30 قىركۇيەك كۇنى رەسەي سيريا باسشىسى باشار اسادپەن سوعىسىپ جاتقان لاڭكەستەرگە قارسى اۋە سوققىلارىن باستادى. سودان بەرى اقپارات قۇرالدارىندا رەسەي اۋە كۇشتەرىنىڭ 30 ۇشاعى لاڭكەستەر باسىپ العان اۋماقتارعا بىرنەشە دۇركىن شابۋىل جاساعانى ايتىلدى. 7 قازان كۇنى كاسپيي تەڭىزىندەگى اسكەري كەمەلەردەن تاعى 26 زىمىران يشيم سودىرلارىنا باعىتتالدى. بۇل ارەكەتتەرىن رەسەي بيلىگى سيريانىڭ زاڭدى باسشىسى باشار اسادقا ەلدە تۇراقتىلىپ ورناتىپ، لاڭكەستەرمەن كۇرەسۋىنە قولداۋ كورسەتۋ دەپ تۇسىندىرۋدە.
رەسەي اۋە-عارىش كۇشتەرى سيرياداعى اسكەري وپەراسيالارىن باستاعالى اقپارات مايدانىندا تارتىس تا قىزىپ كەتتى. اقپارات كەڭىستىگىندە رەسەيدى الەمدى لاڭكەستىكتەن قۇتقارۋشى بەينەسىندە كورسەتۋگە تىرىسۋشىلىق بەلەڭ الۋدا. الەۋمەتتىك جەلىلەردە رەسەي ۇشاقتارى بومبالاعان ەلدى-مەكەندەردىڭ بەينەجازبالارى، سودىرلاردىڭ سوققى جەگەنى تۋرالى حابارلار جاپپاي ناسيحاتتالۋدا. وسى جاڭالىقتار لەگىنە قاراپ وتىرىپ، سيريا اۋماعىندا لاڭكەستەرگە قارسى رەسەيدەن باسقا ەشكىم سوعىسىپ جاتپاعانداي ويعا قالۋىڭىز دا مۇمكىن. ءبىراق، بۇل دا رەسەيلىك يدەولوگتارعا ءتان جۇمىس ءستيلىنىڭ كورىنىسى ەكەنىن كوزى قاراقتى جۇرت تۇگەل ءتۇسىنىپ وتىر.
ەندى، رەسەيدىڭ بۇل سوعىستاعى (ەگەر سوعىس دەپ اتاۋعا كەلسە) شىنايى مۇمكىندىكتەرى قالاي، سودىرلارعا ورىس اسكەرى قانشالىقتى ءتيىمدى سوققىلار جاساۋدا، ودان جارتى الەمدى جاۋلاۋدى كوزدەگەن لاڭكەستەر ساباسىنا تۇسە مە، الدە بەيبىت تۇرعىندار جاپا شەگۋدە مە، اراب الەمىندەگى قاقتىعىسقا ارالاسۋ ارقىلى رەسەي ءوز باسىنا پالە تىلەپ الماي ما دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورسەك.
ماقالا باسىندا ايتىلعانداي، رەسەي سيريا اۋماعىنا اۋە سوققىلارىن جاساۋعا 30 ۇشاق ءبولىپ وتىر. بۇدان باسقا جەردەگى وپەراسيالارعا 1500 اسكەري جۇمىلدىرىلادى دەگەن مالىمەت تارادى. سيريادا اقش اۋە كۇشتەرىنىڭ سوققىلارى الدەقاشان باستالىپ كەتكەنى بەلگىلى. امەريكالىق ۇشاقتار بۇعان دەيىن 7 مىڭنان استام ۇشۋ وپەراسيالارىن جاساپ، لاڭكەستەردىڭ قاراماعىنداعى اۋماقتاردى بومبالاۋدا. ودان باسقا وندا اۆستراليا، كانادا، يزرايل باستاعان ەلدەر دە سوققى جاساۋدا. سيريانىڭ مەملەكەتتىك اسكەرى، يران مەن يراكتان كەلگەن ەرىكتىلەردىڭ ۇزىن سانى 250 مىڭنان اسادى. وسى مالىمەتتەردى وقىپ وتىرىپ ورىستىڭ وتىز ۇشاعى كىمگە ءدارى دەپ وتىرعان بولساڭىز، ونىڭىز وتە دۇرىس. سەبەبى، رەسەي سيريا مەن يراكتىڭ ءبىراز بولىگىن باسىپ العان، ۇزىن-ىرعاعى 300 مىڭ ادامنان اساتىن، لاڭكەستىك وپەراسيالار وتكىزۋدە، سوعىس تاكتيكاسىندا ءبىرشاما تاجىريبەسى بار ۇيىمداسقان توپتاردى از عانا كۇشپەن جويا سالماق. سوندا يشيم سودىرلارى رەسەي سوققىلارىنان سوڭ جاپپاي ساقالدارىن قىرىپ، قارۋ-جاراقتارىن تاستاپ، جان-جاققا بىتىراپ قاشىپ جاتىر ەكەن دەگەن اڭگىمەنىڭ بۇعان دەيىن دە بىرنەشە جەردە كورىنىس بەرگەن ارزان جارناما بولىپ شىققانى ما؟
