ءقازىر قازاقستاندىقتاردىڭ كوبى جەكە كاسىپ اشىپ جاتىر. بىرەۋ تۋعان اۋدانىندا كوفەحانا اشادى، باسقالارى ونلاين-دۇكەندەردى ىسكە قوسادى، ال بىرەۋ وتباسىلىق بيزنەستى باستايدى. كوبىنەسە ارمانعا العاشقى قادامنىڭ ارتىندا تەك يدەيا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قولداۋ دا بولادى. بيىل مەملەكەت بيزنەستى دامىتۋعا 586 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولدى. بۇل تومەن پايىزدىق نەسيەلەر، وقىتۋ، سۋبسيديالار، ينفراقۇرىلىمعا كومەك. وسى شارالاردىڭ ارقاسىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەس وسۋدە، جۇمىس ورىندارىن قۇرۋدا جانە ەل ەكونوميكاسىن جانداندىرۋدا.

ەلدەگى كاسىپكەرلىك بەلسەندىلىك جىل سايىن ارتىپ كەلەدءى – بۇعان رەسمي ستاتيستيكا دالەل بولا الادى. شاعىن جانە ورتا بيزنەس ءوز پوزيسياسىن نىعايتۋدا، ال ءوز ءىسىن اشۋعا بەل بۋعان قازاقستاندىقتاردىڭ سانى سەنىمدى تۇردە ارتىپ كەلەدى.

بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار ايىنداعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستاندا 2،3 ميلليونعا جۋىق شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرى تىركەلگەن – بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 4% - عا ارتىق. جەكە كاسىپكەرلەر اراسىندا ءوسىم ەرەكشە بايقالادى: ولاردىڭ سانى 5،6% - عا ارتىپ، جالپى سانى 1،5 ميلليوننان استى. شاعىن بيزنەس سانى 464،8 مىڭعا دەيىن ءوستى، ال ورتا بيزنەس 6،1% – عا ەڭ جوعارى ءوسىم كورسەتىپ، 3،2 مىڭ كومپانياعا جەتتى.

2024 جىلى قازاقستانداعى شاعىن جانە ورتا بيزنەس 81،9 تريلليون تەڭگەگە ءونىم ءوندىردى-بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 20% - عا ارتىق. سەكتوردا 4،4 ميلليوننان استام ادام جۇمىس ىستەيدى، بۇل ەلدىڭ بارلىق ەكونوميكالىق بەلسەندى حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن قۇرايدى.

مەملەكەت پەن بيزنەس تۇراقتى دامۋ ءۇشىن بىرىگەدى

بۇل ساندار راستايدى: شوب جاي جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، ەكونوميكا مەن قوعامنىڭ تۇراقتىلىعىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسادى. سوندىقتان ونى دامىتۋ مەملەكەت ءۇشىن ماڭىزدى باسىمدىق بولىپ قالا بەرەدى. ءقازىر قازاقستاندا كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ءۇشىن كوپتەگەن مەملەكەتتىك باعدارلامالار جۇمىس ىستەيدى. سونىمەن قاتار، كاسىپكەرلەر قارجىلايدان بولەك تە بىرنەشە كومەك الا الادى: كەڭەس الۋ، ءبىلىمىن ارتتىرۋ جانە ءارتۇرلى سەرۆيستىك قىزمەتتەر.

ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، وسى جىلدىڭ باسىنان بەرى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا 586 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى جۇمسالعان. بۇكىل ەل بويىنشا 5 مىڭعا جۋىق جوبا قارجىلاي قولداۋ الدى.

"مەملەكەتتىك باعدارلامالار شىن مانىندە كومەكتەسەدى: نەسيەلەر بويىنشا پايىزدى تومەندەتەدى، تاۋەكەلدەردىڭ ءبىر بولىگىن وزىنە الادى، جابدىققا گرانتتار بەرەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا جاڭا كاسىپورىندار تەزىرەك اشىلادى، ال جۇمىس ىستەيتىندەر كەڭەيە الادى. تىركەلگەن كاسىپورىندار سانىنىڭ ارتۋى ادامداردىڭ وزدەرى ءۇشىن پەرسپەكتيۆا كورىپ وتىرعانىن راستايدى"، - دەپ اتاپ ءوتتى كومپانيالاردىڭ ءبىرىنىڭ ديرەكتورى ءانۋار دۇكىمبايەۆ.

مىسالى، "ەكوتەك ينجينيرينگ" كومپانياسى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگىن سەزىندى. ول membraneco جوباسىن ىسكە اسىردى – قازاقستاندا العاش رەت كەرى وسموس تەحنولوگياسى بويىنشا سۋدى تازارتۋ جۇيەلەرىنە ارنالعان ءسپيرالدى-ورالعان مەمبرانالار ءوندىرىسى ىسكە قوسىلدى. بۇل يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن "الماتى "اكك" اق ەنشىلەس كومپانياسى – "Almaty Finance" ج ش س 500 ميلليون تەڭگە ءبولدى. ونىڭ 290 ملن – ى جابدىق ساتىپ الۋعا، 210 ملن-ى اينالىم قاراجاتىن تولىقتىرۋعا جۇمسالدى.

