تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا الماتى قالاسى اكىمى باۋىرجان بايبەك قالانىڭ ءبىرقاتار زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن كەزدەستى. الماتىداعى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى ۇيىندەگى باسقوسۋ ەركىن فورماتتا ءوتتى. كەزدەسۋدىڭ ماقساتى – ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى مەن جاقىندا جارىققا شىققان «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى اياسىندا الماتىدا الداعى ەكى-ۇش جىلدا قولعا الىناتىن ۇلتقا قاتىستى بۇرىن-سوڭدى بولماعان ۇلتتىق جوبالارمەن تانىستىرۋ. مەگاپوليستىڭ اجارىن ايشىقتاپ، تاريحىنان سىر شەرتەتىن التى جوبانىڭ تۇساۋكەسەرى وتكىزىلدى. تاريح تەك كىتاپقا ءتۇسىرىپ قانا قويۋمەن شەكتەلمەيتىنىن تىلگە تيەك ەتكەن قالا اكىمى بايىرجان بايبەك ءار جوبانىڭ قۇندىلىعىن جان-جاقتى ءتۇسىندىردى. قىسقاسى، الماتى الداعى ەكى-ۇش جىلدا تۋريستەر اعىلاتىن شىرايلى شاھارعا اينالادى. جالپى، «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا الماتىدا قۇنى 97،7 ملرد. تەڭگە بولاتىن 265 جوبا ماقۇلدانىپ، جۇزەگە اسىرىلماقشى.
– قۇندىلىق اتاۋلىنىڭ بارلىعى وزگە مادەنيەتتەن، نە بولماسا، وزگە قۇندىلىقتارعا سۇيەنىپ ەمەس − قازاق ءداستۇرى مەن مادەنيەتىنەن تۋىنداۋى ءتيىس! – دەدى باۋىرجان بايبەك.
ايتا كەتۋ كەرەك، ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىنداعى «قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ گەوگرافياسى» جوباسى اياسىنداعى «قازاقستاننىڭ جالپىۇلتتىق قاسيەتتى ورىندارى» رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار كيەلى جەرلەرىنىڭ تىزىمىنە الماتى قالاسىنان التى نىسان ۇسىنىلىپ، بەكىتىلدى. ونىڭ ىشىندە رايىمبەك باتىر كەسەنەسى، «بورالداي ساق قورعاندارى» قورىمى، قاسيەتتى ۆوزنەسەنسك سوبورى، ا.بايتۇرسىنوۆتىڭ مۋزەي-ۇيى، رەسپۋبليكا الاڭى («تاۋەلسىزدىك» مونۋمەنتى، «تاۋەلسىزدىك تاڭى» ەسكەرتكىشى) جانە ۇكىمەت ءۇيىنىڭ عيماراتى بار.
بۇل رەتتە «بورالداي ساق قورعاندارى» قورىمى ايشىقتى التى جوبانىڭ ءبىرى. بورالداي ساق قورعاندارى الماتى قالاسىنىڭ سولتۇستىك باتىس ايماعىندا، ۇلكەن الماتى وزەنىنىڭ سول جاق جاعالاۋىندا ورنالاسقان. الداعى ۋاقىتتا وسى جەردەن دۇنيەجۇزىلىك ساق مادەنيەتىنىڭ ورتالىعى دەگەن اسپان استىنداعى مۇراجاي اشىلماق.
بۇدان وزگە رايىمبەك بابا كەسەنەسى قايتا جوندەۋدەن ءوتىپ، سول اۋماقتا قازاقتىڭ باتىرلىق، اۋليەلىك داستۇرىنەن سىر شەرتەتىن مۇراجاي سالىنباق. بۇل – ەكىنشى جوبا. اتالعان جەردە مەشىت اشۋ، الىس-جاقىن جەردەن كەلەتىن ادامدارعا ارنايى تۇنەۋ ورتالىعىن سالۋ جوسپاردا بار. مەشىتتىڭ اۋماعى 591 شارشى مەتر بولماق. بۇل بىردەن-بىر ەكسپوزيسيالىق-تانىمدىق جوبانىڭ ءبىرى. بۇگىندە رايىمبەك بابا كەسەنەسىنە زيارات ەتۋگە شامامەن 300 مىڭنان استام ادام كەلەدى ەكەن. الداعى ۋاقىتتا كەسەنەگە كەلەتىن ادامنىڭ سانىن 500 مىڭعا جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
ءۇشىنشى جوبا بويىنشا مەگاپوليستەگى «قازاقفيلم» اۋماعىندا زاماناۋي ەتنولەند كەشەنى سالىنادى.
