بۇگىن كۇننىڭ باستى جاڭالىعى - اقش پرەزيدەنتى بولىپ ترامپتىڭ سايلانۋى. «قامشى» ءتىلشىسى وسىعان وراي الەم باسپاسوزىنە شولۋ جاسادى.

ەۋروپا ءباسپاسوزى، رەسپۋبليكاشىل ۇمىتكەر دونالد ترامپتىڭ اقش-تىڭ 45ء-ىنشى پرەزيدەنتى بولىپ سايلانۋىنا ۇلكەن ارىپتەرمەن ورىن بەردى.

گەرمانيانىڭ Focus جۋرنالى ترامپتىڭ كەيبىر ماسەلەلەرگە بايلانىستى نەگاتيۆتى كوزقاراسىنىڭ ارىپتەستىكتە قيىندىقتار تۋدىراتىنىن بولجاپ، «رەسەي پرەزيدەنتى پۋتينگە دە تىلەكتەس، يادرولىق قارۋ قولدانۋعا دايىن بولۋى، مەكسيكا سياقتى مەملەكەتتەرگە قارسى كوزقاراسى، بەيبىتشىلىك پەن تاتۋلىققا باعىتتالعان ساياساتتى كورسەتىپ تۇرعان جوق. ونسىز دا شيەلەنىسىپ تۇرعان حالىقارالىق ارىپتەستىك جاڭا زور سىناقتارمەن بەت-بەت قالادى»، - دەپ جازدى.

Frankfurter Allgemeine Zeitung گازەتى بولسا، «ويعا دا كىرمەيتىن بىردەڭە جۇزەگە استى» دەپ پىكىر ءبىلدىرىپ، «ءوز ميسسياسىنا يە پرەزيدەنت» دەگەن تاقىرىپپەن، «اقۇيگە كوشەتىن دونالد ترامپ بۇگىنگە دەيىن ءوز ەگوسىمەن نازارعا ءىلىندى. باسەكەلەسىنە دەگەن ىقپالى ۇلكەن بولعاندىقتان امەريكالىقتار ونى ءبىر سىناپ كورۋگە شەشىم قابىلدادى» دەگەن كوزقاراسىن جاريالادى.

Süddeutsche Zeitung گازەتى بولسا، «ترامپتىڭ جەڭىسى اقش پەن الەم ءۇشىن جاڭا كۇننىڭ تۋۋى» تاقىرىبىمەن «اقش-تا حالىقتىڭ باسىم بولگى ءبىر توڭكەرىستى قالايدى، بۇنى دا پرەزيدەنت ترامپەن تاپتى. ەل ەكىگە ءبولىندى. كوپتەگەن ازاماتتار بولاشاق ءۇشىن قورقادى. الەم ارەڭ تىنىستاپ تۇر» دەگەن سوزدەردى قولداندى. 

Der Tagesspiegel گازەتىندە بولسا «اق ادامداردىڭ كەگى» تاقىرىبىمەن، «پرەزيدەنت ترامپ پا؟  بۇل سىلكىنەر جاعداي، ءتىپتى ءبىر داۋ. حيلاري كلينتونعا قارسى بولعانداردىڭ پىكىرلەرگە قاراماستان الەمنىڭ ەڭ ماڭىزدى سايلاۋ مەكەمەسى ءۇشىن ەكى كىسىدەن ءبىرىنىڭ قايسىسى لايىقتى ەكەنى بەلگىلى. ول البەتتە كلينتون ەدى. سايلاۋدان بۇرىنعى تەكە-تىرەستە كىمنىڭ ءوزىن ديسكۆاليفيكاسيا جاساعانى دا بەلگىلى. ترامپ، وزىنە دەگەن ماقتاۋلارعا تولى، ويدان شىعارىلعان ايىپتاۋلارعا تولى ءبىر سايلاۋ الدى ناۋقان جۇرگىزدى»، دەپ باعالادى.  

