سوڭعى جىلدارى ادام قۇقىقتارىنا قاتىستى الاڭداۋشىلىق حالىقارالىق سپورتتا تۇراقتى تاقىرىپقا اينالىپ بارادى. الايدا بۇل ماسەلە بۇعان دەيىن بەيجىڭدەگىدەي ۇلكەن داۋ تۋدىرما،عان ەدى. وسىعان بايلانىستى BBC "بەيجىڭ-2022 بويكوتىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزى بار؟" دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كوردى. قامشى ءتىلشىسى ماقالانى اۋدارىپ، نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.

قىتايدىڭ شىڭجاڭداعى ۇيعىر، قازاق سياقتى ازشىلىقتارعا جاساعان زورلىق-زومبىلىعى تۋرالى كوپتەگەن ايىپتاۋلارعا بايلانىستى اقش، اۆستراليا جانە ۇلىبريتانيا سياقتى ەلدەر 2022 جىلى بەيجىڭدە وتەتىن قىسقى وليمپيادا ويىندارىنا ديپلوماتيالىق بويكوت جاريالاعان.

قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى مەن باتىس ۇكىمەتتەرى قىتايدى "شىڭجاڭ ايماعىندا گەنوسيد جاسادى" دەپ ايىپتايدى. جۇڭگو بۇل لاگەرلەر جەلىسى ۇيعىر، قازاق سياقتى ەتنيكالىق ازشىلىقتاردى "قايتا تاربيەلەۋگە" ارنالعان دەپ، وزىنە تاعىلعان ايىپتى جوققا شىعارادى.

گونكونگتاعى ساياسي بوستاندىقتار مەن دەموكراتيانى جاقتايتىن شەرۋشىلەردى قۋدالاۋعا، جاقىندا جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكەرىن "سەكسۋالدىق زورلىق-زومبىلىق جاسادى" دەپ ايىپتاعاننان كەيىن تەننيسشى پەن شۋايدىڭ جۇرتشىلىق كوزىنەن عايىپ بولۋىنا بايلانىستى الاڭداۋشىلىق شيەلەنىسىپ كەتتى. 

باتىستىڭ بىرنەشە ەلى ءوز وكىلدەرى وليمپياداعا بارمايتىنىن مالىمدەدى. 

جۇڭگو اقش-تى ويىنداردى ساياسي ايلا-شارعى جاساۋ ءۇشىن پايدالاندى دەپ ايىپتاپ، "قاتاڭ قارسى شارالارعا" ۋادە بەرۋدە.

يتاليا مەن فرانسيا سياقتى ەلدەر بويكوتقا قوسىلۋدان باس تارتىپ، فرانسيا پرەزيدەنتى ماكرون بويكوتتى "سيمۆولدىق جانە ەلەۋسىز" دەپ سيپاتتادى.

بەيجىڭ وليمپياداسىنا قارسى ناۋقاندى قۇرايتىن تيبەت، ۇيعىر، وڭتۇستىك موڭعوليا، گونكونگ جانە تايۆان قۇقىقتارىن قورعاۋ توپتارىنىڭ كواليسياسى ديپلوماتيالىق بويكوتتاردى قۇپتاپ، سپپورتشىلار، كورپوراتيۆتىك دەمەۋشىلەر مەن ءىرى حابار تاراتۋشىلار وسى جولدا بىرىگۋى كەرەك دەپ سانايدى. "ەگەر شىنىمەن قىتايعا قىسىم جاسالسا، سولاي ارەكەت ەتۋ كەرەك" دەيدى ولار.

كەيبىرەۋلەر "گەنوسيد جاساپ جاتىر" دەپ ايىپتالعان ەلگە تولىقتاي بويكوت جاريالاۋ ءقازىر ورىنسىز بولسا، وندا تولىق بويكوت قاشان بولاتىنى تۋرالى سۇرايدى. ايەلدەر تەننيسى قاۋىمداستىعى پەن شۋايدىڭ جاعدايىنا قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ رەتىندە قىتايعا بارلىق تۋرنيرلەردى توقتاتا تۇرۋ ارقىلى ءتيىمدى بويكوت جاريالاعانى ءۇشىن باتىستا كەڭىنەن ماداقتالدى، بۇل سپورتتىق ورگاننىڭ سيرەك كەزدەسەتىن مىسالى سەبەبى جۇڭگو ماڭىزدى كوممەرسيالىق نارىق بولىپ ەسەپتەلەتىن ەل.

