الدىمەن ماحاببات ۋاقىتتى ولتىرەدى، سودان سوڭ ۋاقىت ماحابباتتى ولتىرەدى. بۇگىندە قىزمەت قۇرىعىنا ءتۇسىپ، ياكي «قۋعان جەتپەيدى، بۇيىرعان كەتپەيدى» دەپ «وتىرعان قىز» اتالىمىنا يە قارا كوزدەرىمىزدىڭ سانى كۇن ساناپ ارتۋدا. سالدارىنان كارى قىزداردىڭ سانى 350 مىڭ-عا جەتتى دەگەن كورسەتكىشتى كورىپ، قولىمىزعا قالام ۇستاعان جايىمىز بار. سونداعى ءساتى تۇسسە كەربەزدىك كورسەتكىسى كەلمەيتىن ارۋلارىمىزدىڭ كىناسى نە؟

قىز بالا بويجەتە ءوزىنىڭ ورنىن باسقا ۇيدەن ىزدەيدى. قۇداي قىز تابيعاتىن سولاي جاراتقان. اكەسى بارىن بەرىپ، باسىنا التىن قۇيىپ باقسا دا، قىز ءوزىن تۋعان ۇيىندە ۋاقىتشا ادام سانايدى. جىگىتكە وزگەنىڭ بوساعاسىن پانا تۇتۋ – نامىس بولسا، قىز ءۇشىن– باقىت. ايتسە دە قىز بىتكەننىڭ ءبارى تۇرمىس قۇرىپ، اياۋلى جار اتانىپ، انا باقىتىن سەزىنە بەرمەيدى. «جاسىم 35-تە، ءۇيدىڭ ۇلكەنىمىن»،-دەپ باستادى اڭگىمەسىن ايسۇلۋ. «اكەسىز وسكەن سوڭ بار اۋىرتپالىقتى انام جالعىز ەڭسەردى. بالا كۇنىمنەن قيىندىقتى كورىپ وسكەندىكتەن شىعار، ەرتە ەسەيۋدى كوپ ارماندادىم. سوڭىما ەرگەن باۋىرلارىما كومەكتەسۋ مىندەتىم دەپ ۇقتىم. سوندىقتان بولار دوستارىممەن قىدىرۋ، ساۋىق كەشى دەگەندى بىلمەي، مەكتەپ ءبىتىردىم. ودان سوڭ، ۋنيۆەرسيتەتكە وقۋعا ءتۇستىم. كەيبىر قۇربىلارىم سەكىلدى تۇرمىس قۇرۋ تۋرالى ويلاماق تۇگىلى، جىگىتكە بولا باس تا اۋىرتپادىم. كەرىسىنشە، وقۋىمدى ۇزدىك ءتامامداپ، ماماندىعىم بويىنشا جۇمىسقا ورنالاستىم. ۇي-ىشىنە قولىمنان كەلگەنشە كومەكتەسىپ، باۋىرلارىمدى اياعىنان تۇرعىزدىم. ايتەۋىر، كۇيكى تىرلىك بىتە مە، وسىلايشا ءومىردىڭ اعىنىمەن جۇرە بەرىپ، ۋاقىتتىڭ قالاي زىمىراپ وتكەنىن بىلمەي قالدىم»،-دەپ ومىرىنەن سىر شەرتتى. ارى قاراي ءسوزىن جالعاستىرعان ايسۇلۋ: «ءقازىر مەندە كولىك تە بار، ءۇي دە بار، جاقسى جالاقى تولەيتىن جۇمىس تا بار. ماتەريالدىق جاعدايىمدى تولىققاندى جاساپ الدىم. ءبىراق ءالى تۇرمىس قۇرمادىم. شىققىم كەلمەگەندىكتەن ەمەس، تەك «قۋعان جەتپەيدى، بۇيىرعان كەتپەيدى» دەپ جۇرگەن جانمىن. "اۋىرعاندا جانىڭنان تابىلىپ، شارشاعاندا باسىڭدى سۇيەر ءبىر شىن جاناشىرىم بولعانىن قالايمىن"،– دەپ قارا شاڭىراقتىڭ اياۋلى اناسى بولۋدى ارماندايتىنىن جەتكىزگەن ەدى. ءوزىن كارى قىز ساناۋعا قىسىلاتىن گۇلجان: «ەشقاشان كارى قىز اتانامىن دەپ ويلاعانىم جوق. ەل قاتارلى سۇيگەنىمدى تاۋىپ، جانۇيا قۇراتىنىما سەنىمدى بولدىم. مەكتەپتى جاقسى ءبىتىرىپ، جوو-نا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ماماندىعى بويىنشا وقۋعا ءتۇستىم. ديپلوم العان سوڭ قالاداعى ءبىر مەكتەپكە ءمۇعالىم بولىپ ورنالاستىم. ءسويتىپ جۇرگەندە قۇربىلارىمنىڭ الدى تۇرمىس قۇرا باستادى. ءبىراق مەن وعان نازار اۋدارا