سەحتى ىسكە قوسۋ "Almaty Business-2025" وڭىرلىك كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى. ول بويىنشا پايىزدىق مولشەرلەمە جىلدىق 6% قۇرايدى، قارجىلاندىرۋ مەرزىمى – ينۆەستيسيالارعا 5 جىل، اينالىم قاراجاتىن تولىقتىرۋعا 3 جىل.

جەرگىلىكتى ءوندىرىستى ىسكە قوسۋ قازاقستاندىق ونەركاسىپ كاسىپورىندارى مەن كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس كەلەتىن سۋدى تازارتۋ ءۇشىن ساپالى جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتەدى، ال بولاشاقتا – تمد نارىعىنا شىعۋدى اشادى.

"تومەن مولشەرلەمەمەن جانە مەملەكەتتىك كەپىلدىكتەرمەن نەسيەلەر جاس كومپانيالارعا بارلىق جەكە مۇلىكتەرىن كەپىلگە قويماي باستاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءقازىردىڭ وزىندە جۇمىس ىستەپ تۇرعان فيرمالار ءۇشىن مۇنداي جاعدايلار ءوندىرىستى جاڭعىرتۋعا نەمەسە ەكسپورتقا شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى"، - دەپ اتاپ ءوتتى كومپانيا باسشىسى.

كاسىپكەر جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر مەن قارجىلاندىرۋدان باسقا، مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ باسقا دا شارالارىن اتاپ ءوتتى. مىسالى، ىسكەرلىك احۋالداعى وزگەرىستەر، ويتكەنى ءوز ءىسىڭىزدى باستاۋ وڭايىراق بولدى: تىركەلۋ ءبىر كۇندە ونلاين رەجيمىندە وتەدى، كوپتەگەن رۇقساتتار ۆەدومستۆولارعا جەكە بارماي-اق بەرىلەدى. اكىمشىلىك قىسىمنىڭ تومەندەۋى دە ماڭىزدى.

"جوسپارلى تەكسەرۋلەر سانى شىنىمەن ازايدى جانە تاۋەكەلگە باعىتتالعان ءتاسىل باقىلاۋشىلاردىڭ قاجەتسىز ساپارلارىن الىپ تاستادى. سونداي-اق، سۋبسيديالار مەن سالىقتىق جەڭىلدىكتەردى ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون، ويتكەنى سالىق جۇكتەمەسىنىڭ تومەندەۋى جانە شىعىنداردىڭ ءبىر بولىگىن وتەۋ بيزنەسكە سۇرانىس پەن باعانىڭ اۋىتقۋىنان امان قالۋعا كومەكتەسەدى. كاسىپكەرلەر ءۇشىن ويىن ەرەجەلەرىنىڭ جىل سايىن وزگەرمەۋى ماڭىزدى: ۇزاق مەرزىمدى بولجامدىلىق ينۆەستيسيالاردى جوسپارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كەرى بايلانىس تۇراقتى جاعدايدا دامۋعا ينۆەستيسيا سالۋعا دايىن كومپانيالاردىڭ ۇلەسى تەز وسەتىنىن كورسەتەدى"، - دەدى ءانۋار دۇكىمبايەۆ.

قازاقستاندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ-بۇل بيزنەس سانىنىڭ ءوسۋى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار نەگىزگى سالالارداعى ساپالى وزگەرىستەر. مەملەكەتتىك قولداۋ مەن ينۆەستيسيالاردىڭ ارقاسىندا، مىسالى، جەكەلەگەن سالالار ايتارلىقتاي پروگرەستى كورسەتەدى.

"بىزدە مىقتى سالالار كوپ. مىسالى، اۆتوموبيل قۇراستىرۋدا جاڭا جەلىلەر پايدا بولدى، جەرگىلىكتى كومپونەنتتەردىڭ ۇلەسى بىرتىندەپ وسۋدە. اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىندا شەتەلدىك نارىقتار ءۇشىن ونىمدەر جاسايتىن ەكسپورتتىق توپتار جۇمىس ىستەيدى. اۋىل شارۋاشىلىعى شيكىزاتىن وڭدەۋدە ماي، ۇن جانە ەت ونىمدەرىن شىعاراتىن زاماناۋي زاۋىتتار پايدا بولدى. بارلىق ءۇش باعىت جەڭىلدىكتى نەسيەلەر مەن جابدىقتاردى ساتىپ الۋ كەزىندە قولداۋ الدى"، - دەدى ول.

