«فەرعانا» حالىقارالىق اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ سايتىندا اناتوليي يۆانوۆ-ۆايسكوپفتىڭ قازاقستان-وزبەكستان مەملەكەتىنىڭ "قىزىق" قارىم-قاتىناسى جايلى ماتەريال جارىق كورگەن بولاتىن. qamshy.kz سايتى قازاق تىلىنە اۋدارىپ، وقىرمان نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون سانادى.

قازاقستان وزبەكستانعا ۇنەمى قىزعانىشپەن قارايدى. تاشكەنتتە مەترو سالعاندا الماتىعا مەترو دا كەرەك بولا قالدى. ميلليون تۇرعىنى جوق پا؟ ولار بۇل ماسەلەنىڭ دە شەشىمىن تاپتى. جاقىن ماڭداعى ەلدى-مەكەندەردى الماتىعا قوسا سالدى. ەكى ونجىلدىقتان كەيىن تاشكەنتتە مەترو ادەمى بولعانىمەن ءبىزدىڭ مەترو جاقسىراق دەگەن سالىستىرۋ، قىزۋ پىكىرتالاس اياقتالار ەمەس.

كەز كەلگەن سالادا دا وسى. ءاۆتوموبيلدى قۇرىلىستا – ءبىزدىڭ Chevrolet مىقتى. ازاماتتىق اۆياسيادا – ولاردا Boeing 787، ال بىزدە جاقىندا Airbus-320 NEO ىسكە قوسىلادى. تەمىرجول ترانسپورتىندا – الماتىدان استاناعا قاتىنايتىن جوعارى جىلدامدىقتاعى تەمىرجول ماگيسترالىن سالساق، «افروسياب» بالانىڭ اڭگىمەسى بولىپ قالادى.

ساياساتتا دا «بىزدە ءبارىبىر جاقسىراق» دەگەن ۇستانىم وزەكتى.

سەنىمنەن ايىرىلعان قازاقستان

جاقىندا «نوۆايا گازەتا»-دا، سوسىن «قازاقستان وپپوزيسياسىنىڭ شەتەلدىك بيۋروسى» اتالىپ كەتكەن، ەكس پرەمەر، 90-شى جىلداردىڭ سوڭىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆپەن تۋىنداعان اراداعى كەلىسپەۋشىلىكتەن كەيىن باتىسقا كوشىپ كەتكەن اكەجان قايىرگەلديننىڭ فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا سۇحباتى جاريالاندى. ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى – فەيسبۋكتىڭ قازاقستاندىق وقىرماندارى اراسىندا سيرەك كەزدەسەتىن ون مىڭداعان وقىلىم، ون مىڭداعان كورىلىم، مىڭداعان «لايك»، «سۋپەر، «ءماسساعان».

مۇنداي جەتىستىكتىڭ قۇپياسى قاراپايىم: اكەجان ماعجان ۇلى «اقورداداعى» وپپونەنتىن ەسكى ادەتىنە سالىپ سىنامادى. تاڭ قالارلىعى، ءوز نازارىن وزبەكستانعا اۋداردى. قاجىگەلديننىڭ ايتۋىنشا، كورشىنىڭ جاعدايى، ەرتەڭگى كۇنى اقش-تاعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا بايلانىستى. شتاتتار استانانىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنان كوڭىلدەرى قالدى، سايلاۋدا ەگەردە حيللاري كلينتون جەڭىسكە جەتسە، اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ساياسي بەلسەندىلىگى ارتا تۇسەدى. سايكەسىنشە، ۆاشينگتون تاشكەنتپەن ەتەنە بايلانىسقا تۇسەدى: «قازاقستان كوپ ۋادە بەردى، سول سەبەپتى ارتىلعان ءۇمىت تە زور بولاتىن، الايدا ەشقايسىسى ورىندالمادى. وزبەكستان بولسا ەشقاشان ەشگكىمگە ۋادە بەرگەن ەمەس. مارقۇم يسلام كاريموۆ بوتەن بىرەۋلەردىڭ قىزىل كىلەمىمەن كوپ جۇرگەن جوق، ەسەسىنە ءوز ەلىنە كەلۋشىلەردىڭ سانىن ارتتىرا ءبىلدى. جاڭا بيلىك تە سول باعىتتان تايمايتىن كورىنەدى. وزبەكستاننىڭ سىرتقى ساياساتى بلوكتان تىس بولادى دەگەن اڭگىمە ايتىلدى».

