«سەرپىن» باعدارلاماسىنىڭ ناتيجەسى كۇماندى، دەيدى Ranking.kz.

تۇلەكتەردىڭ 17%-دان ءسال استامى عانا باعدارلاما بويىنشا ءوز مىندەتتەرىن ورىندايدى — ولار وقۋ وڭىرىندە قالىپ، ءۇش جىل جۇمىس ىستەيدى. كوبىنە وڭتۇستىك وڭىرلەردەن سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەردەگى جوعارى وقۋ ورىندارىنان گرانت العان ستۋدەنتتەر وقۋلارىن اياقتاپ، ءوز وڭىرلەرىنە ورالادى.

بۇل تۋرالى ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنە سىلتەمە جاساپ، ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى الىشەر ساتىبالدييەۆ حابارلادى. سەناتور ساۋالىندا مىنا مالىمەتتەردى كەلتىردى: 2020 جىلعا قاراي جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقۋىن اياقتاعان 8،9 مىڭ باعدارلاماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 3،2 مىڭى (نەمەسە 35،8%) تالاپ ەتىلەتىن ءۇش جىلدىق مەرزىمدە جۇمىس ىستەمەگەن.

«وسىعان بايلانىستى باعدارلاما وپەراتورى „قارجى ورتالىعى“ اق 3،2 مىڭ جۇمىسسىز تۇلەككە مەملەكەت تاراپىنان ولاردىڭ وقۋىنا جۇمسالعان قارجىنى ءوندىرۋدى تالاپ ەتىپ، سوتقا دەيىنگى وتىنىشتەر بەردى. 1،9 مىڭ ءىس بويىنشا داۋلاردى سوتتان تىس شەشۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. سوتقا 603 ادامعا قاتىستى تالاپ ارىز بەرىلدى، ءقازىردىڭ وزىندە 534ء-ى سوت ورىنداۋشىلارىمەن ورىندالىپ جاتىر»، — دەدى الىشەر ساتىبالدييەۆ.

بۇل جاعدايدىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار. بىرىنشىدەن، ماماندىق بويىنشا جۇمىس تابۋدا قيىندىقتار تۋىندايدى. باعدارلامانىڭ باستاپقى ماقساتتارى جۇمىس كۇشى تاپشى سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەردەگى جۇمىس كۇشىنە سۇرانىستى وڭتۇستىك جاستارىنىڭ كومەگىمەن تولتىرۋدى كوزدەيتىنىنە قاراماستان، بارلىق تۇلەكتەر وقۋىن اياقتاعاننان كەيىن لايىقتى جالاقىمەن جۇمىس تابا المايدى. بۇل وتە ماڭىزدى، ويتكەنى كەشەگى باسقا قالالارداعى ستۋدەنتتەردىڭ تۋىستارى جوق جانە ولار نەسيەگە پاتەر العانشا تۇراتىن جەرى جوق. ويتكەنى ولارعا جاتاقحانا وقۋ مەرزىمىنە عانا بەرىلەدى. ەكىنشىدەن، «كوپ جاعدايدا تۇلەكتەر جۇمىسقا جىبەرىلەتىن كاسىپورىنداردا ءىس جۇزىندە بوس جۇمىس ورىندارى جوق»، — دەيدى سەناتور. ناتيجەسىندە ادام جۇمىسسىز، اقشاسىز، باسپاناسىز جاقىندارىنان جىراقتا قالادى.

باعدارلاماعا قاتىسقان تۇلەكتەردىڭ جارتىسىنا جۋىعى — 4،2 مىڭ ادام دا ەڭبەك ءوتىلىن اياقتاۋ بويىنشا ءوز مىندەتتەرىن ورىنداماعان. ءبىراق بۇل بۇزۋشىلىق بولىپ سانالمايتىن وبەكتيۆتى سەبەپتەردەن بولدى. ولارعا دەكرەتتىك دەمالىس نەمەسە ماگيستراتۋرادا وقۋدى جالعاستىرۋ كىرەدى. وسىلايشا، تەك 1،6 مىڭعا جۋىق باعدارلاما قاتىسۋشىسى جاڭا جەرگە ءسىڭىسىپ، ءۇش جىل بويى جۇمىس ىستەي الدى. مۇنداي تۇلەكتەردىڭ ۇلەسى 17،4%.

