وسىدان جيىرما جىلداي بۇرىن جاپونيادا ءبىر قاريانىڭ ومىرىندە بىردە-بىر رەت تەلەديدار كورمەگەنى تۋرالى ماقالا شىققان ەدى. رەسەيدىڭ ورماندى ءوڭىرىن مەكەندەپ، بىردە ءبىر ەلەكتروندى قۇرالدى پايدالانبايتىن، ءتىپتى مۇزداتقىش پەن ەلەكتر پەشتىڭ نە ەكەنىن دە بىلمەيتىن، تەك تابيعي تازا ونىمدەردى تۇتىناتىن وتباسى تۋرالى دا كوپ جازىلدى. ولار ادامزاتتىڭ جاڭا عاسىرداعى جەتىستىگى — ەلەكتروندى قۇرالداردان نەگە قاشتى ەكەن؟ بالكىم تەلەديداردان شىعاتىن ساۋلەلەردىڭ زيانىن، ەلەكتر پەشكە سالىنعان تاعامنىڭ قۇنارلىعىنىڭ تومەندەگەنىن بىلەتىن بولار؟
عالىمدار ەلەكتروندى قۇرالدار ادامنىڭ ەنەرگەتيكالىق جۇيەسىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەپ سوعاتىنىن انىقتادى. دالىرەك ايتساق، تەلەديدار، كومپيۋتەر، ۇيالى تەلەفون، ەلەكتر پەش، ت.ب. زاتتار ادام بالاسىنىڭ اۋراسىن قۇرتشا جەيتىن "ميكروبتارعا" تولا ەكەن. ءبىراق بۇنداي زيانكەستەرمەن قالاي كۇرەسۋ كەرەكتىگىن ازىرشە ەشكىم بىلمەيدى. ارينە، ەلەكترونيكا الەمىنىڭ زيانىنان ساقتانۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار، ول بۇنداي زاتتاردى مۇلدەم قولدانباۋ.
ال قازىرگى جاھاندانۋ جۇيەسىنە كىرمەگەن اۋىل يا قىستاق قالماعان زاماندا، IT تەحنولوگيا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان داۋىردە ەلەتكرونيكادان جىراق كەتۋ، قوعامنان سىرت قالۋمەن بىردەي. ءبىراق ءار نارسەنىڭ شەگى بار. بارىنەن دە دەنساۋلىق قىمبات. ەلەكترونيكا تاۋارلارىنىڭ ادامعا تيگىزەر زيانىن ءبىلىپ، جونىمەن قولدانعان ابزال.
ەلەكتر قۇرالداردىڭ بارلىق ءتۇرى ادام بالاسىنىڭ بيوەنەرگەتيكالىق ورتالىقتارىنا نۇقسان كەلتىرەدى ەكەن. رەسەي عالىمدارى جۋىردا ادام اعزاسىنىڭ جۇمىسىن بۇزاتىن باستى قاتەر ۇيالى تەلەفون، ميكروتولقىندى پەش پەن تەلەديدار ەكەنىن انىقتادى.
بيولوگ عالىم ەۆگەنيي فايدىش تەلەديداردىڭ زيانىن سەزۋ ءۇشىن مىنانداي تاجىريبە جاساۋدى ۇسىنادى. تەلەديدارداعى جارنامانى كوپ بەرەتىن كانالدىڭ ءبىرىن قوسىپ، ءۇش-تورت ساعاتقا شىعىپ كەتىپ، قايتا ورالساڭىز، بولمەنىڭ اتموسفەراسى قانشالىقتى قۇلدىراعانىن سەزەسىز. ال بۇنداي بولمەگە مىسىقتى كىرگىزسەڭىز، حايۋان بىردەن مياۋلاپ، توسەنىشتى تىرمالاپ، مازاسى كەتەدى. ياعني، حايۋان ەكەش حايۋانعا دا تازا اتموسفەرالى مەكەن كەرەك. تەلەديداردان تولاسسىز كورسەتىلەتىن جارناما ءۇيدىڭ ەنەرگەتيكاسىنا نۇقسان كەلتىرەتىن، ءسىزدىڭ مەكەنىڭىزگە زياندى اتموسفەرا "سىيلايتىن" زيانكەستىڭ ناق ءوزى. سوندىقتان تەلەديداردى ۇيىقتايتىن بولمەگە قويماۋ كەرەك.. جىلدام جەلدەتىلەتىن بولمەگە قويعان دۇرىس دەيدى ماماندار. تەلەديداردى سوندىرگەن سوڭ ونىڭ بەتىن جاۋىپ قويۋ كەرەك. ويتكەنى، تەلەديدار كانالى ارقىلى تاراعان اقپاراتتىڭ ەنەرگەتيكاسى كوپكە دەيىن بولمەدە ساقتالادى.
