دۇبىرگە قوسىلمايتىن ەدىك. داعدىمىزدا جوق. ءومىرى ۇجىمدىق اشىق حاتقا زيالى قاۋىم قاتارىندا قول قويماپپىز. ايتقىمىز كەلگەندى بىرەۋگە جازعىزباي، ءوزىمىز جەتكىزە الاتىندىقتان. سەبەبى – قالام قولدا، ءجۋرناليسپىز. 
«قولتىراۋىن» سوزىنە ءقاۋىپ تونگەندە سوناۋ سەكسەنىنشى جىلدارى ەكى گازەتتە وسىلاي جازعانىمىزدى ايتىپ، قورعاپ قالدىق. لاتىن جازۋىنىڭ باستاپقى نۇسقاسىندا «ءا» مەن «ءو» سىندى قارىپتەر ەكى تاڭبانى قوسىپ جازۋ ارقىلى بەلگىلەنگەندە قارسى ماقالامىز گازەتكە شىقتى. «بايان سۇلۋ» دەگەن سەريال جالعىز داستاندى عانا ەمەس، بۇكىل ۇلتتىق بولمىسىمىزدى مانسۇق ەتكەندە ەشبىر اشىق حاتقا قول قويماي، جەكە-دارا پىكىرىمىزدى بىلدىردىك. 
ەندى قوعامدا كومسومولدىڭ 100 جىلدىعى توڭىرەگىندە داۋ تۋىنداعاندا ميىعىمىزدان كۇلىپ قويعانبىز. ءبىراز ءجايتتى سەزسەك تە باستاپقىدا ۇندەمەدىك. اتاقتى جازۋشى مۇحتار ماعاۋين «كەسىك باس – ءتىرى تۇلىپ» حيكاياسىندا الدىمەن بۇل وقيعانىڭ وزىنە قاتىسى جوق دەپ ويلاپ، سوڭىنان تىكەلەي قاتىسى بارىن، ءوزىنىڭ جان-جۇيكەسى ارقىلى وتەتىنىن سەزىنگەنىن جازادى. ءبىز دە بىرتىندەپ سونداي كۇيگە تۇستىك.
الدىمەن الماتى مەن سەمەيدەگى جيىننىڭ فوتوسىن كوردىك. باياعىدا ۇمىت بولعان كومسومول بەلگىسىنىڭ ۇستىنە «رۋحاني جاڭعىرۋ» تاڭباسىن قويعانىنا تاڭداندىق. سوسىن بەيرەسمي كوزدەردەن، ياعني الەۋمەتتىك جەلىدە «كومسومولدىڭ تويى «رۋحاني جاڭعىرۋ» شارالارىنىڭ تىزىمىنە كىرىپتى» دەگەندى وقىدىق. نانبادىق. نانبايمىز دا.
