تۋرسيادا مەرزىمىنەن تىس سايلاۋلار الدىنداعى سوڭعى دايىندىق وتۋدە. 7 ماۋسىمدا وتكەن الدىڭعى داۋىس بەرۋ ناۋقانى ەشبىر وڭ ناتيجە بەرمەدى، ساياساتكەرلەر كواليسيا جونىندە دۇرىس شەشىم شىعارا المادى. ەندىگى كەزەكتە بارلىعىنىڭ نازارى حالىقتا، ونىڭ نەندەي شەشىمگە ەرىك ءبىلدىرۋىن كۇتىپ وتىر: مەملەكەتپەن باسقاراتىن بەلگىلى ءبىر پارتياعا داۋىس بەرە مە، الدە كواليسيانى قايتا قۇرۋ جونىندە شەشىم قابىلداي ما؟ Euronews ءتىلشىسى ايگىلى تۇرىك ساياساتكەرلەرىنىڭ ءبىرى ءارى وپپوزيسيالىق رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتيانىڭ كوشباسشىسى كەمال قىلىشداروعلىمەن تىلدەسكەن بولاتىن.
ەuronews:
- سايلاۋدان كەيىن بيلىك باسىنا رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتيا كەلەتىن بولسا، ول ەو-تا تۇركيانىڭ مۇشەلىك ەتۋى سىندى كەلىسسوزدەرگە اسەر ەتە مە؟
كەمال كىلىشداروعلى:
- بارلىعىن تەز بىتىرۋگە تىرىسامىز. ءبىز ەو-نىڭ بىزبەن سەرىكتەستىككە وتىرۋعا دايىن بولۋدىڭ جاڭا تاراۋىن اشۋىن كۇتپەيمىز. دەموكراتيا، قۇقىق، گەندەرلىك تەڭدىك، سوت جۇيەسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى سىندى مۇشە-مەملەكەتتەر ءۇشىن بەكىتىلگەن ستاندارتتاردىڭ قانداي بولۋىنا قاراماستان بارلىعىن ورىنداۋعا بارمىز. ءبىز ەشتەڭەنى دە كەيىنگە قالدىرمايمىز، وسىلايشا بارلىق قاعيدالارعا سايكەس كەلىپ، ەو-نى تاڭ قالدىرامىز دەگەن ويدامىن.
euronews:
- 7 ماۋسىم كۇنى تۇركيا سايلاۋى ءساتتى وتكەن بولاتىن، ءبىراق ساياسي كوشباسشىلار اراسىنداعى كەلىسسوزدەر ەش ناتيجە بەرمەگەن ەدى. رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتيا سايلاۋدا ەكىنشى ورىنعا يە بولدى، ءبىراق سوعان قاراماستان سىزدەرگە ۇكىمەتتى قالىپتاستىرۋ پروسەسىنە قاتىسۋعا ۇسىنىس تۇسپەدى. سەبەپ نەدە؟
كەمال كىلىشداروعلى:
- اتالمىش سايلاۋدى قاساقانا ۇيىمداستىرعان ادام قازىرگى ۋاقىتتا سارايدا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ەردوعان مىرزا. اتا زاڭعا ساي، ول وبەكتيۆتىلىك تانىتا ءبىلۋى، ءوزىن كوشباسشىعا ساي ۇستاي ءبىلۋى كەرەك، ءبىراق ول پرەزيدەنتكە ساي ۇستانىمداردى ورىنداماستان، سايلاۋ الدى ميتينگتەرگە قاتىسىپ ءجۇردى. ول ءوزى باسقارعان پارتياعا داۋىس بەرۋدى حالىقتان اشىق ءوتىنىپ ءجۇردى. ول كواليسياعا ءۇزىلدى- كەزىلدى قارسى بولدى جانە ونىڭ بەكىتىلگەنىن قالامادى جانە ءبىر رەت، ءتىپتى، داۋىتوعلى كواليسيانى قالىپتاستىرسا، ول تۇركيا ءۇشىن ولىممەن تەڭ دەگەن بولاتىن. ءبىراق، ساياساتكەرلەر ءالى كۇنگە ءبىر شەشىمگە كەلە الماي وتىر. جاڭا سايلاۋ ناۋقانى جاريالانعانى دا سوندىقتان.
