جەمىس-جيدەك پەن كوكونىس ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ سالاسىنداعى شاعىن ءوندىرىس ورىندارىنىڭ جۇمىسىنا قاتىستى پروبلەماعا قاتىستى پىكىرلەر مەن كوزقاراستار ءارتۇرلى.
ماماندار مەن ساراپشىلاردىڭ ءبىرقاتارى قايتا وڭدەۋ سالاسىنداعى اسا قۋاتتى كاسىپورىندارمەن قوسامجارلاستىرىپ شاعىن سەحتار مەن شارۋا قوجالىقتارىن، اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىستىك كووپەراتيۆتەرىن، جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەرىن قۇرۋ ءتيىمسىز دەپ تۇجىرىمدايدى.
ولاردىڭ ويىنشا، مۇنداي جاعدايدا ساپاعا ءمان بەرىلمەيدى، جاساندىلىق ورىن الادى جانە تاعىسىن تاعىلاردى كولدەنەڭ تارتادى. بۇلارعا قارسى تاراپتاعىلاردىڭ ءوز تۇجىرىمدارى بار: جەكەلەگەن جەمىس پەن كوكونىس شارۋاشىلىقتارىنداعى نە­مە­سە وسى باعىتتاعى توپتاسقان ءىرى شا­رۋا­شى­لىق­­تارداعى شاعىن سەحتار ءىرى كا­ءسىپ­ورىن­دارعا كەدەرگى بولمايدى، كەرى­سىنشە جاڭا ءونىم تۇرلەرىن شىعارۋ ارقىلى ءىرى كاسىپ­ورىنداردى جاڭاشىل­دىققا ىنتا­لان­دىرادى. الماتى وبلى­سىن­دا قاي­تا وڭدەۋ سالاسىنداعى وسى اتالعان ەكى باعىت تا قولداۋ تاۋىپ وتىرعانىن ايتا كەتكەن ءجون. 
الماتى وبلىسىنداعى كوكونىس شارۋا­شىلىعىنىڭ جاعدايىنا جاسالعان تالداۋ بارىسىندا بايقاعانىمىز، ەلىمىزدەگى كوكونىس وسىرۋدەگى وبلىستىڭ ۇلەسى ايتار­لىقتاي. ناقتىراق ايتار بولساق، رەسپۋب­ليكادا وندىرىلەتىن كوكونىس ونىمدەرى ءتۇر­لەرىنىڭ 27 پايىزى جەتىسۋ جەرىندە ءوسىرى­ءلىپ، وندىرىلەدى ەكەن. ال جەمىس-جيدەك ءوندىرىسى قۇرىلىمىندا ءبىزدىڭ وبلىستىڭ ۇلەسىنە جالپى رەسپۋبليكالىق كولەمنىڭ 35 پايىزى تيەسىلى. 
كەيىنگى جىلدارى وبلىستا كوكونىس وسىرۋگە ارنالىپ بولىنگەن القاپتار اۋقى­مى اناعۇرلىم ارتىپتى. ماسەلەن، 2008 جىلى وبلىستا تۇتاس العاندا 20400 گەك­تارعا كوكونىس تۇرلەرى وسىرىلسە، بيىل ونىڭ كولەمى 31742 گەكتاردى قۇراعان. مۇنداعى نەگىزگى ماقسات – الماتى قالاسى­نىڭ ازىق-تۇلىك بەلدەۋىن قامتاماسىز ەتۋ بو­لىپ تابىلادى. وسى ورايدا جۇكتەلگەن ءمىن­دەتتى ورىنداۋدا كەيىنگى جىلدارى سانى دا، كولەمى دە ارتقان جىلىجاي شارۋاشىلىقتارىنىڭ وزىندىك الاتىن ورنى بارلىعى دا ايدان انىق. 
