«گاي»، «ماي» دەپ اتالىپ جۇرگەن جول ساقشىلارىمىز وسى كۇندەرى «جالاڭداپ» كەتتى. ءبىر اتامنىڭ سوزىمەن ايتساق، ءوز حالقىن «جاۋشا» تالاپ جاتىر. ولاردىڭ تۇسىنىگىنشە، تۇسىندە كورۋىنشە دەيمىز بە، قازاقستاننىڭ جولى مەن كولىگى الەمدىك ستاندارتتان دا اسىپ كەتكەن سياقتى. ايتەۋىر تارتىپتەرى قاتاڭ، تابەتتەرى جاقسى. ەكى-ۇش مىسال كەلتىرەيىك.
- وتكەن قاراشا ايىندا الماتى قالاسىندا ءوزى قاۋىپسىزدىك بەلبەۋىن تاعىنباعان جول پوليسياسى جۇرگىزۋشىنى توقتاتىپ، قاۋىپسىزدىك بەلبەۋىن تالاپ ەتكەن. ونى قويشى، كولىك جۇرگىزگەنىنە 5 جىل بولسادا بىردە ءبىر رەت جول ەرەجەسىن بۇزباعان، ءبىراق بايقاماي «ساقتاندىرۋدىڭ» ۋاقىتىن وتكىزىپ العان جۇرگىزۋشىگە 37 مىڭ تەڭگەنى مويىنىنا ارتىپ بەرەدى. جۇرگىزۋشى كولىگىن جاڭادان العانىن، ءبىر جىلعا 110 مىڭ تەڭگەدەن ساقتاندىرىلعانىن، تەك كورسەتۋگە ارنالعان «ستراحوۆكا» قاعازىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەنىن ايتسادا، پوليسيا مىرزا ول سوزدەردى قۇلاعىنا ىلمەگەن. سونداي-اق، حاتتامانى ورىسشا تولتىرىپ، قول قويۋدى تالاپ ەتكەن. ال جۇرگىزۋشى بولسا ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىپ، «حاتتامامەن كەلىسپەيمىن» دەپ قول قويىپ بەرگەن. ناتيجەسىندە بازادان «ساقتاندىرۋدىڭ ۋاقىتى وتكەنىنە» بايلانىستى 37 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل كورسەتىپتى. سوندا «رەمەنگە» توقتاتقان جولپولدىڭ مۇنىسى نەسى؟ الدە جۇرگىزۋشىنىڭ «حاتتامامەن كەلىسپەيمىن» دەپ جازىپ بەرگەنى ەش جەردە قارالماي ما؟
- ال مىنا اڭگىمە الماتى مەن تالعاردىڭ ورتاسىندا جۇرگەن كەز كەلگەن جۇرگىزۋشىگە ابدەن تانىس بولسا كەرەك. تالعار تراسساسى – ارلى-بەرلى ەكى كولىك قانا جۇرە الاتىن تار جول. الدىڭىزدا «سىنىپ» كەلە جاتقان كولىك نەمەسە 40-پەن ءجۇرۋدى ادەتكە اينالدىرعان «ادەمى كەلىنشەك» كەتىپ بارا جاتۋى مۇمكىن. ءسىز 20 كيلومەتر بويى «الدىڭعى اربا» قالاي جۇرسە، سولاي ءجۇرۋ كەرەكسىز. باسقا جول جوق. ال اينالىپ وتپەكشى بولساڭىز، كولىگىڭىزدىڭ سوڭىندا «پوليسيا شىراعىن» جاقپاعان، اقىرىن عانا دەندەپ كەلە جاتقان جول پوليسياسى ساپ ەتە قالادى. نەمەسە جول شەتىندەگى اعاش پەن ۇيلەردىڭ قالقاسىنا تىعىلعان قىزىل تاياقتار جارق ەتە قالادى. «ءبىر جىلعا كولىك جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلاتىنىڭىزدى» ەسكەرتەدى. سوسىن قالاي بولسادا، قۇتىلۋعا تىرىساسىز. ايتەۋىر قۇتىلىپ شىعاسىز. ءبىراق قالتاڭىز «تەسىلىپ قالادى».
- جاقىننان بەرى كولىكتەگى بالالار ورىندىعى جونىندە داۋ ۋشىعىپ تۇر. بالاسى جوق، اۋەلى كەلىنشەك الماعان ءبىر جۇرگىزۋشىنى توقتاتقان جول پوليسياسى بالالار ورىندىعى ءاربىر كولىكتە بولۋى كەرەكتىگىن، بالاسى جوق بولسا، «باگاجعا» سالىپ ءجۇرۋى كەرەكتىگىن ايتقان. ساسىپ قالعان جاس جىگىت جولپولدىڭ «جولىن» بەرىپ قۇتىلىپتى. ەرتەسى عانا قىتايعا زاكاز بەرىپ، بالالار ورىندىعىن الدىرعان كورىنەدى.
مۇنداي مىسالدار شاش-ەتەكتەن. سوڭى قايىرلى بولسىن دەيمىز. ءتىپتى وسىلاي «جاۋشا تالاۋدىڭ» ارتى الەۋمەتتىك ارازدىق تۋدىرىپ، حالىقتىڭ ەلباسى مەن ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمسىزدىگىن كۇشەيتۋى بەك مۇمكىن.
رەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، 2014 جىلى قازاقستاندا 36 مىڭ ادام كولىك جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلعان. ال قانشا جول پوليسياسىنىڭ جەمقورلىقپەن قۇرىقتالعانىن ەشكىم بىلمەيدى. ەسەسىنە ءبىزدىڭ ەلدە «پارا المايتىن جول پوليسياسى جوق» دەگەن قالىپتاسقان تۇسىنىك بار. بۇل نە سوندا؟ ءتىپتى سوڭعى كەزدەرى جۇرت اراسىندا «گاي» قۇداي بولدى، حالىق قۋراي بولدى، سىناسىڭ، كۇيەسىڭ» دەگەن ماقال پايدا بولىپتى.
ءسىز نە دەيسىز، وقىرمان؟
حازىرەت ءابدىلدا
