قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى مەملەكەتتىك–كونفەسسيالىق قاتىناستاردا زايىرلىلىق مودەلىن ۇستانا وتىرىپ دامۋدا.
قازاقستاندا قازىرگى تاڭدا 18 كونفەسسيانىڭ مۇددەلەرىن بىلدىرەتىن ءۇش جارىم مىڭنان استام ءدىني سۋبەكتىلەرى رەسمي تۇردە تىركەلگەن. وسىنداي ءدىني سانالۋاندىق جاعدايىندا ءدىن سالاسىنداعى نەگىزگى ۇدەرىستەر مەن ۇردىستەردى ەلەپ-ەكشەيتىن مەملەكەتتىك ساياساتتى جاڭادان وي ەلەگىنەن وتكىزۋدى كۇن تارتىبىنە قويىپ وتىر. وسى تۇرعىدا، مينيسترىكپەن ازىرلەنگەن جانە تايادا ەلباسى جارلىعىمەن بەكىتىلگەن ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ 2017-2020 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىنىڭ ماڭىزى زور.
ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى قازىرگى جاھاندىق ۇدەرىستەر مەن ۋاقىت تالابىنا ساي قايتا تولىقتىرۋ مەن جەتىلدىرۋ مەملەكەتىمىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەرى انىق.
قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى مەملەكەتتىك–كونفەسسيالىق قاتىناستاردا زايىرلىلىق مودەلىن ۇستانا وتىرىپ دامۋدا.
قازاقستاندا قازىرگى تاڭدا 18 كونفەسسيانىڭ مۇددەلەرىن بىلدىرەتىن ءۇش جارىم مىڭنان استام ءدىني سۋبەكتىلەرى رەسمي تۇردە تىركەلگەن. وسىنداي ءدىني سانالۋاندىق جاعدايىندا ءدىن سالاسىنداعى نەگىزگى ۇدەرىستەر مەن ۇردىستەردى ەلەپ-ەكشەيتىن مەملەكەتتىك ساياساتتى جاڭادان وي ەلەگىنەن وتكىزۋدى كۇن تارتىبىنە قويىپ وتىر. وسى تۇرعىدا، مينيسترىكپەن ازىرلەنگەن جانە تايادا ەلباسى جارلىعىمەن بەكىتىلگەن ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ 2017-2020 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىنىڭ ماڭىزى زور.
ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى قازىرگى جاھاندىق ۇدەرىستەر مەن ۋاقىت تالابىنا ساي قايتا تولىقتىرۋ مەن جەتىلدىرۋ مەملەكەتىمىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەرى انىق.
تۇجىرىمداما ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزىن قۇرايتىن ءدىنارالىق كەلىسىمنىڭ قازاقستاندىق مودەلىنە سۇيەنە وتىرىپ، ءدىن سالاسىن رەتتەۋ مەن جەتىلدىرۋدى كوزدەپ ازىرلەنگەن.
جالپى، تۇجىرىمدامانى الەمدە قالىپتاسىپ وتىرعان گەوساياسي جاعدايلاردى، ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپتەردى ەسكەرە وتىرىپ قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تۇراقتىلىعىن نىعايتۋعا نەگىزدەلگەن كەشەندى قۇجات دەپ قابىلداۋىمىز قاجەت.
تۇجىرىمداما ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزىن قۇرايتىن ءدىنارالىق كەلىسىمنىڭ قازاقستاندىق مودەلىنە سۇيەنە وتىرىپ، ءدىن سالاسىن رەتتەۋ مەن جەتىلدىرۋدى كوزدەپ ازىرلەنگەن.
جالپى، تۇجىرىمدامانى الەمدە قالىپتاسىپ وتىرعان گەوساياسي جاعدايلاردى، ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپتەردى ەسكەرە وتىرىپ قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تۇراقتىلىعىن نىعايتۋعا نەگىزدەلگەن كەشەندى قۇجات دەپ قابىلداۋىمىز قاجەت.