وليمپياداعا قاتىسۋدان باس تارتۋ قىتايدا بولىپ جاتقان قۇقىق بۇزۋشىلىقتار تۋرالى الەمدى حاباردار ەتۋگە پايداسى بار. سونىمەن قاتار قىتايداعى ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا قاتىسى بارلارعا ەسكەرتۋ جاساۋعا كوبىرەك اسەر ەتەر ەدى. الايدا وليمپياداعا قاتىسۋ ءۇشىن جىلدار بويى دايىندالعان جازىقسىز سپورتشىلارعا بۇل وتە ادىلەتسىز بولىپ كورىنەدى.

كەيبىرەۋلەر 1980 جانە 1984 جىلداردا قىرعي-قاباق سوعىستاعى ويىندارعا بويكوت جاريالاۋدىڭ ساياسي اسەرى از بولعانىن، سايىپ كەلگەندە مۇنىڭ زاردابىن سپورتشىلار تارتقانىن ايتادى. الايدا وزگە ساراپشىلار 1970-80 جىلدارداعى اپارتەيدتىك وڭتۇستىك افريكاعا جاسالعان سپورتتىق بويكوتتاردى مىسالعا كەلتىرەدى. ولار سول كەزدەگى وقيعانى وڭتۇستىك افريكا بيلەۋشىلەرىنە قىسىم كورسەتۋدە شەشۋشى ءرول اتقارا الاتىنىنىڭ دالەلى رەتىندە كورسەتەدى.

"ءبىزدىڭ پىكىرىمىز مىناداي: وزگەرىسكە باسقالارمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولادى، وسىلايشا ءبىز دۇرىس سۇراقتار قويۋدى جالعاستىرا الامىز، سونىمەن بىرگە بۇل ەلدە ءبىزدىڭ ادام قۇقىقتارىنا قاتىستى قيىندىقتارىمىز بار ەكەنىن ءارقاشان ەستە ساقتايمىز" دەلىنگەن وليمپيادانى باسقارۋشى ورگاننىڭ جاقىندا جاساعان مالىمدەمەسىندە. .

دەگەنمەن، 2008 جىلعى بەيجىڭدەگى جازعى وليمپيادا ويىندارىنان كەيىن قىتايدا دا، 2014 جىلعى قىسقى وليمپيادا ويىندارى مەن 2018 جىلعى الەم چەمپيوناتىن وتكىزگەننەن كەيىن رەسەيدە دە ادام قۇقىقتارى تۇرعىسىنان ىلگەرىلەۋشىلىك تۋرالى ەشقانداي دالەل كورىنبەيدى.

ۇكىمەتتەردىڭ نەمەسە سپورت جانكۇيەرلەرىنىڭ بەيجىڭ 2022-گە تولىق بويكوت جاريالاۋعا نيەتى از بولىپ كورىنگەنىمەن، سپورتشىلاردىڭ وزدەرى وزگەرىس جاساي الا ما؟ ناسىلشىلدىك پەن ايەلدەر قۇقىعىنان باستاپ، پسيحيكالىق دەنساۋلىق پەن قورشاعان ورتاعا دەيىنگى ءبىرقاتار الەۋمەتتىك ماسەلەلەر تۋرالى كوبىرەك ايتاتىن سپورتشىلاردىڭ سوڭعى جىلدارداعى بەلسەندىلىگىن ەسكەرسەك، بۇعان تاڭقالۋدىڭ قاجەتى جوق.

جاقىندا ەرەجەلەرى جەڭىلدەتىلگەنىنە قاراماستان، حوك-تىڭ 50ء-شى ەرەجەسى ءالى دە وليمپياداشىلاردىڭ ءىس-شارا كەزىندە نە ايتا الاتىنىن نەمەسە نە ىستەي الاتىنىن ايتارلىقتاي شەكتەيدى. مىنبەردە، رەسمي راسىمدەردە نەمەسە ويىن الاڭىندا ساياسي نارازىلىقتىڭ، دەمونستراسيانىڭ نەمەسە ۇگىت-ناسيحاتتىڭ كەز كەلگەن تۇرىنە تىيىم سالىنعان.

باسپاسوزدە جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءسوز بوستاندىعىنا رۇقسات ەتىلگەن، ءبىراق جاپپاي سەنزۋراسى بار  جانە شەتەلدىك جۋرناليستەردى قورقىتقانى ءۇشىن سىنعا الىنعان ەلدە سپورتشىلار بۇل مۇمكىندىكتى پايدالانا ما، جوق پا، بۇل – داۋلى ماسەلە. اسىرەسە، جاقىندا WTA ءتوراعاسى ستيۆ سايمون "2022 جىلى قىتايدا ءىس-شارالار وتكىزەتىن بولساق، ءبىزدىڭ بارلىق ويىنشىلارىمىز بەن قىزمەتكەرلەرىمىز تاپ بولاتىن قاۋىپتەرگە قاتتى الاڭدايمىن" دەگەن.