ءبىز مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل ماقالاسىمەن ءبىر كىسىدەي تانىسپىز. وندا كومسومول تۇرماق، ونىڭ كوكەسى كوممۋنيسكە مىناداي ءدال باعا بەرىلگەن: «وكىنىشكە قاراي، تاريحتا تۇتاس ۇلتتاردىڭ ەشقاشان ورىندالمايتىن ەلەس يدەولوگيالارعا شىرمالىپ، اقىرى سۋ تۇبىنە كەتكەنى تۋرالى مىسالدار از ەمەس. وتكەن عاسىردىڭ باستى ءۇش يدەولوگياسى – كوممۋنيزم، فاشيزم جانە ليبەراليزم ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا كۇيرەدى. بۇگىندە راديكالدى يدەولوگيالار عاسىرى كەلمەسكە كەتتى». ەلباسىمىز «كۇيرەدى» دەپ تۇر. جانە «راديكالدى»، ياعني اسىرا سىلتەيتىن باعىت ەكەنىن تاپ باسىپ باعالاعان. ال سول كوممۋنيزم يدەولوگياسىن كەزىندە تۋ ەتىپ كوتەرىپ جۇرگەننىڭ ءبىرى كومسومول ۇيىمى ەمەس پە ەدى؟
توقتاي تۇرىڭىز، تۋ دەگەننەن شىعادى، مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، كۇيرەگەن ءۇش يدەولوگيانىڭ ءبىرىنىڭ قىزىل تۋىن الماتىداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنداعى جيىندا ءبىزدىڭ اسكەردىڭ قولىنا ۇستاتقانى ءۇشىن بىرەۋ جاۋاپ بەرەر مە ەكەن؟ قازاقستاننىڭ، ونىڭ ارمياسىنىڭ مەرەكەسىنە قاتىسى جوق وراي باسقوسۋلاردا مەملەكەتتىك رامىزگە جاتپايتىن تۋ كوتەرگەن سولدات شىعارا بەرسەك، وندا وتان قورعاۋشىلاردا قادىر-قاسيەت قالا ما؟
بۇل كومسومولدىڭ تاريحىنان حاباردار ادامبىز. رەسپۋبليكالىق ۇيىمىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورگانى بولعان «لەنينشىل جاس» گازەتىندە كوپ جىل قىزمەت ەتتىك. اناۋ جيىندا جۇرگەننىڭ ءبىرازىن سول كەزدەن تانيمىز. 
العاشقى سەزى 1918 جىلى قازان ايىنىڭ 29-ى كۇنى نەبارى 176 ادامنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەندە، اراسىندا ءبىر دە ءبىر قازاق بولماعان. 1991 جىلدىڭ كۇزىندە ەڭ سوڭعى ءححىى سەزىندە «بلكجو-نىڭ ساياسي ءرولى سارقىلدى دەپ سانالسىن» دەگەن قاۋلى قابىلداپ، ءوزىن-وزى تاراتتى. سوسىن ءبىر جىل دۇنيە-مۇلكىن بولىسكە سالعاندا كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى بولىپ باتىس قازاقستاننىڭ تۋماسى يا. چۋدروۆ ءجۇردى. ءۇش جىلداي بۇرىن ياحيامەن كەزدەسكەندە سول كەزدىڭ وقيعالارىن سۇراعانبىز. ول – باسقا تاقىرىپ. 
سونىمەن كومسومول وتكەن عاسىردا پايدا بولدى جانە جوعالدى. بۇل ءداۋىر مەملەكەت باسشىسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا قالاي سيپاتتالادى، سوعان كوز جۇگىرتەلىك: «وتكەن حح عاسىر حالقىمىز ءۇشىن قاسىرەتكە تولى، زوبالاڭ دا زۇلمات عاسىر بولدى.
بىرىنشىدەن، ۇلتتىق دامۋدىڭ ىقىلىم زاماننان جالعاسىپ كەلە جاتقان وزىمىزگە عانا ءتان جولى ءبىرجولا كۇيرەتىلىپ، قوعامدىق قۇرىلىمنىڭ بىزگە جات ۇلگىسى ەرىكسىز تاڭىلدى.
ەكىنشىدەن، ۇلتىمىزعا ادام ايتقىسىز دەموگرافيالىق سوققى جاسالدى. ونىڭ جاراسى ءبىر عاسىردان بەرى ءالى جازىلماي كەلەدى.
ۇشىنشىدەن، قازاقتىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتى قۇردىمعا كەتە جازدادى.
تورتىنشىدەن، ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن وڭىرلەرى ەكولوگيالىق اپات ايماقتارىنا اينالدى».