قويمادىم. ماعان ارنالعان ءبىر جان بار شىعار دەپ جۇرە بەردىم. وسىلايشا جاسىمنىڭ 30-دان اسىپ كەتكەنىن اڭعارماي قالىپپىن. شىندىعىندا ءسوز سالعان جىگىتتەر بولمادى ەمەس، بولدى. دەگەنمەن ءبىرىنىڭ مىنەزى، ءبىرىنىڭ ءتۇرى، ءبىرىنىڭ ءوي-ورىسى ۇنامادى. نەمەسە ءوزىم ۇناتقان جىگىت باسقا بىرەۋدى ءسۇيدى. ءسويتىپ جۇرگەندە وسى جاسقا كەلىپ، كارى قىز اتانىپ كەتە باردىم. "ەگەر ەكىنشى رەت ءومىر ءسۇرۋ باقىتى بۇيىرسا، جيىرما جاسىمدا بىرەۋدىڭ ەتەگىنەن ۇستار ەدىم..."،– دەپ ومىرلىك تاجىربيەسىمەن بولىسكەن ەدى. ال، 33 جاسىندا تۇرمىسقا شىققان دانا: «مەن كۇيەۋىمنەن 5جاس كىشىمىن. ونىڭ ءبىرىنشى ايەلىنەن ءبىر بالاسى بار. العاشىندا «وسىنشاما جىل ءجۇرىپ، تاپقان تەڭى وسى ما؟» دەگەن قاڭقۋ سوزدەردى دە ەستىپ ءجۇردىم. ءبىراق كۇيەۋىم: «وندا تۇرعان ەشتەڭە جوق. ەڭ باستىسى، ەكەۋمىزدىڭ ءبىر-بىرىمىزدى جاقسى كورەتىنىمىز. باسقالاردىڭ پىكىرى ماڭىزدى ەمەس» دەپ مەنى ءاردايىم قولداپ وتىردى. مەن دە سولاي قانشا ويلاعىم كەلسە دە، ەلدىڭ ءبىزدى تالقىلاعان پىكىرىنە بىردەن ۇيرەنىسىپ كەتە المادىم. ءبىراق، ونى شىنىمەن جاقسى كورگەندىكتەن، مەن دە ءبارىن باسىنان باستاۋدى ۇيعاردىم. بۇگىندە ەكى ۇلدىڭ اناسىمىن. "كەش تۇرمىسقا شىققانىممەن، ءوز باقىتىمدى تاپقانىما قۋانامىن"،-دەپ ءوز ويىن ورتاعا سالدى. پسيحولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، جاسى جەتىپ، تۇرمىس قۇرماعان قىزداردى بىرنەشە توپقا ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى. سولاردىڭ ءبىر توبى الدىن الا ىشتەي ءوزىن «كارى قىز» بولدىم دەپ ەسەپتەپ قويادى دا، سولاي قابىلداپ، سول شەڭبەردەن شىعا الماي قالادى. ەندى ءبىر توپتىڭ وكىلدەرى كەرىسىنشە، ءوزى تۋرالى جوعارى ويلايدى، ولار جىگىتتىڭ كەمشىلىگىن كورىپ قالسا، مەنسىنبەي، تەرىس اينالىپ كەتەدى. ال، دەرەك كوزدەرىنە سۇيەنسەك، كارi قىزداردىڭ ورتاشا جاسى – 40 جاس بولىپ ەسەپتەلسە، 40-44 جاسقا كەلگەن ءاربiر 1000 كارi قىزدىڭ بار بولعانى ءجۇز ەلۋگە جۋىعى عانا بالالى بولا الادى ەكەن. اق ءسۇت بەرىپ وسىرگەن قىزىنىڭ وڭ جاقتا وتىرىپ قالعانى اناعا دا اۋىر. ءبىر قاراعاندا ايالاپ وسىرگەن اقىلدى، كورىكتى، تاربيەلى قىزى تەڭىن تەز تاباتىنداي كورىنەدى. ايتسە دە، ءومىر – بار كەرەگىڭدى تاۋىپ الاتىن جار-مەڭكە ەمەس ەكەنى انىق. وسى ورايدا، تۇرمىس قۇرماعان «كارى قىزداردىڭ» ءبىرى جىگىت جوق دەپ اقتالسا، ءبىرى اقبوز ات مىنگەن حانزاداسىن كۇتىپ جۇرگەندەرىن ايتادى. قازاقتا «ايەل ءبىر قولىمەن بەسىك تەربەتسە، ءبىر قولىمەن الەمدى تەربەتەدى» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار. سوندىقتان ءاربىر قىز بەسىك تەربەتىپ، انا اتانۋ قۇرمەتىنە يە بولسا دەيمىز.

اقبوتا ەربول قىزى(arhar.kz)