euronews:
- الەۋمەتتىك ساۋالنامالاردىڭ ناتيجەسى بويىنشا الداعى وتەتىن سايلاۋ بۇرىنعىلاردان الدەقايدا وزگەشە بولادى. ياعني، ەشبىر پارتيا ۇكىمەتتى قالىپتاستىرا المايتىنعا ۇقسايدى. سوندىقتان، ءبىزدى كواليسيا تۋرالى كەلىسسوزدەردىڭ جاڭا تاراۋى كۇتىپ تۇر. وسى ورىن العان جاعدايدا ءسىزدىڭ پارتيا قانداي پوزيسياعا يە بولماق؟
كەمال قىلىشداروعلى:
- ەگەر ءبىز بۇل سايلاۋدا ءبىرىنشى ورىنعا يە بولساق، سايكەسىنشە مەملەكەتتى دە قالىپتاستىرا الامىز. تۇركيادا مۇنداي كەزەكتى سايلاۋلاردى كۇتۋدى، ءتىپتى ولارعا قاتىسۋدى حالىق ۇناتپايدى. ال ماسەلەلەر، وزدىگىنەن كوبەيىپ بارادى. ءبىزدىڭ پارلامەنتتەگى ساياسي پارتيالارمەن قارىم-قاتىناسىمىز وتە جاقسى دەڭگەيدە. ءبىز – وزگە بولەك پارتيالارمەن ارالاسۋىن توقتاتپاعان جالعىز ساياسي كۇشپىز.
euronews:
- تۇركيادا ەكى جارىم جىل بويىندا كۇرد جۇمىسشىلار پارتياسىمەن بىتىمگەرلىشىلىك ءتارتىبى ورناعان بولاتىن، ءبىراق، سايلاۋدان كەيىن تەرروريزم مەملەكەتكە قايتا ورالدى. كۇرد ماسەلەسىنە بايلانىستى بەيبىتشىلىك پروسەستەرى جۇرگىزىلىپ تۇردى دا، كەيىننەن ولار دا توقتادى. ەگەر رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتيا بيلىك باسىنا كەلسە، وسى سۇراقتىڭ شەشىلۋى ءۇشىن نە ىستەيسىزدەر؟
كەمال قىلىشداروعلى:
- بۇل ماسەلەنىڭ ءالى كۇنگە شەشىلمەۋىنىڭ سەبەبى ساياساتكەرلەردىڭ ءوز قىزمەتىن دۇرىس ورىنداماۋىنان. ولار بۇل سۇراققا ۇنەمى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى رەتىندە قاراپ، اسكەرگە باعىتتايتىن. بۇل ماسەلەنى شەشۋشى ورگان، شىن مانىندە، پارلامەنت. وندا بەيبىتشىلىك ورناتۋعا بايلانىستى الەۋمەتتىك كونسەسۋاعا جەتۋ ءۇشىن كوميسسيا قۇرۋ كەرەك. اتالمىش سۇراقتى شەشۋ تەك رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتيانىڭ قولىنان كەلەدى، وزگە پارتيالار ءتيىستى ناتيجەگە جەتە المايدى.
ەuronews:
- دەگەنمەن، سولشىل-ورتالىقشىل پارتيا بولعاندىقتان، قالاۋلى داۋىس سانىن جيناي المايسىزدار. سىزدەرگە كۇرد حالقى تۇراتىن شىعىس ايماقتاردىڭ داۋسى كەرەك. كۇردتەر تاراپىنان قولداۋعا يە بولۋ ءۇشىن نەندەي شارا قولدانىپ جاتىرسىزدار؟
كەمال قىلىشداروعلى:
- ءيا، بۇل ەتنيكالىق ماسەلە جىلدار بويى جالعاسىپ كەلەدى. سوندىقتان، كۇردتەر «حالىقتاردىڭ دەموكراتيالىق پارتياسىنا» داۋىس بەرەدى، ونى ءتىپتى «مەنشىكتىك پارتيا» سانايدى. سايلاۋ الدى ناۋقاندارىنىڭ بىرىندە ءبىز كۇردتەردەن: «رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتيا سەندەردىڭ ماسەلەلەرىڭدى شەشۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتى جاساپ وتىر. ەندەشە، نەلىكتەن بىزگە داۋىس بەرمەيسىڭدەر؟»، - دەپ سۇراعان بولاتىنبىز. سوندا ولار: «ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ جەكە پارتيامىز بار، ءبىز سوعان داۋىس بەرەمىز». مۇنداي جاۋابىنا: «ءبىراق ماسەلەلەرىڭنىڭ شەشىمىن تاۋىپ وتىرعان ءبىز»، - دەدىك. ولار مۇنىمىزعا دا جاۋاپ تاپتى: «سىزدەر – سوسيال-دەموكراتسىزدار، بۇل سىزدەردىڭ مىندەتتەرىڭىز»، - دەگەن بولاتىن. ءبىز مۇنى مويىندايمىز جانە دە اتالمىش ماسەلەنىڭ جاۋابىن تابۋدا ءارى قاراي دا ايانىپ قالمايمىز. تۇركيا بۇل قيىندىقتى دا ەڭسەرىپ شىعادى دەگەن ويدامىن.