تۇجىرىمداما رۋحاني دامۋعا قىزمەت ەتەدى
مۇقان يساحان، ءدىنتانۋشى
وسى ۋاقىتقا دەيiن رۋحانياتقا ادال قىزمەت ەتىپ، جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى ساناعا سىڭىرگەن دiننiڭ ادام ومىرىنەن الاتىن ورنىن تەرەڭ ءتۇسiءندىرۋ وتە ماڭىزدى. دiءننىڭ اتىن جامىلىپ، الەمدىك قاۋىمداستىقتى الاڭداتىپ وتىرعان ەكسترەميزم قاۋپi قازاقستاندى دا اينالىپ وتپەيتىنى بەلگىلى. ونىڭ ۇستىنە قوعامدا دiنشiلدiك دەڭگەيi كۇن ساناپ ارتۋدا. دiن سالاسىندا وڭتايلى مەملەكەتتiك ساياسات قالىپتاستىرۋ – كۇن تارتىبىندەگى اسا ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى.
قازىرگى تاڭدا دiن سالاسىندا تيiمدi مەملەكەتتiك ساياساتتى قالىپتاستىرۋ وتە ماڭىزدى بولعاندىقتان، تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا العاش رەت قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى تاراپىنان قازاقستاننىڭ ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ 2017-2020 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىنىڭ جوباسى ازىرلەنىپ، ق ر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسى قابىلداندى. تەك ق ر پرەزيدەنتى قول قويعاننان كەيىن جۇزەگە اسىرۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. تۇجىرىمدامادا قامتىلعان ءدىن سالاسىنداعى اۋقىمدى ويلار جۇزەگە اسسا، قوعامدا تۇراقتىلىق ورناپ، رۋحاني جاڭعىرۋ ءۇردىسى جەدەلدەيتىنى ءمالىم.
ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياسات تۇجىرىمداماcى – ەلباسىنىڭ «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋ: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى حالىققا جولداۋىمەن ۇندەسكەن ماڭىزدى قۇجات.
تۇجىرىمداما ىشكى جانە سىرتقى تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالىپ، ەكسترەميستىك سيپاتتاعى ءدىني اعىمداردىڭ بۇلىكشىل ارەكەتتەرىنە توسقاۋىل قويۋدى ماقسات ەتەدى. ويتكەنى، ءدىني الاۋىزدىق – مەملەكەتتىڭ زايىرلى قاعيداتتارىن مانسۇقتاپ، ءداستۇرلى قۇندىلىقتارعا ءقاۋىپ توندىرەدى.
قوعام الەمدىك جاھاندانۋدىڭ سىن-تەگەۋرىندەرىنە جاۋاپ بەرە الاتىن الەۋمەتتىك دامۋ مەن رۋحاني جاڭعىرۋعا مۇقتاج.
تۇجىرىمدامادا مەملەكەت پەن ءدىن اراسىنداعى قارىم-قاتىناس، مەملەكەتتىڭ زايىرلىلىعى جونىندە تۋىنداپ جاتقان تولاسسىز ماسەلەلەر، قوعامدا ءدىني قاعيداتتاردى، قۇلشىلىقتى زايىرلى مەملەكەت توڭىرەگىندەگى مەكەمەلەردە ورىنداۋ نەمەسە ورىنداماۋ، سىرتقى كەلبەتكە بايلانىستى تالاپتار، ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋ شارالارى سياقتى ت.ب وزەكتى ماسەلەلەر قاراستىرىلعان.
ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى ۇسىنعان تۇجىرىمدامادا قامتىلعان نەگىزگى ماسەلەلەر:
1. مەملەكەتتىڭ زايىرلىلىق قاعيداتتارىن نىعايتىپ، ازاماتتاردىڭ ار-وجدان بوستاندىعىن قامتاماسىز ەتۋ؛
2. ءدىن سالاسىن باقىلاۋ جونىندەگى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ؛
3. ەل ازاماتتارىنىڭ ءدىني كوزقاراستارىنىڭ زاڭمەن قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋ؛
4. ءدىني دەسترۋكتيۆتى اعىمداردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى، زايىرلى مەملەكەتتىڭ كونستيتۋسيالىق نەگىزدەرىن بۇزۋىنا جول بەرمەۋ؛
5. حالىق اراسىندا ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ ارقىلى دەسترۋكتيۆتى ءدىني يدەولوگياعا قارسى يممۋنيتەت قالىپتاستىرىپ، ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق بىرلىكتى ودان ءارى نىعايتۋ.
