان سوڭ ەتكە وتكiزiلەدi دەپ ەستيمiز. سوندا ءاربiر ليتر ءسۇتتiڭ ءوزiندiك قۇنى قانشادان تۇسەدi؟ كاسiپكەرلەر مەملەكەتتەن ميلليونداپ، ميللياردتاپ قاراجات السا، ونىڭ سۇراۋى قايدا؟
سودان كەيiن مەن شەتەلدەن اسىل تۇقىمدى مال اكەلۋ دەگەندi ءتۇسiنبەيمiن. قاراپايىم حالىق سول باياعى ورىندارىندا وتىر. جەكەمەنشiك مالدى اسىلداندىرۋ ەشكiمنiڭ دە ويىنا كiرiپ شىقپايدى. «تۇك تە iستەلiپ جاتقان جوق» دەپ اۋىزدى قۇر شوپپەن سۇرتۋدەن اۋلاقپىز، الايدا، جەكەمەنشiكتەگi سيىرلاردى اسىلداندىرۋ جاعى اقساپ جاتىر. «جەكەمەنشiك سيىردىڭ قانشاسى اسىلداندى؟» دەگەن سۇراققا ناقتى جاۋاپ جوق. جىل سايىن سيىرلاردى قولدان ۇرىقتاندىرادى. بiراق كەلەسi كوكتەمدە ونىڭ بۇزاۋىنىڭ ەسەبi الىنبايدى. اۋىلدا ۇيلەرiندە بۇقا ۇستاپ وتىرعاندار بار. سيىرى بارلار سولارعا جۇگiنەدi. ودان قانداي اسىل تۇقىمدى سيىر ءوسiپ شىعادى؟ Iرi قارانى قولدان ۇرىقتاندىرۋ ماسەلەسi قولعا الىنعالى قانشاما جىل ءوتتi. دەگەنمەن، بۇل ماسەلە ءالi تولىققاندى شەشiلگەن جوق. بۇقاعا سەنiپ، سيىرلارىن قىسىر قالدىرىپ جۇرگەندەر دە تابىلادى. سوندا مال تۇقىمىن اسىلداندىرىپ وتىرمىز دەگەن سەرiكتەستiكتەردiڭ حالىققا قانشا پايداسى بار؟
قازiر قاي ۇيگە بارماڭىز، قوراسىنان قازاقى قويدى كورەسiز. وسى قويدى اسىلداندىرۋ دا ۇمىت قالعان. كەزiندە ارقار مەن قازاقى قويدى شاعىلىستىرۋ ارقىلى قويدىڭ جاڭا ەتتi ءتۇرi پايدا بولعانىن بiلەمiز. وسى ويىمدى كەزiندە وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنا دا جولدادىم. جاۋابى كوڭiل كونشiتەدi. «ەتi كوپ، مايى از قوي اسىراپ جاتىرمىز» دەگەن سىڭايدا جاۋاپ الدىم. سول قويلاردىڭ قوزىلارىن جەكەلەرگە ساتسا، بىلايعى قاراپايىم حالىق تا جەتiلiپ قالار ەدi عوي. بۇل ءجونiندە كەزiندە ورداباسى اۋدانىنىڭ اكiمiنە حات جولدادىم. اۋدان اكiمiنiڭ ورىنباسارى ع.ۇسەنبايەۆ «اۋىلدا تۇراتىن قاراجاتى بار مال شارۋاشىلىعىنا قىزىعاتىن تۇرعىندارى ءوز قاراجاتى ەسەبiنەن اۋدانعا قاراستى اسىل تۇقىمدى قوي شارۋاشىلىقتارىنان نارىقتىق باعادا اسىل تۇقىمدى قوشقارلارىن ساتىپ الىپ، ءوزiنiڭ مەنشiگiندەگi قويلارىمەن اسىلداندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگiزiپ، مال تۇقىمىن جاقسارتۋدا. بۇل باعىتتا اتقارىلعان جۇمىستار بويىنشا مەملەكەت تاراپىنان قاراجاتتى قولداۋلار كورسەتiلەدi. ءدال وسىنداي مەملەكەتتiك قولداۋلار iرi قارا، جىلقىنى اسىلداندىرۋ جۇمىستارىنا دا كورسەتiلەدi» دەلiنiپتi. دۇرىس-اق دەلiك. الايدا، «سەرالى»، «سابىر»، «ورتاي» شارۋا قوجالىقتارىنىڭ اسىل تۇقىمدى قوشقارلارىمەن قويىمىزدى ۇرىقتاندىردىق» دەگەندi ەستiمەيمiز. بiزدiڭشە، اسىل تۇقىمدى شارۋاشىلىقتاردىڭ قوزىلارىن تارازىعا تارتىپ تۇرىپ، جەرگiلiكتi حالىققا ساتۋ كەرەك. بۇل جاۋاپكەرشiلiكتi اۋىل اكiمدەرiنە جۇكتەگەن ءجون. سوندا قاراپايىم حالىقتىڭ دا كۇنكورiس قاۋقارى ارتادى. ءارi كەتكەندە 15-16 كەلiدەن اسپايتىن قويلارىنان قۇتىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعىن ينتەنسيۆتi دامىتۋ ءۇشiن عىلىمي نەگiزدەمەلەرگە سۇيەنiپ جۇرگiزiلۋ كەرەك. سەرiكتەستiكتەر عانا كەرەك تە، بىلايعى جۇرت قولداعى قوتىر توقتىسىمەن وتىرا بەرمەۋi كەرەك.
ورىنتاي قورتايەۆ، ورداباسى اۋدانىنىڭ قۇرمەتتi ازاماتى.
«ءوڭتۇستiك قازاقستان».