euronews:
- الەمدىك كوشباسشىلار سيرياداعى قاقتىعىس ماسەلەسىن تالقىلاپ، اتالمىش مەملەكەتتىڭ باشار اسادپەن يا ونسىز بولۋىن تالقىلاپ جاتىر. ال، سىزدەر بيلىك باسىنا كەلەتىن بولساڭىزدار، تۇركيانىڭ وسى تاراپتان سىرتقى ساياساتى قانداي بولماق؟»
كەمال قىدىروعلى:
- تۇركيا سيريالىق قاقتىعىستا ەشبىر جاقتى قولداۋعا مىندەتتى ەمەس. تۇركيا بۇل داۋ-دامايدىڭ بارلىق مۇمكىن بولاتۇعىن شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋى ءتيىس. ەگەر سيريادا ادام قۇقىعى تاپتالسا، وندا ءبىز مۇنى بولدىرماۋدىڭ امالىن تابۋىمىز كەرەك. ءبىر عانا جاقتى قولداپ، قالعانىن ەلەمەۋگە بولمايدى. بىزگە سيرياداعى بەيبىتشىلىكتىڭ اسادپەن، يا ونسىز ورناۋى ماڭىزدى ەمەس. سونىمەن قاتار، ءبىز ءيليم-دى توقتاتۋىمىز كەرەك، ءبىر شەكارانى بولىسەتىن كورشى بولۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك!
euronews:
- تۇركيانىڭ وسى تاراپتاعى پوزيسياسى ساياسي دەڭگەيدە بولۋى كەرەك پە، الدە كەلىسسوزدەر دەڭگەيىندە مە؟ الدە، اسكەري وپەراسيا پوزيسياسىن ۇستانۋى كەرەك پە؟ قالاي ويلايسىز؟
كەمال قىلىشداروعلى:
- ەگەر اسكەري وپەراسيالار وتكىزۋگە قاجەتتىلىك تۋسا، ءبىز وعان دايىن بولۋعا ءتيىسپىز. ءبىز پارلامەنتتە بۇل جونىندە ءوز ۇسىنىستارىمىزدى جاساپ، يليم-گە قارسى وپەراسيا ءۇشىن پارلامەنتتە داۋىس بەرۋگە دايىن ەكەنىمىزدى ايتتىق.
euronews:
- ەندەشە، بوسقىندار تاقىرىبىن دا قوزعادىق. ەۋروپادا دا، باتىستا دا: «قارجىمەن قامتاماسىز ەتەتىن ءبىز، ال ايماقتاعى مەملەكەتتەر بوسقىنداردى قابىلداپ، ولارعا بارلىق جاعدايدى جاسايدى»، - دەپ ايتۋدا. بۇگىندە تۇركيادا ەكى ميلليونعا جۋىق بوسقىن بار. جانە بۇل سان ءارى قاراي دا وسە بەرمەك. بۇل جونىندە نە ويلايسىز؟
كەمال قىلىشداروعلى:
- بۇل ماسەلەگە قاتىستى باتىس، مەنىڭشە، ەرىكتى قولداۋ كورسەتىپ وتىرعان جوق. مەن مۇنى بارىنشا شىنايى ايتىپ تۇرمىن. بۇلاي ويلاۋ سەبەبىم تۋركياعا ەكى ميلليون بوسقىن كەلگەن كەزدە، ءبىز باتىستان قول شاپالاقتاردان باسقا تۇككە دە يە بولعانىمىز جوق. تۇركيانىڭ بوسقىندارعا جاساپ جاتقان كومەگىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن ەۋروپا ءتۇسىندى. سوندا ەو ءوز تاراپىنان ميگرانتتاردىڭ ولارعا كەلۋىن قالاماي، تۇركيادا قالۋىن كوزدەپ، بىزگە وتەماقى ۇسىنعان بولاتىن. ءبىراق، ءبىز بۇعان كەلىسكەن جوقپىز. ەڭ باستى ماسەلە – سيرياداعى ىشكى قاقتىعىستى توقتاتىپ، قيراعان قالالاردى تۇرعىزىپ، سيريالىقتاردىڭ ءوز ۇيىنە قايتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.
euronews:
- ەندى ءسىزدىڭ سايلاۋ الدى مەموراندۋمىڭىز تۋرالى سويلەسەيىك. ءسىز
ەۋروپانى ارالاپ، ءوز سايلاۋشىلارىڭىزبەن تىلدەسىپ، مالىمدەمە جاسادىڭىز. ال، ءقازىر ءسىز ليونداسىز. ءسىزدىڭ ليونداعى جانە جالپى ەۋروپاداعى ەلەكتوراتىڭىزعا بەرگەن ۋادەلەرىڭىز قانداي؟
كەمال قىلىشداروعلى:
- ءبىز ولاردى قالاسا رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتياعا داۋىس بەرۋگە، تۇركيادا فرانسياداعىداي دەموكراتيا، بوستاندىق، تاۋەلسىز ب ا ق جانە قۇقىقتىڭ ۇستەمدىك قۇرۋىنا شاقىردىق.
نازگۇل نازار
دەرەككوز: euronews.com
پىكىر قالدىرۋ