تۇجىرىمدامادا قوعامدا ءداستۇرلى رۋحاني قۇندىلىقتارعا، ەۆوليۋسيالىق دامۋعا، زايىرلى مەملەكەت قاعيدالارىنا نەگىزدەلگەن ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋدى كوزدەپ، ءدىني ەكسترەميزمگە قارسى قوعامنىڭ يممۋنيتەتىن قالىپتاستىراتىن ناقتى شارالار ۇسىنىلعان.
ءوز بەتىمەن ءدىني ءبىلىم الۋعا اتتانىپ، ول جاقتا ەكسترەميستەر مەن راديكالداردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ، تەرروريستىك ۇيىمداردىڭ قاتارىن تولتىرىپ جۇرگەن جاستارىمىزدىڭ بار ەكەنىن جاسىرۋعا بولمايدى. ءبىلىم الۋ ءتارتىبىن رەتتەۋ، جاسوسپىرىمدەردى ءدىني قىزمەتكە زاڭسىز تارتۋعا جول بەرمەۋ، ءدىني ادەبيەتتەردى تاراتۋ ءتارتىبىن جەتىلدىرۋ جانە ت.ب. ماسەلەلەرىمەن بەتپە-بەت كەلگەن اتا-انالار ارنايى حات جازىپ، وسى ماسەلەنى زاڭمەن رەتتەۋدى ۇسىنۋدا.
ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، ءدىني ءبىلىم الۋ ءۇشىن ۇسىنىلاتىن شەتەلدىك تەولوگيالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءتىزىمىن جاساقتادى. ياعني، شەتەلدەردە ءدىني ءبىلىم العىسى كەلەتىن ازاماتتار قمدب بەلگىلەگەن وقۋ ورىندارىندا عانا ءبىلىم الا الادى.
تۇجىرىمداما جاڭا گەوساياسي، ىشكى جانە سىرتقى قاتەرلەر اياسىندا قازاقستاندا تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. بۇل جۇمىستار رەسمي تۇردە تىركەلگەن ءدىني بىرلەستىكتەر مەن ازاماتتىق قاۋىمداستىقتى تارتۋمەن بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ تىعىز ارەكەتتەستىگى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. تۇجىرىمدامادا ەلىمىزدىڭ دامۋىنىڭ زايىرلى قاعيداتى تۇرعىسىنان ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باعىم باعىتتارى دۇرىس ايقىندالعان. سوندىقتان تۇجىرىمدامانى تاجىريبەلىك ىسكە اسىرۋ مەملەكەتتىڭ ءدىني بىرلەستىكتەرمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋىنىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىن دامىتۋدىڭ العىشارتىن قالىپتاستىرادى.
تاۋەلسىزدىكتىڭ شيرەك عاسىرىنداعى جەتىستىكتەردى تياناقتاپ، الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋگە سەنىممەن قادام باسقان قازاقستان مەملەكەتتىڭ زايىرلى دامۋىنىڭ كونستيتۋسيالىق قاعيداتتارىن ۇستانادى.
قازاقستاندىقتاردىڭ ءدىني جانە ەتنومادەني ءارقيلىلىعىنا قاراماستان، جالپىۇلتتىق بىرلىك پەن كەلىسىمنىڭ قالىپتاسقان ۇلگىسى – ەلىمىزدى مەكەن ەتكەن ءارتۇرلى كونفەسسيالاردىڭ جالپى الەمدىك دامۋعا قوسقان قوماقتى ۇلەسى.
ءدىني نانىم – جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتارمەن قاتار، رۋحاني ۇيلەسىمدى، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناستار مەن ازاماتتاردىڭ ساناسىنداعى الەۋەتتى قامتيتىن ايرىقشا سالا. سوندىقتان ءدىن سالاسىنداعى قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەۋدىڭ ۇسىنىلىپ وتىرعان تاسىلدەرى مەن مەملەكەتتىك ساياسات قاعيداتتارى ەلدىڭ وزگەشەلىكتەرىن جانە حالىقتىڭ مادەني-مەنتالدى ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرەتىن ايرىقشا سيپاتقا يە.