دەمەك، ەلەكترونيكالىق زاتتان شىعاتىن ۋلى ەنەرگەتيكا ءۇي ىشىندەگى ومىرلىك ەنەرگيانى "جەيدى" دەگەن ءسوز. رەسەيلىك عالىم جانعا جايلى مۋزىكا تەربەلىپ، تابيعاتىڭ سۋرەتتەرى ىلىنگەن بولمەدە ادام ءوزىن جايلى سەزىنەتىنىن ايتادى. بۇنداي ومىرلىك ەنەرگياسى تولىققاندى ۇيگە كىرگەن مىسىقتىڭ ءوزى شىققىسى كەلمەيدى. ەلەكترونيكا قۇرالدارىن وڭدى-سولدى پايدالانۋ ارقىلى ادامدار ەلەكتروماگنيتىك قوقىسقا باتىپ جاتقانىن سەزبەيدى.
جاپون بيوفيزيگى حيرومۋ يوكوتو تولقىندى ميكروبتاردى ءولى مەن ءتىرىنىڭ اراسىنداعى تىرشىلىك يەلەرى دەپ باعالاعان. ويتكەنى ەلەكتر تاۋارلاردان شىعاتىن تولقىندى ميكروبتارعا كوبەيۋ ءتان. ال رەسەيلىك فيزيوتەراپيەۆت دميتريي بوگومازوۆ ەلەكتروندى ميكروبتاردىڭ ادامنىڭ اۋراسىن جەيتىنى تۋرالى ايتادى. تەلەديدار، ۇيالى تەلەفوننان بولىنەتىن تولقىندى ميكروبتار اعزاعا ءتۇسىپ جارا، ىسىك تۋدىراتىن ميكروب سياقتى ادامنىڭ اۋراسىن اۋرۋعا شالدىقتىرادى.
بۇنىمەن قويماي، ەلەكتروندى زاتتاردىڭ دورەكى ۆيبراسيالارى ادامنىڭ نازىك ۆيبراسيالارىن جۇتىپ قويادى. ال ادامنىڭ ەڭ نازىك ۆيبراسياسىنا ونىڭ رۋحاني، ينتەللەكتۋالدى جانە سەزىمدىك قاسيەتتەرى جاتادى. ەلەكترونيكا الەمىنەن شىقپايتىن ادامدار اۋرانىڭ بۇزىلۋى ارقىلى ءتۇرلى اۋرۋعا شالدىعادى (كوز اۋرۋىن ايتپاعاننىڭ وزىندە). ەلەكترونيكانىڭ كەسىرىنەن اۋراسى بۇلىنگەن كىسىلەر ۋاقىت وتە كەلە جۇرەك اۋرۋىنان كوز جۇمۋى مۇمكىن.
سوندىقتان ءوزىڭىزدىڭ جانە وتباسىڭىزدىڭ دەنساۋلىعى بۇزىلماس ءۇشىن مىنانداي ەرەجەلەردى ساقتاعان ابزال:
1.تەلەديداردى ۇيىقتايتىن بولمەگە جانە بالالار بولمەسىنە قويماعان ءجون.
2. ۇيالى تەلەفوندى جان قالتا، ءتوس قالتاعا سالۋعا بولمايدى. دەنەگە جاقىن جەردە ساقتاماي، سومكەگە سالىپ ءجۇرۋ كەرەك. ءموبيلدى قۇرالدارمەن ۇزاق سويلەسۋگە اۋەس بولماعان دۇرىس.
3. تەحنيكاسى دامىعان جاپونيا تۇرعىندارى تابيعاتتا سەرۋەندەگەندى، جاسىل جەلەكتى مەكەندەرگە ساياحاتتاعاندى ۇناتادى. ادام ءومىرىنىڭ ۇزاقتىعى ونىڭ ماتەريالدىق زاتتارعا تولا ورتادا شالقىپ ءومىر سۇرۋىمەن ەمەس، تابيعاتتان الىستاماۋىمەن بايلانىستى. سوندىقتان اۋىلدىق وڭىرلەرگە، تاۋلى مەكەندەرگە ءجيى شىعۋدى ادەتكە اينالدىرعان دۇرىس.
4. بالالاردى ەلەكتروندى ويىننان گورى سپورتتىق ويىندارعا باۋلىڭىز.
5. تاعام ازىرلەگەندە، جالپى ءۇي تۇرمىسىندا ەلەكتروندى زاتتاردى پايدالانباۋعا تىرىسىڭىز.
شارافات جىلقىبايەۆا
