گيتارانى قازاقىلاندىرىپ، ۇلتتىق اۋەندى ناسيحاتتاپ جۇرگەن قادىرعالي كوبەنتايدىڭ تاڭداۋلى پوەزياعا جازىلعان اندەرى ەشكىمدى بەي-جاي قالدىرمايدى. ايتۋلى ونەرپازدىڭ «الاتاۋ الابىندا» قادىرعالي كوبەنتاي!» اتتى كەزەكتى شىعارماشىلىق كەشى 25 ناۋرىزدا «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىندا وتەدى. بۇل جولعى كەش بۇرىنعى كەشتەردەن وزگەشە بولماق. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا قادىرعالي كوبەنتاي اعىنان جارىلىپ اڭگىمە ايتتى.

- بىلتىر ەڭسەلى ەلۋگە تولدىم. سول مەرەيتويىمنىڭ قۇرمەتىنە كەشتى بىلتىر وتكىزۋىم كەرەك ەدى. الايدا ۇستازىم تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆتىڭ باسىنان وتكەرگەن جايتتارىنان كەيىن جاعالاسىپ كەش وتكىزۋدى ەرسى سانادىم. ەندى، مىنە، بيىل وتكىزۋ بۇيىرىپ تۇر ەكەن. بۇل كەشتىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – مەنىڭ اندەرىمدى ورىندايتىن انشىلەر كوپ بولادى. مەيرامبەك بەسبايەۆ، شاكيزادا، ەركىن شۇكىمان سىندى كورەرمەن كوزايىمدارى ءان شىرقايدى.

ەكىنشىدەن، مەنىڭ اكتەر بولعانىمدى بىلەسىزدەر. سول سەبەپتى كەشتە اكتەرلىك قىرىمدى تاعى دا اشا تۇسسەم دەگەن نيەتىم بار. اسقار نايمانتايەۆ سىندى اكتەرلەرمەن بىرگە كورەرمەندى ازىلگە قارىق قىلماقپىز.

- ءسىز بارد ءانشىسى، كومپوزيتور، جانە اكتەر رەتىندە تانىمالسىز. ءبارىن بويىڭىزعا سىڭىرگەنىڭىزبەن، جانىڭىزعا قايسىسى جاقىن؟

- مەن ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە اكتەرمىن. ونەر جولىن دا وسى اكتەرلىكپەن باستاعام. «تەرىسقاقپاي»، «تاماشا» سىندى ءازىل-سىقاق تەاترلارىندا ءبىراز ۋاقىت قىزمەت ەتتىم. كەيىن ءانشى، كومپوزيتور بولىپ كەتسەم دە، اكتەرلىكتەن ەشقاشان الىستاعان ەمەسپىن. ءقازىر ءبىر فيلمگە ءتۇسىپ جاتىرمىن، ءبىراق قانداي فيلم ەكەنى ازىرگە قۇپيا بولا تۇرسىن.

- ءسىزدى ونەرگە باۋلىعان ۇستازدارىڭىز جونىندە نە ايتاسىز؟ كەشىڭىزدى تاماشالاۋعا كەلەتىن شىعار؟

- ءيا، كەشتە مەنى مەكتەپ جاسىندا تاربيەلەگەن ۇستازىم بەيىسحان بەكبايەۆ بولادى. ول كىسى 70-تەن اسقان. ۇلتتىق اندەردى ورىندايدى. اسىرەسە، اسەت نايمانتايەۆتىڭ ەشكىم بىلە بەرمەيتىن اندەرىن سول كىسى ناقىشىنا كەلتىرىپ ايتادى. ونىڭ ورىنداۋىنداعى اندەر قازاق تەليەۆيزياسىنىڭ، قازاق راديوسىنىڭ ارحيۆىندە ساقتاۋلى تۇر.

