استاناداعى ورتالىق كوم­مۋنيكاسيالار قىزمەتىندە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى باۋىرجان بايبەكتىڭ قاتىسۋىمەن ەلباسى جولداۋلارىن ىسكەاسىرۋ اياسىندا الماتى قالاسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرىمەن، نەگىزگى جەتىستىكتەرىمەن، الداعى جوسپارلارىمەن تانىستىرۋعا ارنالعان بريفينگ ءوتتى.

سپيكەر مەملەكەت باسشىسىنىڭ  جەكە قولداۋىنىڭ ارقاسىندا الماتى  ءىرى مەگاپوليس رەتىندە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان قارقىندى دامۋ ۇستىندە ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى. ەلباسى تاپسىرمالارىنىڭ شاھاردا ورىندالۋ بارىسى،  قالاعا ينۆەستيسيا تارتۋ جايلى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە «7-20-25»، «نۇرلى جەر»، ت.ب. يپوتەكالىق باعدارلامالار شەڭبەرىندە  تۇرعىن ءۇي سالۋ جونىندە، سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ تۋرالى جان-جاقتى،  ەگجەي-تەگجەيلى اڭگىمەلەدى.

«وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر، الماتى قالاسى اسا ءىرى قارجى-ەكونوميكالىق، ىسكەرلىك ورتالىق، سونىمەن قاتار مادەنيەت پەن ونەردىڭ، سپورتتىڭ، رۋحانياتتىڭ ورتالىعى رەتىندە ۇنەمى ەلباسى نازارىندا. بيىلعى جىلعى قىركۇيەك ايىندا مەملەكەت باسشىسى ارنايى الماتىعا ات باسىن بۇرىپ، شاھارىمىزداعى جاڭا كاسىپ­ورىندارمەن، جۇيەلى تۇردە قايتا جاڭعىرتىلىپ جاتقان قالا ورتالىعىمەن، «الماتىباس­جوسپار» ينستيتۋتىنىڭ جۇمىسىمەن تانىسىپ، وڭ باعاسىن بەردى. الماتىنىڭ بولاشاقتاعى دامۋى بويىنشا كەڭەس وتكىزىپ، ناقتى مىندەتتەر قويدى.

ەلباسىنىڭ ۇدايى قولداۋىنىڭ ارقاسىندا الماتىدا تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ءوسىم قامتاماسىز ەتىلگەن. اعىمداعى جىلدىڭ 9 ايىندا ەكونوميكانىڭ ءوسۋى 3،5 پايىزعا ارتتى.

ونەركاسىپتىك ءونىم كولەمى 3،8%-عا، قۇرىلىس 5،8%-عا، ءتۇرعىن-ۇيدى پايدالانۋعا بەرۋ 15،5%-عا، ينۆەستيسيا 18،5%-عا، ونىڭ ىشىندە شەتەل­دىك ينۆەستيسيا 21،6%-عا ارتتى.

قالا ەكونوميكاسىنداعى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى 40 پايىزعا  دەيىن ءوستى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا بيۋدجەتكە 13،7%-عا ارتىق سالىق ءتۇستى. سونىمەن قاتار، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ جالپى سالىق تۇسىمىندەگى ۇلەسى 64%. ناتيجەسىندە سوڭعى كوپتەگەن جىلدار ىشىندە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى العاش رەت 0،1%-عا ازايىپ، 5،2%-عا تومەندەدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «نۇرلى جول»، «نۇرلى جەر» جانە «بەس الەۋمەتتىك باستاما» مەملەكەتتىك باعدارلامالارىنىڭ اياسىندا ءتۇرعىن-ۇي قۇرىلىس جۇمىستارى ۇلكەن قارقىن­مەن جۇرگىزىلۋدە. مىسالى، «نۇرلى جەر» باعدارلاما­سىنىڭ اياسىندا بيىلعى جىلى 4 800 وتباسى جاڭا پاتەر الادى، وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا بۇل كورسەتكىش 20%-عا ارتتى. «نۇرلى جول» باعدارلا­ماسىنىڭ اياسىندا 4 200 جۇمىس ورنى قۇرىلىپ، 111 شاقى­رىم ينجە­نەرلىك جەلى جۇرگىزىلدى. 28 الەۋمەت­تىك تۇرعىن ءۇي جانە 2 مەكتەپكە قوسالقى عيمارات سالىندى.

«7-20-25» باعدارلاماسى بويىنشا رەسپۋب­ليكا كولەمىندە كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەردىڭ 30%-دان استامى الماتىعا تيەسىلى. سونىڭ جارتى­سى، ياعني جالپى سوماسى 10،9 ملرد. تەڭگە بولا­تىن 843 پاتەر نەسيەسى ماقۇلداندى. بۇدان باسقا اعىمداعى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن باعدار­لاما تالاپتارىنا سايكەس كەلەتىن 600-دەن استام پاتەر پايدالانۋعا بەرىلمەك.