رەسەي يشيم سودىرلارىمەن كۇرەستە وسى كۇشتەرمەن شەكتەلىپ قالماۋى، اسكەر سانى مەن جاسالاتىن سوققىلارىىن جيىلەتۋى مۇمكىن دەۋشىلەر دە تابىلار. وندا، رەسەيدىڭ سيرياداعى اسكەري كونتينگەنتتى قانشالىقتى وسىرۋگە شاماسى جەتەدى دەگەن تاعى ءبىر زاڭدى ساۋال تۋادى. حالىقارالىق ساراپشىلار سيريا اۋماعىنداعى لاڭكەستەرگە لايىقتى سوققى بەرۋ ءۇشىن رەسەي تاراپى جەردەگى وپەراسيالار ءۇشىن كەمىندە 40 مىڭنان استام جاۋىنگەر ءبولىپ، ولارعا اۋەدەن 200-دەن استام ۇشاقپەن قولداۋ كورسەتۋى كەرەكتىگىن ايتىپ ءجۇر. ەگەر مۇنداي كولەمدەگى كونتينگەنتتى ۇستاپ وتىرۋى ءۇشىن رەسەي سيرياعا بىرنەشە اۋە بازاسىن، قارۋ-جاراق قويمالارىن اپارۋى كەرەك. قارۋدان بولەك اسكەر قىزمەتىن قامتاماسىز ەتەتىن دۇنيەلەر تاعى بار. «قۇمداعى داۋىل» وپەراسياسى كەزىندە امەريكالىقتار يراكقا جارتى جىل ىشىندە 5-6 ميلليون توننادان استام جۇك اپارعان. اقش-قا بۇل ىستە تۇركيا قول ۇشىن سوزعان ەدى. ونىڭ ۇستىنە يراكقا جاقىن ورناداسقان اقش اسكەري بازالارىنىڭ دا بۇعان كوپ كومەگى ءتيدى. ال، رەسەيدىڭ بۇل وپەراسياداعى جاعدايى ءبىرشاما كۇردەلى. كولىك كۇشىنەن، اۋە جولدارىنان ءبىراز قيىندىقتارعا تاپ بولادى. تۇركيا، گرەكيا، بولگاريا بۇگىندە ورىس ۇشاقتارى ءۇشىن ءوز اۋە كەڭىستىكتەرىن جاۋىپ تاستاپ وتىر. سوندا رەسەي ۇشاقتارى سيرياعا تەك يراك اسپانى ارقىلى بارا الادى. ونىڭ دا قانشاعا سوزىلاتىنىنا سەنىم جوق. اقش قىسىم جاساسا، يراك تا تۇركيانىڭ ىستەگەنىن ىستەۋى مۇمكىن. ياعني، رەسەي بۇل وپەراسياعا جان-جاقتى دايىندىقسىز كىرىسىپ وتىر.
ودان كەيىن رەسەي بارىن سالىپ قورعاشتاپ وتىرعان باشار اسادقا كوپتەگەن اراب ەلدەرى قارسى. سيريانىڭ رەسمي بيلىگىنە بۇگىندە ازداعان شييت تايپالارى مەن يران، يراك قانا قولداۋ بىلدىرۋدە. ولاي بولسا، سولتۇستىكتەگى كورشىمىز اسادقا اراشا تۇسەم دەپ، ءوزىن مۇسىلمان الەمىنىڭ 80 پروسەنتىن قۇرايتىن ءسۇننيت ەلدەرىنە قارسى قويىپ الماي ما دەگەن ساۋال دا قىلاڭ بەرەدى.
سونىمەن، رەسەي بۇل سوعىسقا نە سەبەپتى ارالاسىپ وتىر دەگەنگە جاۋاپ ىزدەپ كورسەك. ۋكراينا ماسەلەسى رەسەيدىڭ جاعدايىن تىم كۇردەلەندىرىپ جىبەرگەنى ءمالىم. قىرىمدى وق شىعارماي الدى دەسەك تە، شىعىس ۋكرايناداعى جاڭا رەسەي جوباسى ساتسىزدىككە ۇشىرادى. دونباستا سوعىسىپ، قان كورگەندەردىڭ كوبى ءپۋتيندى ساتقىن سانايدى. ۋكرايناعا قارسى باعىتتالعان اقپاراتتىق شابۋىلداردىڭ اۋقىمدىلىعى سونداي، ۆ. پۋتين اكىمشىلىگىنىڭ كەرى شەگىنۋگە، جەڭىلگەنىن مويىنداۋعا بەتى جوق. بىلايشا ايتقاندا، سيرياعا شابۋىل جاساۋ الەمدىك قاۋىمداستىق ءۇشىن دە، مۇسىلمان مەملەكەتتەرى ءۇشىن دە قاجەتى جوق، تەك رەسەي حالقىن ءوز مەملەكەتتەرىنىڭ زور مۇمكىندىكتەرگە يە قامقور دا قۇدىرەتتى ەل ەكەنىنە ودان ءارى سەندىرۋگە باعىتتالعان ارەكەت دەگەننەن باسقا شارا جوق.
دارحان مۇقان