بەيىسحان اعا مەنى بالا كەزىمنەن باستاپ ونەرگە باۋلىدى. قولىمنان جەتەكتەپ دراما ۇيىرمەسىنە، ودان سوڭ دومبىرا ورىنداۋشىسى رەتىندە وركەسترگە اپاردى. گيتاراعا بەت بۇرۋىما دا سول كىسى سەبەپشى بولدى. اۋىلىمىزدا ماقسۇتحان ديحانبايەۆ دەگەن كەرەمەت گيتاراشى بار. سوندا بەيىسحان اعا: «دومبىرامەن ءان ايتاتىندار ونسىز دا كوپ، سەن گيتارامەن ءان شىرقا»، - دەپ ماقسۇتحان اعاما ۇقساعانىمدى قالادى. تەاتر ينستيتۋتىنا تۇسەر كەزدە دە مەنى سول كىسى دايىندادى. ۇستازىمنىڭ ارقاسىندا ساكەن سەيفۋلليننىڭ «تاۋ ىشىندە» دەگەن ءانىن، ءمۇقاعاليدىڭ سيرەك ايتىلىپ جۇرگەن اندەرىن قورجىنىما قوستىم. ءومىر دەگەن قىزىق قوي، بەيىسحان اعانىڭ بالاسى ەرشات قايىرحان – ءقازىر مەنىڭ شاكىرتىم.

ال تەاترداعى العاشقى ۇستازىم اكتەر، رەجيسسەر نۇرمۇحان ءجانتورين بولدى. 1985 جىلى سول كىسىنىڭ قولىنا باردىم. كەيىن اسكەرگە كەتىپ قالدىم. اسكەردەن كەلىپ، «قازاقفيلمدە»، «قازاقكونسەرتتە» جۇمىس ىستەدىم. 1989 جىلى تۇڭعىشباي اعامىزدىڭ كۋرسىنا كەلىپ، ونەر جولىمدى قايتا جالعاستىردىم. 1991 جىلدارى تەاتر ينستيتۋتىنا رەجيسسەر ءازىربايجان مامبەتوۆ كەلىپ، بىرنەشە اكتەردى سارالاپ الىپ كەتكەن. سولاردىڭ قاتارىندا مەن دە بولدىم. ءسويتىپ مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى دراما تەاترىنىڭ اكتەرى، ۇستازىم تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆتىڭ ارىپتەسى بولدىم. سوندا تۇڭعىشباي اعام ماعان ءبۇي دەگەن: «سەن ەندى وقۋشىم ەمەس، بۇگىننەن باستام مەنىڭ ارىپتەسىم بولدىڭ. ەگەر ەكەۋمىز ءبىر رولگە تالاسىپ قالساق، مەن ونى سەنەن تارتىپ الامىن. سوندىقتان، بارىنە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دايىن بول»، - دەپ ونەردىڭ اۋىر تۇستارىنا مويىماۋدى ۇيرەتتى. اكتەرلىك جولدا تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆتان العان تاربيەم زور.

- تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ ءسىزدى اكتەرلىككە باۋلىسا، ول كىسى ءسىزدىڭ اندەرىڭىزدى ورىنداپ، ەسترادادا بوي كورسەتىپ ءجۇر...

- تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ بۇرىندارى دومبىرامەن ءان شىرقايتىن. ءقازىر ەستراداعا ويىستى. العاش مەنىڭ اندەرىممەن شىققان. ەسىمدە، ەسەنقۇل جاقىپبەكىڭ سوزىنە، مەنىڭ انىمە جازىلعان «ونەر ادامىن» ايت دەپ ۇسىنعانىمدا، قاتتى ساسقالاقتاعان. سەبەبى ەسترادادا ءان ايتىپ كورمەگەن. ءبىراق «ساحانادا ءان ايتىپ جۇرگەن اكتەرلەردەن قاي جەرىڭىز كەم؟» دەپ قايراپ شىعارعانىم بار. سودان بەرى ەسترادا انشىسىنە اينالدى عوي.