باقىتجان ساتەرشينوۆ،
«ءدىنتانۋشىلار كونگرەسى» قب ءتوراعاسى
تۇجىرىمداما – زايىرلى ەلىمىزدىڭ دامۋ كەپىلى
ءدىني سالانى رەتتەۋ بويىنشا 2020 جىلعا دەيىنگى عىلىمي تەوريالىق نەگىزدەردى ايقىنداۋدى نەگىزگى ماقسات ەتكەن تۇجىرىمداما «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى حالىققا جولداۋىنىڭ باعىتتارىنا جانە «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىمەن سايكەس كەلەدى.
مينيستر ن.ەرمەكبايەۆ ەلدەگى ءدىن سالاسىن رەتتەۋ زاڭنامالىق، باسقارۋشىلىق، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق شارالاردى انىقتاۋ بارىسىندا ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلەتىندىگىن اتاپ وتكەن ەدى. مازمۇنى جاعىنان ۇكىمەت قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن تۇجىرىمداما دايىنداۋ تالاپتارىنا سايكەس كەلەتىن قۇجاتتان جالپى رۋحاني سانادا تۇراقتى جانە ۇيلەسىمدى دامۋدى، جاڭعىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مول مۇمكىندىك بەرەدى دەپ كۇتىلۋدە.
مەملەكەتتىڭ زايىرلىلىق قاعيداتىن نىعايتۋ، كەز كەلگەن ءدىني راديكاليزمدى بولدىرماۋدى نەگىزگە العان، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءدىن سالاسىنداعى پروبلەمالاردى شەشۋگە ارنالعان قۇجاتتىڭ، ءدىني ۇستانىمى جاعىنان الۋان ءتۇرلى قوعامدا اسا قاجەت ەكەنى انىق.
تۇجىرىمدامادا ەلىمىزدە ءدىني ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن رەتتەۋ، جاسوسپىرىمدەردى ءدىني قىزمەتكە زاڭسىز تارتۋدىڭ الدىن-الۋ، ءدىني ادەبيەتتەردى تاراتۋ ءتارتىبىن ءبىر ىزگە قويۋ ءتارىزدى كوپتەگەن ماسەلەلەردى شەشۋ قاراستىرىلعان. ءدىندى ۇستاناتىن ازاماتتارىمىزدىڭ ءدىني راسىمدەردى ورىنداۋداعا قولايلى جاعداي جاساۋ تۇستارى دا نازاردان تىس قالماعان.
تۇجىرىمدامادا زايىرلىلىق قاعيداتتارىن مەملەكەتتىك باسقارۋ، مەملەكەتتىك قىزمەت، قۇقىق قورعاۋ، قارۋلى كۇشتەر، ب ا ق، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، مادەنيەت، سپورت سالالارىندا كەڭىنەن ورنىقتىرۋ جولدارى كورىنىس تاپقان.
ءدىني قaيشىلىقتaر نەگىزىندە تۋىندايتىن راديكاليزممەن بaيلaنىستاعى كەلەڭسىز ۇردىستەر بوي كورسەتىپ وتىرعان بۇگىنگى ۋاقىتتا قوعام مەن مەملەكەت تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ مەن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ساياساتتا جان-جاقتى قاراستىرىلعان ۇستانىمداردى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە.
وسى رەتتە، ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ تولىققاندى قىزمەت ەتۋىن قامتاماسىز ەتۋگە، ءدىن سالاسىن رەتتەيتىن زاڭنامانى جەتىلدىرۋگە، دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردىڭ يدەيالارىنىڭ تارالۋىنا توسقاۋىل قويۋعا جانە ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىن تارتا وتىرىپ، ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارىنا باسىمدىق بەرۋگە ەرەكشە نازار اۋدارۋ – تۇجىرىمدامانىڭ وڭدى تۇسى دەپ تولىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى.
جالپى، دiن سالاسىنداعى مەملەكەتتiك ساياساتتى دۇرىس جانە ۇتىمدى قالىپتاستىرۋدى ماقسات ەتكەن وسى تۇجىرىمدامانىڭ ماڭىزى