ءىس جۇزىندە كورىپ جۇرگەنىمىزدەي، ىرىلىگى ءوز الدىنا، ەڭ ۇلگىلى دەگەن شارۋاشىلىق­تىڭ وزىندە كۇزگى ءونىم جيناۋ كەزىندە ورىندى-ورىن­سىز جوعالتۋلار بولىپ جاتادى. ءبىر جەردە قىزاناقتار بوساڭ­قى­راپ كەتسە، تاعى ءبىر تۇستا قيار دەر كەزىندە جينالماي قالادى نەمەسە تىم ۇلكەن بول­عاندىقتان ساتۋعا ارنالعان ستاندارتتارعا سايكەس كەلمەيدى. كەي كەزدەرى جينالعان ءونىمدى ءتيىستى ورىنعا جەتكىزەتىن ىدىستار جەتىس­پەي­ءدى، كولىك سىنادى دەگەندەي، كوزگە كو­ءرىن­بەيتىن كولدەنەڭ كەدەرگىلەر ءجيى الدان شىعادى. وسىنىڭ سالدارىنان شا­رۋا­شىلىقتا باسى ارتىق ءونىم جينا­لىپ قالادى. تەز ارادا امالىن قاراس­تىر­ماسا، الا جازداي توككەن تەر بوسقا كەتەدى. ءدال وسى قىستالاڭ شاقتا شاعىن عانا كون­سەرۆىلەۋ سەحى بولسا، بار قيىندىقتان قۇت­قارادى: قوسىمشا جۇمىس قولدارى تارتىلىپ، جينالعان ءونىم قايتا وڭدەلىپ، تۇتىنۋعا دايىن كۇيگە جەتكىزىلەدى دە، بىردەن تۇتىنۋشىلارىنا جول تارتادى. 
دەگەنمەن، دەر كەزىندە جينالماي قال­عان الماسى مەن المۇرتى توگىلىپ، قۇلپى­نايى مەن تاڭقۋرايى اعىپ، كوكونىسى ءشىرىپ كەتەتىن الماتى وبلىسىندا ناق وسىنداي شاعىن سەحتاردى ايتپاعاندا، ءىرى كاسىپ­ورىن­داردىڭ اۋاداي قاجەتتىگىنە قاراماس­تان، جاعداي وڭ شەشىمىن تاۋىپ وتىرعان جوق. ءدال قازىرگى كەزدە ولكەمىزدەگى وزىندىك اتى مەن اتاعى بار جەمىس-كوكونىس وڭدەيتىن 8 ءوندىرىس ورنىنىڭ ۇشەۋى عانا جۇمىس ىستەپ تۇر. ولار: «ەسىك» جەمىس كونسەرۆىلەۋ زاۋىتى، قاپشاعايداعى «سد ي ك» ج ش س جانە «اششىبۇلاق» شق. قايتا وڭدەۋ ورىن­­دارىنىڭ قارقىندى قيمىلدا­ماۋى­نىڭ، تۇرىپ قالۋىنىڭ سەبەبى شيكىزاتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىمەن تۇسىندىرىلەدى. بولىم­سىز سىلتاۋعا قاراپ وتىرىپ، وبلىسىمىزدا دالادان ءوندىرىس ورنىنا جەمىس پەن كوك­ءونىس­ءتى جەتكىزۋدىڭ وتە ناشارلىعىن مويىن­­داۋعا تۋرا كەلەدى. نەگىزىنەن، بۇل جۇمىس­تاعى ىركىلىس قاجەتتى وراما ىدىس­تار­دىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە جانە شيكىزاتتى ساتىپ الۋ باعاسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىك­تەرگە تىكەلەي بايلانىستى. وسى ورايدا، بي­ىلعى كۇزدە قانت قىزىلشاسىنان بۇرىن­دارى بولىپ كورمەگەن ءونىم جيناعان جەتىسۋلىق قىزىلشاشىلار مەن ءتاتتى ءتۇبىردى قايتا وڭدەۋشىلەردى ورتاق ءىس ءتوڭى­رەگىنە ۇيىس­تىرا بىلگەن الماتى وبلى­سى­نىڭ اكىمى اماندىق باتالوۆ ويلاپ تاپقان امالدار جەمىس پەن كوكونىس شارۋا­شى­لىعىندا دا اسا قاجەت-اۋ دەگەن وي تۋادى. 
دەگەنمەن، جوقتان بار، باردان نار جا­ساپ وتىرعان شارۋاشىلىقتار جوق ەمەس. «اششىبۇلاق» شارۋا قوجالىعىنىڭ جەمىس پەن كوكونىستى وزدەرى ءوسىرىپ، وزدەرى قايتا وڭدەۋدى جولعا قويعانىنا ون جىلدان اس­تى. «دارى سەميرەچيا» برەن­دىمەن شى­ر­ىن­­دار مەن دجەمدەر كونسەرۆىلەنگەن كو­ك­ونىستەر شىعارىپ كەلە جاتقان شا­رۋا­شىلىقتىڭ بيىلعى تابىسى دا جامان ەمەس.

دەرەككوز: "ايقىن-اقپارات"