ورتاشا ستاتيستيكالىق قازاقستاندىقتىڭ جاندى جەرى

وزبەكتەر ءناپاقا تابۋ ءۇشىن رەسەيگە عانا ەمەس، قازاقستانعا كوپ كەلەتىنىن ماقتاناتىن ورتاشا ستاتيستيكالىق قازاقستاندىقتار قاجىگەلديننىڭ بۇل ءسوزىن قىزعانىشپەن قارسى الدى. «اقش ءۇشىن ورتالىق ازيادادا وزبەكستاننان ارتىق قىزىقتى مەملەكەت جوق» دەگەن قاجىگەلديننىڭ سوزىنەن فەيسبۋك وقىرماندارى قاتارىنان ءۇش جىل داعدارىستان شىعا الماي جۇرگەن قازاقستاننىڭ بولاشاق دامۋىن كوردى. اكەجان قاجىگەلديننىڭ جازباسىنا مىنانداي پىكىرلەر جازىلىپتى: «وزبەكستاننىڭ بىزدىكىندەي قارىزى جوق. كرەديتورلار قارىزدى قايتارۋعا كەلسە، قازاقتار وزبەكتەردىڭ اۋلاسىن سىپىرا باستايدى»، «كوپ ۋاقىت وتپەي، ءبىز ەمەس، وزبەكستان ورتالىق ازياعا ءوز ءتارتىبىن ەنگىزەدى. وعان سەبەپتەر بارشىلىق. ەڭ باستىسى – سىرتقى قارىزىنىڭ بولماۋى جانە جەرگىلىكتى حالىقتىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتىلىگى. قازاق بولسا جالقاۋلىقتان ارىلار ەمەس. ايتىلعان ۋادەلەر ءسوز جۇزىندە قالدى. ءبىز تاڭداعان جول جارقىن بولاشاققا اپارادى دەلىنگەن ەدى».

بولجالدى وزبەكستان

قازاقستاننىڭ تۇرعىندارى تاشكەنتتىڭ، سامارقاندتىڭ، ناۋايدىڭ اۋلالارىن قاشان جاپپاي سىپىراتىنىن ايتۋ قيىن. الايدا جاڭا باسشىلىقپەن وزبەكستان ورتا ازيالىق اۋماقتىڭ ەكونوميكاسىنىڭ لوكوموتيۆىنە اينالۋى مۇمكىن دەگەن پىكىرگە كورشىگە قارايلاسىپ جۇرگەن قازاقستاندىق ساراپشىلار دا ءبىر اۋىزدان قوسىلىپ وتىر. 

سولاردىڭ ءبىرى – ق ر ءسىم-نىڭ بۇرىنعى جوعارى قىزمەتتەگى تۇلعاسى قازبەك بەيسەبايەۆ. «ورتالىق ازياداعى وزگە كورشىلەرىمەن سالىستىرعاندا وزبەكستان سالالىق ەكونوميكاسىنىڭ كوزىن اشتى. ءبىرىنشى كەزەكتە ماقتاعا دەگەن تاۋەلدىلىكتەن ارىلدى. بۇگىنگى تاڭدا وزبەكستان اۆتوموبيل، جەڭىل، حيميا ونەركاسىبىن، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ۇستەمە باعاسىمەن ەكسپورتتاۋدا. بيىل ەكىنشى زاماناۋي گازدى-حيميالىق كەشەندى ەكسپلۋاتاسياعا ەنگىزدى. جاڭا تەمىرجول جانە اۆتوموبيل جولدارى اشىلدى»، - دەيدى قازبەك بەيسەبايەۆ.