اعىلشىن باسىلىمى BBC اقش-تاعى سايلاۋ ناتيجەسى تۋرالى حابارىندا، «ءبىر جىلجىمايتىن مۇلىك پاتشاسى مەن تەليەۆيزيا جۇلدىزىنىڭ اقش-تىڭ جاڭا پرەزيدەنتى بولىپ سايلانعانىن ايتا كەلە، «امەريكالىق ارابتاردىڭ 11 قىركۇيەك شابۋىلىنا ءسۇيىنۋى»، «اقش-تاعى مەشىتتەردىڭ باقىلاۋعا الىنۋى»، «ايەلدەردىڭ ساياسي ۇستانىمدارىنا قاراي جىكتەلۋى» مەن «اقش-تا زورلىق زومبىلىقتىڭ» تاعى دا قولعا الىنۋىنىڭ باستالۋى» سياقتى ترامپ سەنەتىن 30 پىكىر مەن ساياساتتى تىزبەكتەپ جازدى.

BBC ايرىقشا، سايلاۋ جەڭىمپازى ترامپ بولاتىنى قىلاڭ بەرگەندە-اق، جاھاندىق بيرجالاردا قۇلدىراۋ بولعانىن ايتا كەلىپ، ترامپتىڭ سايلانۋىنىڭ انگليانىڭ Brexit شەشىمىنە ىقپالىن دا اتاپ ءوتتى. BBC، ەۋروپا وداعىنا كۇمانمەن قارايتىن ترامپتىڭ ۇلى بريتانيامەن ساۋدا بايلانىسىن ارتتىرۋعا تالپىناتىنىن بولجادى.

Sky News بولسا «Brexit مىرزاسى» دەپ سيپاتتاعان ترامپتىڭ اقش پرەزيدەنتى سايلانۋىن انگليا پرەمەرى Theresa Mayء-دىڭ Brexit جوسپارلارىنا وزگەرتۋلەر جاساۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن دەدى. ارنانىڭ ساسي رەداكتورى Faisal İslam، ماسەلەگە بايلانىستى ساراپتاماسىندا ترامپتىڭ العاشقى شەت ەلگە ساپارى لوندوننان باستالۋى مۇمكىن، ەكى ەل اراسىندا جاڭا ساۋدا قاتىناستارى ورنايدى دەپ بولجادى.

ناتيجەنىڭ ناقتىلانا باستاعان ساعاتتارىندا اعىلشىن گازەتتەرىنەن Financial Times (FT)، باس بەتتەن كورىنگەن سايلاۋ حابارىنا «امەريكالىق سايلاۋشىلار، زور ءبىر پرەزيدەنتتىك باسەكەنىڭ سوڭىنا جەتۋىمەن باقىتتى» تاقىرىبىن جازدى. سايلاۋشىلاردىڭ، تانىمالى ەمەس ەكى ۇمىتكەر اراسىندا ەكىۇداي پىكىر ۇستانىپ، قاق جارىلعانىن جازعان گازەت، ترامپ پەن كلينتون اراسىنداعى ساياسات ايىرماشىلىقتارىن ىشكى بەتتەرىندە اشىپ جازدى.

اقش-تاعى جاڭالىقتاردى «اقش شەشىم شىعارۋدا» تاقىرىبىمەن ەستىرتكەن Guardian گازەتى بولسا،  جاڭا پرەزيدەنتتىڭ كۇنتارتىبىنە اكەلەتىن ماسەلەلەرىنە توقتالدى.   Guardian-نىڭ ينتەرنەت بەتىندە ورىن العان حابارلارىندا سايلاۋ ناتيجەسى جاريالانا سالا رەسپۋبليكاشىلاردىڭ قول جەتكىزگەن تابىسى مەن كۇش دەڭگەيىنە قارسى اقش-تىڭ ۇلكەن قالالارىندا انتيترامپتىق نارازىلىق شارالارى ءوتىپ جاتقانىنا نازار اۋداردى.

فرانسۋزدىڭ Le Monde گازەتى ترامپتىڭ اقش-تىڭ جاڭا پرەزيدەنتى بولۋىن «ترامپتىڭ سايلانۋى الەم ءۇشىن ءبىر ءزىلزالا بولادى» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالادى. گازەتتىڭ حابارىندا، «انگليانىڭ ەو-دان شىعۋ شەشىمى ەۋروپانى قالاي سىلكىندىرگەن بولسا، ترامپتىڭ پرەزيدەنت بولۋى دا الەمگە سونداي ءبىر سىلكىنىس بولادى» دەلىنگەن.