بۇل باعدارلامالاردىڭ بارلىعى ەل ەكونو­ميكاسىن نىعايتۋعا، ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقا­تىن ارتتىرۋعا، ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان. ناتيجەسىندە وسى جىلدىڭ وزىندە 29 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى اشىلىپ، 2 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدا­لانۋعا بەرىلۋدە.

سوڭعى 3 جىلدا 800 شاقىرىم  ينجەنەرلىك جۇيە جوندەلىپ، 500 شاقىرىمعا جۋىق جول سالىندى جانە جوندەۋدەن ءوتتى»، — دەدى باۋىرجان بايبەك.

شاھار باسشىسى ايتقانداي، ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىن  ىسكە اسىرۋ اياسىندا جالپى سوماسى 97،7 ملرد. تەڭگەدەن استام قارجىعا 265 جوبا  مەن  ءىس-شارا قاراس­تىرىلعان. ونىڭ 90%ء-ى كاسىپكەرلەر مەن دەمەۋ­شىلەردىڭ ارقاسىندا جۇزەگە  اسىرىلۋدا.«تۋعان جەر» جوبا­سى شەڭبەرىندە بيزنەس وكىلدەرى الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ قۇرىلىسى مەن اۋقىمدى جوبالارعا بەلسەنە قاتىسۋدا. جىل باسىنان بەرى 18 ملرد. تەڭگەگە  93 جوبا ىسكە استى.

بۇل رەتتە ەلىمىزدىڭ جانە بۇكىل تۇركى الەمىنىڭ تاريحي-مادەني مۇراسىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا «ۇلى دالا – كوشپەندىلەر الەمى» حالىقارالىق ەتنو-فەستيۆالى وتكەنى، تۇركىتىلدەس  (6 مەملەكەت) ەلدەردىڭ قاتىسۋىمەن «ۇلى دالا ەلى» حالىقارالىق ەتنو-فەستيۆالى ۇيىمداستىرىلعانى بەلگىلى.

قالا اكىمى ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» باعدارلامالىق ماقالاسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا «Ethnoland» ەتنومادەني كەشەنىن جانە «بورالداي ساق قورعاندارى» اۋماعىندا «ساق مادەنيەتى ورتالىعىن»، قالا ورتالىعىندا ەجەلگى ساق قورعانىن مۋزەي ەتىپ اشۋ جوسپارلانعانىنا دا توقتالدى. ۋاقى­تىندا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن رايىمبەك باتىر كەسەنەسى   اۋماعىن ابات­تان­دىرۋ، مەموريالدى مۋزەي كەشەنىن قۇرۋ ارقى­لى كيەلى ورىندى قايتا جاڭعىرتۋ بويىن­شا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنگە­ءنىن ايتىپ، بۇل نىسانداردىڭ قاي-قايسىسى بولما­سىن ەلىمىزدىڭ سوناۋ ساق داۋىرىنەن تامىر تارت­قان تەرەڭ تاريحىن شەتەلدىك تۋريستەرگە پاش ەتەتىن اۋقىمدى جوبالار ەكەندىگىن ەسكە سالدى.

«قالانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كورسەت­كىشتەرى مەن تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتى تۇراقتى ارتىپ كەلەدى. ەلباسىنىڭ بيىلعى «قازاقستان­دىق­تاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى جولداۋىنىڭ، ونداعى مىندەتتەرىنىڭ ءتيىمدى ىسكە اسىرىلۋى قالامىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونو­ميكا­لىق الەۋەتىن ارتتىرا تۇسپەك.  بۇل باعىت­تاعى جۇمىستار ءوزىنىڭ جالعاسىن تابا بەرەتىن بولادى»، — دەدى ب.بايبەك.

شاھار باسشىسى، سونداي-اق  جۋرناليستەر تاراپىنان قويىلعان ءبىرقاتار ۇرىمتال ساۋال­دارعا دا جاۋاپ بەردى.