وسىنداي بىزگە جات قوعامدىق قۇرىلىمدى ەڭگىزگەننىڭ ورتاسىندا ەڭ بەلسەندىسى كومسومول بولعان جوق پا؟ مىسال كوپ. ۇيلەنىپ جاتقانداردى كوپتىڭ، ونىڭ ىشىندە اتا-اناسىنىڭ الدىندا ءسۇيىستىرۋ. نەمەسە ساكەن ءجۇنىسوۆتىڭ «جاپانداعى جالعىز ءۇي» رومانىنان مىسال كەلتىرەيىك: «-ال، كانە، وسى ءۇيدىڭ مال-باسىنىڭ اماندىعى ءۇشىن تارتىپ جىبەرەيىك!- مانادان بەرى وزىنە سەرىك تابا الماي ەكى بەتى نارتتاي قىزارىپ جالعىز ءىشىپ وتىرعان كلەيمانوۆ قىرلى ستاكاندى ديكانىڭ قولىنا ۇستاتا بەردى». ءۇزىندى تۇسىنىكتى شىعار. 
ايتپاقشى، وسى رومانى قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعىنا ۇسىنىلعانمەن، ساكەن جۇنىسوۆكە ول ماراپات بۇيىرماعان. «جاعىمسىز كەيىپكەرى جاعىمدى كەيىپكەردەن كۇشتى سومدالاپتى» دەگەن سىلتاۋمەن. قايران قالامگەر ۇلتتىق رۋحتى توسىننان پايدا بولعان جات يدەولوگيادان بيىك قويىپتى. كومسومول سىيلىعىن الماعانى وكىنىشتى ەمەس، حالقىنىڭ كادەسىنە جارايتىن تۋىندى قالدىرعانى قۋانىشتى.
سونىمەن ءبىزدىڭ توپشىلاۋىمىزشا، 1991 جىلى ءوزىن-وزى تارقاتقان ۆلكسم-نىڭ (ونى گازەتتە بلكجو دەپ جازاتىنبىز) 100 جىلدىعى – تاۋەلسىز قازاقستان ءۇشىن اتاپ وتۋگە تاتىمايتىن داتا. جاستىعىن قيماعاندار، ءبىر كەزدەگى كومسومولدىق دوستىعىن ساقتاعاندار بولسا قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى تەاتردا بايانداما جاساماي، ساربازدارعا قىزىل تۋ كوتەرتپەي، وڭاشادا قانشا تويلاسا دا ەرىكتى ەدى. 
جوق، تەاترداعى جيىنعا قاناعاتتانباسا كەرەك، تۋرا 29 قاراشادا پارلامەنتتە ونى «مەرەكە» دەۋشىلەر جانە «ارىپتەستەرىن» قۇتتىقتاۋشىلار تۋرالى كەلەسى اقپاراتتى وقىدىق، سوسىن بەينەجازبادان كوزبەن كورىپ، قۇلاقپەن ەستىدىك. ءدال وسى وقيعا اقىرى قولعا قالام العىزدى. 
راس، پرەزيدەنتتىڭ ماقالاسىندا جازىلعانداي، «قوعامدىق قۇرىلىمنىڭ بىزگە جات ۇلگىسى ەرىكسىز تاڭىلعانىن» ايتىپ، بۇل كۇندى مەرەكە دەۋگە قارسى شىققان ءبىر ازامات ءماجىلىس دەپۋتاتتارى اراسىنان تابىلىپتى. تاۋبە. ازات پەرۋاشيەۆ: «ءبىز تاۋەلسىز قازاقستاندا ءومىر سۇرەمىز. كۇنتىزبەمىزدە مۇنداي مەرەكە جوق. ەگەر الدەكىمگە بۇل جەكە مەرەكە بولسا، وندا ءبىر-بىرىن رەسمي جينالىستا ەمەس، وڭاشا جەردە قۇتتىقتاسىن» دەپ جەلپىنگەن ارىپتەستەرىن تويتارىپ تاستاپتى. 