 Le Figaro گازەتى بولسا ترامپقا بايلانىستى حابارىندا «ترامپتىڭ سايلانۋى الەمدى بەلگىسىزدىككە سۇيرەدى» تاقىرىبىن قويدى. حاباردا، كلينتونعا قارسى ۇلكەن ءبىر جەڭىسكە جەتكەن ترامپتىڭ ەكونوميكالىق ورتادا ۇلكەن ءبىر الاڭ مەن بەلگىسىزدىككە سەبەپ بولعانى باسا ايتىلدى.

Liberation گازەتى  اقش سايلاۋلارى ءۇشىن جاريالاعان ارناۋلى سانىندا، ترامپ پەن قيامەت تەرمينىن بىرلەستىرىپ «Trumpocalypse» تاقىرىبىن قولداندى. حاباردا ترامپتىڭ سايلانۋىمەن اقش پەن الەمنىڭ بولاشاعى اسىرە وڭشىل ءبىر بيلىككە بەتپە-بەت قالعانىن اتاپ ءوتتى.

يتاليانىڭ كوپ تيراجبەن تارايتىن La Repubblica گازەتى بولسا، ينتەرنەت سايتىنان «ترامپ پرەزيدەنت. اقش سايلاۋىندا شوك» دەگەن تاقىرىپپەن سايلاۋ ناتيجەسىن جاريالادى.

Corriere della Sera  گازەتى بولسا، «ترامپتىڭ جەڭىسى. وعان كلينتون جەڭىلگەنىن مويىنداپ تەلەفون شالدى» تاقىرىبىن قويدى. اقش پرەزيدەنتتىك سايلاۋىنىڭ ارتىنان  Milano بيرجاسى تاۋلىكتى 2،4 پايىزدىق قۇلدىراۋمەن باستادى دەپ جازدى باسىلىم.

La Stampa گازەتى ءوز كەزەگىندە، «ترامپتىڭ جەڭىسى» تاقىرىبىن قولدانىپ، ترامپتىڭ سايلاۋ جەڭىسى مالىمدەمەسىندەگى «ءار كىمنىڭ دە پرەزيدەنتى بولامىن» دەگەن سوزىنە ءمان بەردى. گازەت، ميللياردەر ىسكەردىڭ، كريتيكالىق جانە بەلگىسىز دەپ تانىلعان شتاتتاردىڭ داۋىسىن الىپ جەڭىسكە جەتكەنىن جازدى.

Rainews24 حابار ارناسى «ترامپ اقۇيگە. جۇيەگە سوققى» تاقىرىبىمەن حابار تاراتسا، يتاليا حابار اگەنتتىگى ANSA دا «اقش سايلاۋلارىندا شوك. جەڭىس ترامپتىكى» تاقىرىبىمەن جاڭالىق جازدى. 

اۆستريانىڭ مەملەكەتتىك تەلەارناسى ORF، «اقش-تىڭ جاڭا پرەزيدەنتى دونالد ترامپ» تاقىرىبىن قولدانىپ، ترامپ ءبۇتىن جورامالدارعا قارسى 45ء-ىنشى اقش پرەزيدەنتى بولدى» دەپ جازدى.  

حورۆاتيانىڭ Dnevnik حابار سايتى، «الەمنىڭ ەڭ كۇشتى ادامى ترامپ بولدى» تاقىرىپتى حابارىندا پۋتين باستاعان الەم ليدەرلەرىنىڭ قۇتتىقتاۋ حاتتارىنا ورىن بەردى.

بوسنيا جانە گەرسەگوۆيناداعى Dnevni Avaz گازەتى ترامپتىڭ جەڭىس مالىمدەمەسىندەگى «بارلىق ەلمەن جاقسى سىيلاسامىز» سوزدەرىن جازسا، ەلدەگى تاعى ءبىر ىقپالدى باسىلىم Oslobodjenje  دە ترامپتىڭ پرەزيدەنت بولۋى جانە وعان ايتىلعان قۇتتىقتاۋلارعا ورىن بەردى. 

ايتا كەتسەك، قازىرگى ۋاقىتتا اقش-تىڭ بىرنەشە قالاسىندا جاڭا پرەزيدەنتكە قارسى نارازىلىق شارالارى ءوتىپ جاتىر.