ەستەرىڭىزدە بولسا، بۇرىنىراقتا الماتىداعى روزىباكييەۆ – شتراۋس كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى اۋماقتان ساق قورعاندارى تابىلعان بولاتىن. بۇل جەر سول كەزدەگى «كازكوممەرسبانكتىڭ» (ءقازىر «حالىق بانكى» – اۆت.) يەلىگىندە ەدى. بۇگىندە اتالعان بانكتىڭ باسشىلىعى 1 گەكتارعا جەتەتىن جەردى قالاعا سىيلاپتى. الداعى ۋاقىتتا روزىباكييەۆ كوشەسىنىڭ بويىنان ساق مادەنيەتىنەن سىر شەرتەتىن مۇراجاي اشۋ جوسپارلانىپ وتىر.
بۇدان وزگە، الماتىدا «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى جانە قالا جاستارىن قولداۋدىڭ جول كارتاسى اياسىندا بۇرىنعى ترامۆاي دەپوسىنىڭ ورنىندا جاستاردىڭ لوفت-ورتالىعى اشىلعان بولاتىن. بۇگىندە بۇل جەر قالاداعى جاستاردان قۇرالعان 20 استام ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ وتىر.
سونىمەن قاتار، جيىلعان قاۋىمعا قايتا جوندەۋدەن وتكەن ورتالىق مادەنيەت جانە دەمالىس ساياباعىنىڭ جاڭا كەلبەتى كورسەتىلدى. ورتالىق ساياباق اۋماعىندا جارىق باعانالارى ورناتىلىپ، جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى جاسالىپ، كوگالداندىرىلدى. ەسكەرەتىن جايت، بۇعان دەيىن اتالعان دەمالىس ساياباعىندا قازاقتىڭ مادەنيەتىنەن، داستۇرىنەن سىر شەرتەتىن بىردە-بىر نىسان بولماعان ەكەن. قايتا جوندەۋ جۇمىستارى تولىعىمەن اياقتالعان سوڭ ساياباققا ەكى جادىگەر قويىلماق. ونىڭ بىرەۋى ساياباققا كىرەبەرىس جەرگە ورناتىلادى. ول – الماتى قالاسىنىڭ مىڭجىلدىعىن دالەلدەيتىن كۇمىس تەڭگەنىڭ ەسكەرتكىشى. سونىمەن قاتار، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كۇنتىزبەسىنىڭ ەسكەرتكىشى جاسالىپ جاتىر. كۇنتىزبەدەگى جازۋلار رۋنا جانە لاتىن قارپىمەن جازىلادى. بۇل ەسكەرتكىش تە ساياباققا قويىلادى.
– قازاقتىڭ ءتىلىن، ءدىلىن، تاريحىن، مادەنيەتىن، بولمىسىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىنداعى ايشىقتى جوبانىڭ قولعا الىنعانى قۋانتارلىق جاعداي. شاھاردىڭ كيەلى جەرىمەن، تابيعاتىمەن ۇندەستىك دامىعاندا ادام رۋحاني بايۋعا ۇمتىلادى. كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستاۋعا بولاتىن جوبانى ىسكە اسىرۋ ارقىلى ءبىز بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ساناسىنا قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرىن، ءعىلىمىن-بىلىمىن، ءسالت-داستۇرىن سىڭىرە الامىز. ال بالا كۇننەن قازاقتىڭ رۋحانياتىمەن سۋسىنداپ وسكەن بالا ۇلتقا دا ادالدىق تانىتارى ءسوزسىز. جاس ۇرپاق قازاقتىڭ بولمىسىن ناقتى ءتۇسىنىپ، زەردەلەيتىن بولادى. جوبالاردىڭ عۇمىرى ۇزاق، الەۋەتى جوعارى بولاتىنىنا سەنىمدىمىز، – دەدى قوعام قايراتكەرى اسىلى وسمان.
