تۇركيانىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى (ءىىم) «تۇركيانىڭ دايش-پەن سوعىسى» اتتى ەسەبىن جاريالادى. «كىتاپ» دەپ سيپاتتالعان باياندامانىڭ جاريالانعان مەرزىمى «2017 جىلدىڭ شىلدەسى» دەپ جازىلعان.

وسى ەسەپتىڭ ىشىندە سيريا مەن يراكتاعى دايش («يسلام مەملەكەتى» تەررورلىق ۇيىمى» دەپ تە اتالادى) سودىرلارىمەن قاقتىعىس ءجۇرىپ جاتقان ايماققا تۇركيا شەكاراسى ارقىلى كىرۋگە الەمنىڭ ءار ەلىنەن 53 781 ادام تالپىندى (كىرىپ-شىقتى) دەپ جازىلعان. تۇركيا ءىىم-ى سيرياداعى قاقتىعىس وشاعىنا بارعانى تۋرالى مالىمەت تۇسكەن ادامداردى «تەرروريزممەن بايلانىسى بار» دەپ سانايتىندارىن ايتادى. ول ادامداردىڭ كەيبىرى ۇستالىپ، دەپورتاسيا جاسالعان، كەيبىرى تىركەۋگە الىنعان.

ازاماتتارى «يسلام مەملەكەتى» تەررورلىق ۇيىمى (يم نەمەسە دايش) سودىرلارىمەن قاقتىعىس ايماعىنا، ياعني سيرياعا كىرگەنى تۋرالى ءجيى حابارلانعان العاشقى 10 ەلدىڭ ءتىزىمىن ساۋد ارابياسى مەن تۋنيس باستاپ تۇر. وسى وندىققا بۇرىنعى سسسر ەلدەرىنەن ءتورت مەملەكەت كىرگەن. ونىڭ ىشىندە العاشقى ورىندى رەسەي العان. سيرياعا بارعانى تۋرالى حابارلانعان رەسەيلىكتەر سانى – 4128. ونان كەيىن تاجىكستان اتالادى – 2651 ادام.

قازاقستان العاشقى 10 ەل ىشىندە 1914 ادامىمەن سەگىزىنشى ورىندا بولسا، ال وسى وندىققا كىرگەن تمد ەلدەرى ىشىندە ءۇشىنشى تۇر. قازاقستاننان كەيىن 1677 اداممەن ازەربايجان ورنالاسقان. تۇركيا زاڭى بويىنشا بۇل "قارا تىزىمدەگى" ازاماتتار ەل تەرريتورياسىنا كىرە المايدى. ويتكەنى، تۇركيا بيلىگى بۇل ادامداردى قاقتىعىس ايماعىنا جەتۋ ءۇشىن شەكارانى زاڭسىز كەسىپ ءوتتى، تاعى دا تىرىسۋى مۇمكىن دەپ سانايدى.

تۇركيا ءىىم-ى دايش-قا ءوز تەرريتورياسى ارقىلى باراتىن ادامداردىڭ جولىن كەسۋ ماقساتىندا 81 پروۆينسياسىنىڭ جولدارىنداعى كولىكتەردى تەكسەرۋدى كۇشەيتكەنىن، ال سيريامەن اراداعى شەكاراعا 911 كيلومەترلىك قابىرعا سالىنىپ جاتقانىن جازادى.

ەسەپتە 2014 جىلدىڭ ساۋىرىنەن بەرى تۇركيا قاۋىپسىزدىك قىزمەتى تەرروريستىك توپتارمەن بايلانىسى بار دەگەن كۇدىكپەن 17500 شەتەلدىك ازاماتتى تەكسەرىپ، 4500 ادامدى دەپورتاسيالاعان.

"قازاقستان ءۇشىن بۇل ءقاۋىپتى كورسەتكىش"

ال ساياساتتانۋشى دوسىم ساتبايەۆ تۇركيانىڭ بۇل مالىمەتتى جاريالاۋى مەن قازاقستاننىڭ شەتەلدەردەگى قاقتىعىس وشاقتارىنا بارىپ، ۇرىستارعا قاتىسقان ادامداردى ازاماتتىقتان ايىرۋ تۋرالى جاڭا زاڭ وزگەرىسى تۇسپا-تۇس كەلگەنىن ايتادى.