وتاندىق وندىرۋشىلەردى قولداۋ جانە نارىقتا تەڭ جاعداي جاساۋ ءۇشىن مەملەكەت ىشكى نارىقتى ارزان يمپورتتان قورعاۋ شارالارىن كۇشەيتتى. ولاردىڭ ىشىندە-ساتىپ الۋداعى باسىمدىق جانە قازاقستاندىق ءونىمدى ىسكە استىراتىن تاۋارلارعا ۋاقىتشا باجداردى.

"مەملەكەت ساتىپ الۋ كەزىندە نەگىزىنەن وتاندىق وندىرۋشىلەرگە بەرەتىن جانە دەمپينگكە قارسى ۋاقىتشا باج سالىعىن ەنگىزەتىن تاۋارلاردىڭ ءتىزىمىن كەڭەيتتى. بۇل ىشكى بيزنەسكە دەم الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ءبىراق نارىقتى ۇزاق ۋاقىت جابۋ مۇمكىن ەمەس: ءونىمنىڭ كەدەرگىسىز باسەكەلەستىككە توتەپ بەرۋى ءۇشىن ءوز وڭدەۋدىڭ ساپاسى مەن تەرەڭدىگىن قاتار ارتتىرۋ ماڭىزدى"، - دەپ ەسەپتەيدى ءانۋار دۇكىمبايەۆ.

ناتيجەسىندە يمپورتتى الماستىرۋ داميدى. ەلدە بۇرىن تولىعىمەن سىرتقى جەتكىزىلىمگە تاۋەلدى بولعان وندىرىستەر ىسكە قوسىلىپ، ەندى ىشكى قاجەتتىلىكتەردى جابا باستايدى.

"بۇرىن اكەلىنگەن ونىمگە ىشكى سۇرانىستى جاباتىن العاشقى كاسىپورىندار پايدا بولدى جانە يمپورت كولەمى تومەندەي باستادى. كەلەسى ءقادام-وز تەحنولوگيالارىن يگەرۋ جانە ەل ىشىندە قوسىلعان قۇندى ۇلعايتۋ ءۇشىن كومپونەنتتەردى ءوندىرۋ"، - دەدى كاسىپكەر.

قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستانداعى مەملەكەت پەن بيزنەستىڭ سەرىكتەستىگى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى-ينفراقۇرىلىمدىق جانە الەۋمەتتىك جوبالار بىرلەسكەن كۇش-جىگەرمەن ىسكە اسىرىلۋدا. سونداي-اق، شەتەلدىك ينۆەستورلار قازاقستانعا بارعان سايىن بەلسەندى قاراۋدا: كوپتەگەن جوبالار حالىقارالىق بانكتەردى قىزىقتىرۋدا.

"جولدار مەن الەۋمەتتىك نىسانداردى سالۋ بويىنشا بىرلەسكەن جوبالار مودەلدىڭ تابىستى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتەدى: مىسالى، الماتىنىڭ اينالاسىنداعى ەڭ ءىرى اينالما جول جۇمىس ىستەپ تۇر. سونداي-اق، الەۋمەتتىك جانە ينفراقۇرىلىمدىق نىساندار حالىقارالىق بانكتەردى تارتادى، بۇل فورماتتىڭ تارتىمدىلىعىن كورسەتەدى. ەڭ كورنەكتى كەدەرگى-بۇل ۆاليۋتالىق نەسيەلەر بويىنشا شىعىنداردى كوبەيتەتىن باعامنىڭ وزگەرۋى. ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەردى ساقتاندىرۋ قۇرالدارىن دامىتۋ جوبالاردى سىرتقى ينۆەستورلار ءۇشىن قولجەتىمدى ەتەدى"، - دەپ تۇيىندەدى ءانۋار دۇكىمبايەۆ.

وسىلايشا، بۇگىندە قازاقستاندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ-بۇل بيزنەس-باستامالاردى قولداۋ عانا ەمەس، تۇراقتى ەكونوميكا مەن مىقتى قوعامعا ارنالعان ستراتەگيالىق باعىت. شوب سانىنىڭ ءوسۋى، مەملەكەتتىك قولداۋ قۇرالدارىن كەڭەيتۋ، جاڭا وندىرىستەردى ىسكە قوسۋ جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ-وسىنىڭ بارلىعى ءقازىردىڭ وزىندە ەلەۋلى ناتيجەلەر اكەلۋدە. ءقازىر ەڭ باستىسى-بۇل قارقىنىن ساقتاپ قالۋ، قازاقستاندىق بيزنەس تەك ەكونوميكا ءۇشىن عانا ەمەس، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن دە تىرەك بولۋى ءۇشىن ساپاعا، يننوۆاسياعا جانە باسەكەگە قابىلەتتىلىككە باسا نازار اۋدارۋ كەرەك.