نەگىزى وسى توقەتەر ءسوزدى باسقا دەپۋتات ايتقان شىعار دەپ توپشىلاعانبىز. پەرۋاشيەۆ بولسا رەسەيدىڭ ەڭ ءوندىرىستى، كومسومولى كوپ قالاسىندا وقىعان ەدى. ءارى كەزىندە قازاقستان لكسم ورتالىق كوميتەتىنىڭ ماراپاتىن العان. ال ءبىز بىردەڭە دەر دەپ كۇتكەن دەپۋتات جاس كەزىنەن مۇحتار ماعاۋين ارحيۆتەر مەن كىتاپحانالاردىڭ قويمالارىنان تاپقان جىراۋلاردىڭ جالىندى جىرلارىن ماقامداۋمەن تانىلعان. قيسىن بويىنشا سول سۋىرىلىپ شىعىپ، كومسومول كۇنىمەن قۇتتىقتاۋشىلارعا توقتاۋ سالۋى ءتيىس ەدى. جوق.
الگى مۇحتار ءماعاۋيننىڭ «كوكبالاق» اتتى شاعىن رومانى بار. توقسابا كۇيشى ومىردەن وتەر ۋاقىتى جاقىنداعانىن سەزگەندە ءوزى بىلەتىن كۇيلەردى بىرەۋگە ۇيرەتىپ كەتپەك. تاڭداۋ ەكى نەمەرەسىنىڭ اراسىندا دومبىراعا ءۇيىر، كوزگە تۇسكىش، ەلگەزەگىنە تۇسەدى. بار كۇيدى وعان كۇنى-تۇنى تارتىپ بەرەدى. اناۋ قايتالاۋعا تىرىسادى. ءبىراق كوكەيگە قونبايدى. ءسويتىپ قارت كۇيشى ءتۇڭىلىپ جاتقاندا ەلەۋسىز ەكىنشى نەمەرەسى نارىكتىڭ اتاسى ءبىر رەت تارتقان كۇيدى ىڭىلداپ وتىرعانىن كورىپ ونسىز دا قىمبات ۋاقىتتى تەككە جىبەرگەنىن سەزەدى. ەندى دەرەۋ نارىككە ۇيرەتەدى. ءبىز دە وسى توقسابا شالدىڭ كەبىن باستان كەشكەندەيمىز. تۇسىنگەنگە.
نە كەرەك كومسومولدىڭ تويىن تويلاۋ قوعامدى تاعى قاق جاردى. ەرتەڭگى كۇننەن ءۇمىتى بارلار كەشەگىگە ەمەكسىگىسى كەلمەيتىنىن اشىق بايقاتتى. بۇل توپ ەل تۇرعىندارىنىڭ جاسى ەلۋگە جەتپەگەن ۇلكەن بولىگىن قۇرايدى. سوسىن باسپا ءسوز بەتىندە، الەۋمەتتىك جەلىدە كومسومول تويىنا قاتىستى اياۋسىز سىن ايتىپ وتىرعاندار نەگىزىنەن قازاق ءتىلدى ەكەنىن بايقادىق. وتكىر پىكىردەن حابارسىز دەپۋتاتتار ارانداپ قالعانى انىق. ويلاناتىن ماسەلە. ولار ءۇشىن.
اقىر اياعىندا ماقالانىڭ باسىنا، تاقىرىبىنا ورالايىق. بالا كەزىمىزدە اۋىلدا انامىز ايران ۇيتاتىن. سونداي ءتاتتى، ءتىل ۇيىرەتىن. نەگىزگى سۋسىنىمىز – سول. كۇنى بويى ۇيگە اينالىپ سوعىپ، سونى ىشەمىز. ەگەر ايران شىلدەنىڭ ىستىعىندا بىرنەشە كۇن تۇرىپ قالسا، بوجىپ كەتەتىن. كوبىگى شىرتىلداپ، اشىعان ءيىسى جەر-كوكتى الىپ، بەتىنە شىبىن قونىپ، ىشۋگە جارامسىز بولاتىن. ەندى ونى ىركىتكە قوسىپ قايناتپاسا كادەگە جارامايتىن. كومسومولدىڭ 100 جىلدىعىن مەرەكە دەگەندەردىڭ وي-نيەتى سول بوجىعاندى ەسكە سالادى.

قاينار ولجاي