ساۋالداردىڭ ءبىرى الماتىنىڭ كوك تۇتىننەن نەگە ارىلا الماي كەلە جاتقانى جونىندە بولدى. اكىم  ءتۇتىن جاھاندىق ماسەلە ەكەنىن ايتىپ، ونى شەشۋدە الەمدىك تاجىريبەگە سۇيە­نەتىندىكتەرىن مالىمدەدى. بۇل ماسەلەدە  نەگىزگى ءۇش سەبەپتى اتادى.  ونىڭ ءبىرى جەو ءتۇتىنى، ول ءتۇتىننىڭ 11 پايىزىن قۇرايدى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ قيىن، ءارى قىمباتقا تۇسەدى، الايدا جوبا بويىنشا تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق دالەل­دە­مە­لەر ازىرلەنىپ جاتىر ەكەن.«پرەزيدەنت ستانسيانى گازعا كوشىرۋدى تاپسىردى. بۇل ماڭىزدى جوبا، ءبىراق كۇردەلى، ءارى قىمبات. جەو-2 سامۇرىق-ەنەرگوعا تيەسىلى ەكەن، مەكەمە العاشقى تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق دالەلدە­مە ازىرلەپ ۇلگەردى»، — دەدى باۋىرجان بايبەك. ياعني، ول وتە كۇردەلى  ءارى قىمبات جوبا — جەو-2ء-نىڭ گاز­عا ءوتۋى ارقىلى شەشىلمەك. اكىمنىڭ تۇجىرىم­داۋىنشا، ۇكىمەت بۇل قىمبات جوبانى وڭتاي­لاندىرىپ، تازالاۋ قۇرىلعىلارىن اۋىستىرىپ، بۋ-گاز تۋربينالى قۇرىلعىلار تۇرعىزادى. لاس­تانۋدىڭ تاعى ءبىر  كوزى – كولىكتەر. ولار ءتۇتىننىڭ 70 پايىزىن شىعارادى ەكەن. بۇگىندە قالادا كولىك رەفورماسى بەل­سەندى جۇرگىزىلۋدە. ءتۇتىننىڭ تاعى ءبىر سەبەپكەرى — جەكەمەنشىك سەكتور. جىلدىڭ سو­ڭىنا دەيىن شاھار باسشىسى  قالانىڭ بارلىق ايماقتا­رىنا گاز قۇبىرلارى وتكىزىلەتىنىن ءمالىم­دەدى.

باۋىرجان بايبەك الماتىدا ءوزى تۋرالى  جيەكتاستى زاۋىتى بار، جانۇياسى اۆتوتۇراق­تارعا يەلىك ەتەدى دەگەن سىندى قاڭقۋ سوزدەردى دە ەستىگەنىن ايتا كەلە، اڭگىمەسىن بىلايشا تۇجىرىمدادى: «سەن دۇرىس ءتارتىپ ورناتا باستاساڭ، قىزىعۋشىلىق تانىتقان تۇلعالار سەن تۋرالى وتىرىك اڭگىمەلەر تاراتاتىنى جاسى­رىن ەمەس. مىسالى، ءبىز قور­شاۋلاردى بۇزىپ جاتساق: «اكىم مەتالدار مەن رەلستەر ساتادى ەكەن»  دەيدى. ال زاڭسىز دۇڭگىر­شەكتەردى بۇزىپ جاتساق: «اكىم وزىنىكىن قويعىسى كەلەدى» دەيدى. كو­شەلەردى جوندەۋدەن وتكىزە باس­تاساق: «اكىمنىڭ بورديۋر جانە پليتا زاۋىتى بار ەكەن دەيدى. سول ءۇشىن ءبىز جالداۋشىلاردان قۇرىلىس ماتەريال­دارىن قانداي زاۋىتتاردان العانى تۋرالى اقپارات جاريالاۋىن تالاپ ەتەمىز.

اۆتوتۇراق ماسەلەسىنە دە قاتىستى —  مەنىڭ جانۇيام اۆتوتۇراقتارعا يەلىك ەتەدى دەگەن ءسوز شىققان. مەنىڭ ويىمشا، بۇل اڭگىمەلەردى زاڭعا باعىنىپ جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيتىن ازاماتتار تاراتىپ وتىر. وسىلايشا بەلگىسىز بىرەۋلەر اكىمدىككە قىسىم كورسەتىپ، قيىن ءارى قاجەتتى رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەۋدى ويلاپ وتىر. مەنىڭ نەمەسە اكىمدىكتىڭ ەشقانداي جەكە مۇددەسى جوق. قانشا قيىن بولسا دا، ءبىز جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرامىز.

ەندى «ميزام» بازارى جايىندا. وندا ساني­تار­لىق نورمانى بۇزعان، رۇقسات قاعازدارى جوق كونتەينەرلەر بولعان. ال كونتەينەر دەگەن جۇك تاسيتىن مەتالل جاشىك. بازار يەلەرى ىستىقتا دا، سۋىقتا دا دەنساۋلىقتارىنا زيان كەلتىرىپ، تاۋلىگىنە 12 ساعات جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن ادامداردى سول كونتەينەردە ورنالاستىرعىسى كەلگەن»، — دەپ  مالىمدەدى  باۋىرجان بايبەك.

سونىمەن قاتار، شاھار باسشىسى  قالا­داعى بورديۋرلەردىڭ بارلىعى جوندەۋدەن ءوتىپ جاتقانىن، ولاردىڭ كوپ بولىگى قايتا پايدا­لانىلعانىن، ۋاقىتشا جولدارعا ەسكى اسفالت توسەلگەنىن اتاپ ءوتتى. جالپى، بۇزىلعان قور­شاۋلار مەنشىك يەلەرىنە قالسا، ترامۆايلار مەن رەلستەر قالادا ەلەكتروندى ساۋدا ارقىلى ساتىلعان.