جۇڭگو بيلىگى سپورت جۇلدىزدارىنىڭ ايىپتاۋىن قابىلدامايتىن سياقتى. بوستون سەلتيكستىڭ باسكەتبول جۇلدىزى ەنەس كانتەر سي ءسزينپيندى سىناپ، قازان ايىندا "ەركىن تيبەت" قوزعالىسىن قولداعان كەزدە اۋقىمدى قارسىلىق بولدى. ونىڭ ەسىمى قىتايلىق Weibo الەۋمەتتىك مەديا سايتىندا بۇعاتتالىپ، سەلتيكس ويىندارىنىڭ ترانسلياسياسى توقتاتىلدى. سول سياقتى، 2019 جىلى بۇرىنعى جارتىلاي قورعاۋشى مەسۋت وزيل شىڭجاڭداعى ۇيعىر، قازاق سياقتى ازشىلىققا جاسالعان قارىم-قاتىناستى اتاپ كورسەتكەننەن كەيىن "ارسەنال" ويىنى جۇڭگو مەملەكەتتىك تەلەارناسىنان الىنىپ تاستالدى.

كوپتەگەن قۇقىق قورعاۋ توپتارى حوك-تان وقيعانى وتكىزۋ ءۇشىن جاڭا ورىن تابۋدى ءوتىندى. الايدا ول وتە كەش ايتىلعان سياقتى. ءبىراق بەيجىڭ-2022 توڭىرەگىندەگى قىزۋ قايشىلىقتار ۇيىمنىڭ حوستتاردى تاڭداۋىنا جانە ولارمەن قارىم-قاتىناسىنا قاتىستى باقىلاۋدى كۇشەيتتى.

جاقىندا Human Rights Watch ۇيىمىنىڭ پرەزيدەنتى توماس باح الاڭداۋشىلىقتى جەڭىلدەتۋ ماقساتىندا ءۇش دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى پەن حانىممەن بەينەقوڭىراۋ وتكىزگەننەن كەيىن حوك-تى قىتايلارمەن "ىنتىماقتاستىعى" ءۇشىن ايىپتادى. حوك ايىپتاۋدى جوققا شىعارىپ، "بەيبىت ديپلوماتيانى" قولدانۋىن قورعادى. ءبىراق قىتايدىڭ ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى رەكوردى وليمپيادالىق قۇندىلىقتارعا قانشالىقتى سايكەس كەلەدى دەگەن سۇراققا وليمپيادادا ەڭ ۇزاق قىزمەت ەتكەن باسقارما مۇشەسى ديك پاۋند بەيجىڭنىڭ قوناق رەتىندە تاڭدالعانىنا وكىنبەيتىنىن جانە بولجامدى وقيعالار تۋرالى "بىلمەيتىنىن" ايتقانى كوپشىلىكتى الاڭداتتى. 

"حوك ساياسي وزگەرىستەرگە ىقپال ەتۋ ءۇشىن ەشقانداي ءرول اتقارمايدى. ءبىز ويىنداردى ەلگە بەرگەندە، ونى سول ەلدىڭ ساياسي ماقساتتارىن قولدايتىنىمىزدىڭ بەلگىسى رەتىندە جاسامايمىز" دەدى ول.

سىنشىلار "حوك تولىعىمەن بەيتاراپ" دەگەن ءسوزدى ۇزىلدى-كەسىلدى جوققا شىعارادى. ولار ۇيىمنىڭ 2018 جىلى سولتۇستىك پەن وڭتۇستىك كورەيا اراسىنداعى كەلىسسوزدەرىنە نازار اۋدارادى. سونىمەن قاتار ولار "پرەزيدەنت ۆلاديمير پۋتين 2014 جىلى سوچيدە ويىنداردى الەمگە رەسەيدىڭ دە، ءوزىنىڭ دە كۇشىن كورسەتۋ ءۇشىن پايدالاندى" دەپ سانايدى.

ويىنداردى وتكىزۋ ءۇشىن بەيجىڭدى تاڭداۋ سپورتشىلاردىڭ تاڭداۋى بولماعانىمەن، گەوساياسي شيەلەنىس كۇشەيگەن سايىن، ولاردىڭ ءقازىر قىتايدا ونەر كورسەتۋى دۇرىس پا، قاتە مە، نە ىستەۋ كەرەك؟ دەگەن سياقتى جاڭا سۇراقتارعا تاپ بولدى. 

كوبىسى وتە قيىن جاعدايدا قالعانداي سەزىنەدى.