«سەرپىن» باعدارلاماسى ۇكىمەتتىڭ قابىلدانعان ىشكى كوشى-قون ساياساتى ستراتەگياسىنىڭ ءبىر بولىگى. ونداعى پايىم بويىنشا، حالىق تىعىز ورنالاسقان وڭتۇستىك وڭىرلەردەن سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەرگە قونىس اۋدارتۋ. وسى ماقساتتا تالاپكەرلەرگە بەرىلەتىن گرانتتارعا دا، وتباسىلاردى قونىستاندىرۋعا، جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا دا بيۋدجەتتەن اقشا بولىنەدى. الايدا، شىن مانىندە، كوشى-قون جاعدايى شەنەۋنىكتەر جوسپارلاعانداي ەمەس، «حالىقتىق» سەناريي بويىنشا دامىپ جاتىر.

قازاقستاندىقتاردىڭ ەل ىشىندە جۇمىس تابۋعا، جالداۋ اقىسىن نەمەسە يپوتەكا تولەۋگە مۇمكىندىگى جوعارى جەرلەرگە كوشۋىن جالعاستىرۋدا.

ق ر «ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى» اق ساراپشىلارى الداعى جىلدارعا جاساعان بولجامدارىندا ەڭبەك نارىعىنداعى وقيعالاردىڭ دامۋىنىڭ «حالىقتىق» نۇسقاسى بايقالادى. ەردو ساراپشىلارىنىڭ باعالاۋىنشا، 2030 جىلعا قاراي جالدامالى جۇمىس كۇشىنە ەڭ جوعارى جيىنتىق سۇرانىس وڭتۇستىك وڭىرلەر مەن مەگاپوليستەردە كۇتىلۋدە. بوس جۇمىس ورىندارىنىڭ جالپى كولەمىندەگى وسى وڭىرلەردىڭ جالپى ۇلەسى 47،8%. ياعني، ەلىمىزدەگى ءاربىر ەكىنشى بوس جۇمىس ورنى وڭتۇستىكتە نەمەسە استانادا ورنالاسادى. تەك سولتۇستىك وبلىستاردا سۇرانىستىڭ بار بولعانى 14،1%، ورتالىق جانە شىعىس وڭىرلەردە — 21%.

حالىق سانىنىڭ بولجامىنا قاراعاندا، مەگاپوليستەر مەن وڭتۇستىك وڭىرلەردەگى باقىلاۋسىز ۋربانيزاسيا جاعدايى الداعى التى جىلدا تەك ناشارلاي تۇسەدى. ورتالىق ماماندارى استانادا حالىق سانى 33،6% (2022 جىلمەن سالىستىرعاندا)، الماتىدا — 19،4%، شىمكەنتتە — 23،5% ارتادى دەپ بولجاپ وتىر. رەسپۋبليكانىڭ شىعىس جانە سولتۇستىك وڭىرلەرىندە كەرىسىنشە، حالىقتىڭ كەتۋى بايقالادى.

ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى قازىرگى كوشى-قون ۇردىستەرى قولايسىز ەكەنىن مويىندايدى. باقىلانبايتىن ۋربانيزاسيا دەموگرافيالىق جانە ەڭبەك تەڭگەرىمسىزدىگىن ارتتىرادى. ءبىراق بولاشاقتىڭ باعىتى وزگەرمەيدى: مەملەكەت وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قونىس اۋدارۋعا كۇش پەن رەسۋرستاردى سالۋدى جالعاستىرۋعا نيەتتى.

«سەرپىن» باعدارلاماسىنا كەلەر بولساق، ونىڭ جۇمىسى تيىمدىلىگى تومەن بولسا دا جالعاسا بەرەدى. قازىرگى ۋاقىتتا جوبانى تۇزەتۋ نۇسقاسى قاراستىرىلۋدا — مىندەتتى تاعىلىمدامادان ءوتۋ مەرزىمىن ءۇش جىلدان ەكى جىلعا دەيىن قىسقارتۋ جانە گرانتتان كەيىن تاعىلىمدامادان وتۋگە بولاتىن وڭىرلەر ءتىزىمىن كەڭەيتۋ. «سەرپىن» باعدارلاماسىنا قاتىساتىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرىن قانداي دا ءبىر جەڭىلدىكتى الەۋمەتتىك باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ ۇسىنىسى دا پىسىقتالۋدا.

دەپۋتاتتىق ساۋالعا پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆ بىلاي جاۋاپ بەرەدى: 2023–2027 جىلدارعا ارنالعان كوشى-قون ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسىنا سايكەس، قونىس اۋدارۋشىلارعا ەكونوميكالىق ۇتقىرلىق سەرتيفيكاتتارى ۇسىنىلادى. سەرتيفيكات جۇمىسقا ورنالاسۋ كەزىندە ادام قۇنىنىڭ 50% مولشەرىندە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ ءۇشىن قارجىلىق كومەك الا الادى دەپ بولجايدى. 2024/2025 وقۋ جىلىندا ماماندىقتى تەگىن الۋعا بولاتىن ماماندىقتاردىڭ ءتىزىمى كەڭەيتىلەدى.