- قادىرعالي اعا، سىزدىڭشە ونەرپاز دەگەن كىم؟ ول قانداي بولۋى كەرەك؟

- مەنىڭ تۇسىنىگىمدە ونداي ادام بارلىق جاعىنان يكەمدى بولۋعا مىندەتتى. ماسەلەن، جاڭاعى ايتقان تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ اكتەر، ءانشى، رەجيسسەر جانە جازۋشى دا. ءتىپتى، عىلىمنان دا الىس ەمەس. شەشەندىك ونەر بويىنشا كانديداتتىق جۇمىس قورعاعانى بار. تۇڭعىشبايدىڭ بۇل جۇمىسىن عالىم سەرىك قيرابايەۆ جوعارى باعالاعان. مىنە، ناعىز ونەرپاز ادام – تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ. ال بۇگىنگى ساحنادا «ءسوزىن دە، ءانىن دە ءوزىم جازام» دەپ ءبارىن ءبۇلدىرىپ العاندار جەتىپ ارتىلادى.

- نەگە بۇلاي بولدى دەپ ويلايسىز؟

- 80 جىلدارى انگە ءسوز جازۋ دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستى. انگە ۇيقاستىرىپ ولەڭ جازاتىن اقىندار پايدا بولدى. ۇيقاس قۋالايمىز دەپ، ءاننىڭ دە، ءسوزدىڭ دە ءقادىرى كەتتى.

- ال ءوزىڭىز ءان ءماتىنىن قالاي تاڭدايسىز؟  

- مەن ءاندى ىرىكتەلگەن پوەزياعا جازامىن. و باستا كومپوزيتور بولامىن دەپ مۇلدەم ويلاعان جوقپىن. 1991 جىلى مۇقاعاليدىڭ 60 جىلدىعىندا وتكەن ءىس-شارادا مەن «فاريزا» دەگەن ءاندى ناقىشىنا كەلتىرىپ ورىنداعانىم بار. سول ساتتەن باستاپ ماعان ءان ايتقىزعىشتار كوبەيدى. مۇندايدان جالىققان مەن ءوزىمنىڭ ءانىمدى ىزدەي باستادىم. سونداعى عاشىق بولعان العاشقى پوەزيام ااقىن گۇلنار سالىقبايەۆانىكى. كەيىن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «قايىڭ» دەگەن ولەڭىنە ءان جازدىم. ول ءانىم اۋەزوۆ تەاترىنداعى «شولپاننىڭ كۇناسى» قويىلىمىندا شىرقالدى دا، كەيىن تاسادا قالدى. ەندى الدا بولاتىن كەشتە ايتىلادى.

- انگە ءسوز تاڭداعاندا ولەڭنىڭ قانداي قاسيەتىنە ءمان بەرەسىز؟

- قازىرگى اقىنداردان تىنىشتىقبەك ابدىكارىمۇلىن قاتتى باعالايمىن. ال جالپى اقىنداردان قىزداردىڭ پوەزياسى ۇنايدى. سەبەبى ەركەكتەردەن گورى قىزداردا شىنايىلىق باسىم. ماسەلەن، ەرلەر بىرەۋگە عاشىق بولسا، سەزىمىن جاسىرىپ ۇستاۋعا تىرىسادى. ال قىزدار الدەقايدا اشىق كەلەدى. ولەڭىن وقىپ-اق سەزىمىن تۇيسىنەسىڭ، جۇرەگىڭە بىردەن جەتەدى. سول سەبەپتى اقىن قىزداردىڭ پوەزياسىنا اۋەن شىعارعاندى ءجون كورەمىن. جاقىن ارادا تاناكوز تولقىن قىزىنىڭ ولەڭىنە ءان جازدىم. 25 ناۋرىزدا سول ءانىمدى ەستي الاسىزدار.

- شىعارماشىلىق كەشىڭىزدى نەگە رەسپۋبليكا سارايىندا ەمەس، «الاتاۋ» تەاترىندا وتكىزگەلى وتىرسىز؟   

- بايقاساڭىز، «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ اۋراسى وزگەشە. وزىمە سول تەاتردىڭ ساحناسى ىستىق بولىپ كەتتى. وندا قازاققا ءتان قۇندىلىقتاردىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرادى. ۇلتتىق اندەر، دومبىرانىڭ كۇمبىرلەگەن ءۇنى، قوبىزدىڭ سارىنى «الاتاۋ» ساحناسىنا سىڭگەن.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

سۇحباتتاسقان گۇلىم جاقان