- بۇل كورسەتكىشتىڭ (1914 ادامدى ايتادى – اۆت.) پايدا بولۋى - قازاقستان ءۇشىن وتە جاعىمسىز ينديكاتور. ازاماتتاردىڭ ەرىكتى تۇردە ەلدەن كەتىپ، راديكالدى ۇيىم جاعىندا سوعىسقا بارۋى – جامان كورسەتكىش. ونداي ازاماتتاردىڭ كەيبىرى سيرياعا كەتپەي، ەل ىشىندە «ۇيىقتاپ جاتقان ۇياشىقتاردا» ءجۇرۋى دە مۇمكىن. قازاقستان ءۇشىن بۇل سان كوپ، ءقاۋىپتى كورسەتكىش دەر ەدىم. سيريا اۋماعىنا جەتكىسى كەلگەن قازاقستان ازاماتتارىنىڭ تۋريستەر ەمەس ەكەنى بەلگىلى. مەن ولاردىڭ كوبى سوعىسقا قاتىسۋدى جوسپارلادى دەپ ويلايمىن. بۇرىن قاۋىپسىزدىك قۇرىلىمدارى «يسلام مەملەكەتى» (يم نەمەسە دايش - اۆت.) تەررورلىق ۇيىمى قاتارىندا سوعىسقا قاتىسىپ جاتقان قازاقستان ازاماتتارىنىڭ سانىن 300،500، كەيدە 2000-عا دەيىن دەپ كورسەتەتىن. بۇل مالىمەت تە قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ نازارىنا الىنادى. بۇل ءتىزىم كوبەيۋى دە مۇمكىن، - دەيدى ول.

ازاتتىق ءتىلشىسى تۇركيا ءىىم-ى اقپاراتىنا قاتىستى قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنەن (ءسىم) اقپارات بىلۋگە تىرىسقان ەدى. وكىنىشكە قاراي، سىم-نەن تۇركياعا كىرۋگە تىيىم سالىنعان قازاقستاندىقتار تۋرالى قانداي دا ءبىر اقپارات الۋ مۇمكىن بولمادى.

سيرياعا بارعان قازاقستان ازاماتتارى تۋرالى حابار 2013 جىلى قازان ايىندا YouTube جەلىسىندە «سيرياعا قونىس اۋدارعان قازاقستاندىق جيھادشىلار» ۆيدەوسى جاريالانعاننان كەيىن كوپ ۇزاماي-اق شىعا باستاعان، جەزقازعان قالاسىنىڭ كەيبىر تۇرعىندارىنىڭ سيرياعا كەتكەن بالالارى قازا تاۋىپ، ازالى اس بەرگەنى تۋرالى ءسوز تاراعان. مۇنان كەيىن دە سيريادا ءجۇرمىز دەپ مالىمدەگەن قازاق "جيھادشىلارىنىڭ" بىرنەشە ۆيدەو-ۇندەۋلەرى تارادى.

ەل ازاماتتارىنىڭ يم سودىرلارىنىڭ ۇندەۋىنە ەرىپ، راديكالدانىپ جاتقانى ايتىلسا دا، استانا يم ساپىندا سوعىسىپ جاتقان قازاقتار تۋرالى مالىمدەمەگە ساقتىقپەن قاراپ كەلدى. ءبىراق قازاقستاندا يم توبىن ناسيحاتتايدى دەپ تانىلعان ينتەرنەت رەسۋرستار جابىلدى، ولاردىڭ ۇگىتىن تاراتۋعا تىيىم سالىندى. 2014 جىلدىڭ قاراشاسىندا قازاقستان يم جاتتىعۋىنان ءوتىپ جاتقان ەتنيكالىق قازاق بالالارى تۋرالى «زاڭسىز» بەينەباياندى جاريالاۋعا تىيىم سالدى.

دايش تەررولىق ۇيىمى قاتارىندا سوعىسىپ جۇرگەن ازاماتتار تۋرالى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى نۇرتاي ابىقايەۆ 2014 جىلى "يم (دايش - اۆت.) قاتارىندا 300 قازاقستاندىق سوعىسىپ ءجۇر" دەپ مالىمدەگەن.

مۇنان كەيىن ازاتتىق سيرياعا جيھادقا كەتتى دەگەن ازاماتتاردىڭ اتا-انالارىمەن حابارلاسىپ، ولاردىڭ كەيبىرىنىڭ بالالارىن قايتۋعا كوندىرۋ ءۇشىن تۇركياعا بارىپ قايتقانىن انىقتاعان بولاتىن. ازاتتىققا سول جىلى كۇزدە «سيرياداعى ۇلىمدى قايتارا الماي كەلدىم» دەپ سۇحبات بەرگەن جاسى 60-تاعى قۇرالاي نۇرماعامبەتوۆا "26 جاستاعى ۇلىم باعلان سالىقوۆتى ىزدەپ، تۇركيا ارقىلى سيرياعا بارىپ، قازاقستانعا ورالعانىن" ايتقان. ونىڭ سوزىنشە، ۇلى «ەكى بالاسى مەن مۇگەدەك باۋىرىن ەسىنە سالسا دا، كەرى قايتپاۋعا بەكىنگەن».

"يسلام مەملەكەتى" توبىن تەررورلىق ۇيىم دەپ تۇركيا 2013 جىلى، ال قازاقستان 2015 جىلى كۇزدە تانىعان.