سونىمەن قاتار ول بىرنەشە وزەكتى ماسەلەلەردى اتاپ ءوتتى. ولار: مەملەكەتتىڭ بيزنەستى قاتاڭ قاداعالاۋى، دوللاردىڭ قىمبات كۋرسى، وزبەكستان ازاماتتارىنىڭ ەڭبەك ميگراسياسى. وزبەكستان ەكونوميكا سالاسى دامۋى ءۇشىن قاجەت قازاقستاندا بۇرىننان بار زاڭناما بازاسىن قۇرۋى قاجەت. زاڭناما شىعىسىمەن مۇنايدىڭ حالىقارالىق باعاسىنا باعى بايلانعان قازاقستانمەن سالىستىرعاندا اۋماقتىڭ الداعى قاتارلى مەملەكەتىنە اينالۋعا مۇمكىندىگى بار. قازبەكتىڭ ايتۋىنشا، رەسپۋبليكا قازىردەن باستاپ ءوزىنىڭ ورتالىق ازياداعى كوشباسشىلىعىن كورسەتىپ ءجۇر: «وزبەكستاننىڭ پرەزيدەنت مىندەتىن اتقارۋشى شاۆكات ميرزيەيەۆ يسلام كاريموۆتىڭ مۇراگەرلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن. جۇرت ودان حابار بولاتىن. قازاقستاندا بۇل تاقىرىپقا جاق اشۋعا تىيىم سالىنعان. سول سەبەپتى وزبەكستان قازاقستاندى شەتكە ىعىستىرىپ ورتالىق ازياداعى ساياسي، ەكونوميكالىق بەلسەندى، ىقپالدى مەملەكەتكە اينالىپ وتىر. بىلايشا ايتقاندا، وزبەكستان قازاقستانعا قاراعاندا ەرتەڭگى كۇنى نە بولاتىنىن بولجاۋعا بولاتىن ەل».

ەكونوميكا، فينانس سۇراقتارى بويىنشا اناليتيك تولەگەن اسقاروۆ باسقاشا كوزقاراس ءبىلدىردى. وزبەكستان نارىعىنىڭ ۇلكەن پوتەنسيالىن مويىنداي وتىرىپ ەكونوميكانىڭ دامۋىنىڭ العىشارتى مەملەكەتتىڭ قارجى جۇيەسىنىڭ السىزدىگىن العا تارتتى. «بىردە ءبىزدىڭ بانكيرلەرمەن سويلەسكەن ەدىم. ولاردىڭ بارلىعى وزبەكستان بولشەك ساۋدانىڭ اينالىمى بويىنشا قازاقستاننان كوش ىلگەرى كەتكەنىن ايتتى. ماسەلە كاريم ماسيموۆتىڭ ەلگە قازاقستاننىڭ دا، رەسەيدىڭ دە بانكىلەرىن كىرگىزبەۋىندە». تولەگەن اسقاروۆ وزبەكستاننىڭ جاڭا باسشىلىعى باسقا مەملەكەتتەردىڭ بانكىلەرىنە دەگەن قارىم-قاتىناستى وزگەرتەدى دەگەن سەنبەيدى. دەمەك رەسپۋبليكانىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي الەۋەتى الەۋەت تۇرىندە عانا قالادى.

ءبارى ءبىر جەتىدەن كەيىن بەلگىلى بولادى

اكەجان قاجىگەلديننىڭ سۇحباتىنا ورالايىق. ماتەريالعا سۇيەنسەك، ورتالىق ازياداعى وزبەكستاننىڭ كوشباسشىلىعى اقش-تىڭ سايلاۋىندا دونالد ترامپ جەڭىس تۇعىرىنان كورىنسە، بىرنەشە جىلعا كەيىن شەگەرىلۋى مۇمكىن ەكەن. سەبەبى ترامپقا «افگانيستاننىڭ قايدا ورنالىسقانىن تۇسىنۋگە جارتى جىل ۋاقىت كەرەك». «كۇرمەۋى كوپ ءتۇيىن» ءبىر جەتىدەن كەيىن شەشىلمەك. از-اق ۋاقىت قالدى.

ترامپتىڭ جەڭىسى استاناعا ءتيىمدى ەكەنىن جاسىرمايىق. سەبەبى ەپاتاجدى تۇلعا قازاقستاندىق كەيبىر بيزنەسمەندەرمەن بۇرىننان بەرى قويان-قولتىق ارالاسىپ ءجۇر. كىمدەرمەن دەيسىز بە؟ بۇل باسقا ماتەريالدىڭ تاقىرىبى. بار بىلەتىنىمىز، ورتاشا ستاتيسكالىق قازاقستاننىڭ تۇرعىنى ءۇشىن استانالىق فۋتبول كومانداسىنىڭ تاشكەنت فۋتبولشىلارىمەن كەزدەسۋى مەملەكەتتىڭ ەلەۋلى وقيعاسى رەتىندە قابىلدانادى.

اۋدارعان: جازيرا بايدالى