قوستاناي اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارى مەن ەلدى مەكەندەرى وبلىس ورتالىعىن قورشاي ورنالاسقان. وبلىستىڭ وزگە وڭىرلەرىنە قاراعاندا ەرەكشەلىگى دە، ارتىقشىلىعى مەن مۇمكىندىكتەرى دە وبلىس ورتالىعىنىڭ ىرگەسىنە قونىس تەبۋىندە. وزگە ءوڭىرلەردە وندىرگەن ءونىمدى بازارعا وتكىزۋ ءۇشىن دە شاقىرىمداپ جول جۇرەدى. ال قوستاناي اۋدانى شارۋاشىلىقتارى مەن ەلدى مەكەن تۇرعىندارى وندىرگەن ءونىمىن ساتامىن دەسە اۋدان ورتالىعى زاتوبول كەنتى مەن قوستاناي قالاسىنداعى بىرنەشە بازاردىڭ سورەسى دايىن. اۋدان شارۋاشىلىقتارى مەن الەۋمەتتىك نىساندارىن ارالاۋدى وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ اۋدان ورتالىعىندا وتكەن جارمەڭكەدەن باستادى. ءقازىر تەڭگە باعامىنىڭ ەركىن اينالىمعا جىبەرىلۋىنە بايلانىستى بازار باعاسىنىڭ شىلبىرى دا قولدان سۋسىپ بارادى. مۇنى بارلىعى دا ءتۇسىنىپ وتىر. دەگەنمەن، قوستاناي اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارى اكەلگەن ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى الۋشىلاردى قۋانتتى دەسە بولادى. سيىر ەتىنىڭ باعاسى كۇندەلىكتى بازار باعاسىنان كەم بولماسا كوپ بولعان جوق. ال ءسابىز بەن قىزىلشانىڭ، قىرىققاباتتىڭ كيلوگرامىن قوستانايلىقتار 45 تەڭگەدەن الدى. بۇل باعا شارىقتاپ بارا جاتقان نارىقتا بىرەۋ بەرگەنمەن بىردەي. جەرگىلىكتى كولدەن اۋلانعان بالىقتىڭ كيلوگرامى دا 250 تەڭگە. «سيەۆەر پتيسا» قۇس فابريكاسى اكەلگەن ساپالى جۇمىرتقانىڭ ون داناسى 185 تەڭگە بولدى. ونى جارمەڭكەگە كەلگەن جۇرت پىشاق ۇستىنەن بولىسكەندەي ەتىپ الىپ كەتتى.
الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ كوشى ەكونوميكا العا باسقاندا عانا تۇزەلەدى. ال دۇنيەنى ءبىر تارىنىڭ قاۋىزىنا سىيدىرىپ وتىرعان داعدارىس كەزىندە ونەركاسىپ، ونىڭ ىشىندە ءوڭدەۋشى-وندىرۋشى سالا دامىماي العا باسقان قادامىڭ كەيىن كەتە بەرەءرى حاق. اۋداندا سوڭعى جىلدارى يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى بويىنشا 5 ينۆەستيسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ، 220 جۇمىس ورنى اشىلدى. بيىل وسى بەس جوبانىڭ تورتەۋى مەجەلەگەن قۋاتتىلىق دەڭگەيىنەن كورىندى. اكىم «قارسۋ-ەت» ەت وڭدەۋ كەشەنىنە باردى. بۇل ءاپ دەگەننەن ەت وڭدەۋدى زاماناۋي دەڭگەيدە باستاعان كاسىپورىن بولاتىن. ونىڭ وندىرگەن شۇجىق ونىمدەرى، ەتتەن وندىرىلەتىن باسقا دا اتالىمداعى ونىمدەر قوستانايدان باسقا قازاقستاننىڭ بىرنەشە وبلىستارىنا، سونىمەن قاتار شەتەلگە دە جىبەرىلەدى. رۋبل باعامىنىڭ تۇسۋىنە بايلانىستى ەكسپورتقا جىبەرىلەتىن ونىمدەر ءبىرسىپىرا كىدىرگەنى راس، ول كاسىپورىننىڭ جوبالىق قۋاتتىلىق دەڭگەيىنە دە اسەر ەتتى. كاسىپورىن ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، ەندى رەسەيگە ەت جانە شۇجىق ونىمدەرىن ءجونەلتۋ قايتا جانداناتىن بولادى.
وبلىس ورتالىعىنىڭ ىرگەسىندەگى اۋداندا وسىدان بەس جىل بۇرىن اتاۋلى كومەك الاتىن وتباسىلاردىڭ سانى 115 بولسا، ءقازىر ول 51-گە دەيىن ازايدى. دەگەنمەن، جۇمىسسىزدار سانى بارشىلىق. بۇل جونىندە ارحيمەد بەگەجان ۇلى قوستاناي قالاسىمەن جالعاسىپ جاتقان جانە وڭدەۋ، ءوندىرىس كاسىپورىندارى مول ورنالاسقان، سونىمەن قاتار، اۋىل شارۋاشىلىعى دامىعان ءىرى اۋدان ءۇشىن جۇمىسسىزدىق بولماۋى ءتيىس ەكەنىن ايتا كەلىپ، بۇل ورايدا اۋدان باسشىلارىنا جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
اۋدانداعى اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن وڭدەپ، تۇتىنۋشىعا ساپالى ازىق-تۇلىك ۇسىنىپ وتىرعان كاسىپورىننىڭ ءبىرى «سادچيكوۆسكوە» دەپ اتالادى. مۇندا «يۆولگو-حولدينگ» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋءلى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ۆاسيليي روزينوۆ اكىمگە «سادچيكوۆسكوە» كاسىپورنى وندىرەتىن ءسۇت، نان ونىمدەرىنىڭ جانە كوكونىس كورمەسىن كورسەتتى. ۆاسيليي روزينوۆ باسقاراتىن «يۆولگا-حولدينگ» كوپسالالى اگروونەركاسىپتىك توبىنا كىرەتىن شارۋاشىلىقتار بيداي مەن ەتتەن باستاپ، ازىق-تۇلىكتىڭ ءتۇر-تۇرىن وندىرەدى. ىرىمشىكتەر، شۇجىقتار، نان، ءسۇت ونىمدەرى ساپاسىمەن ەرەكشەلەنەدى.
– ءبىزدىڭ وندىرگەن ازىق-تۇلىكتىڭ بارلىعى ەكولوگيالىق تازا ونىمدەر. مىسالى شۇجىقتىڭ قۇرامى تەك ەتتەن، ىرىمشىك تەك سۇتتەن تۇرادى. ءبىزدىڭ كاسىپورىندار ءونىمنىڭ ءار كيلوگرامىنا عانا ەمەس، ءار گرامىنا ار-ۇجدانىمەن كەپىلدىك بەرەدى. ءبىزدىڭ ونىمدەردە حيميالىق قوسپا، جۇرت ايتا بەرەتىن ۇنتاق دەگەن بولمايدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ونىمدەردى وتكىزۋدە ەشقانداي كولدەنەڭ كەدەرگى جوق. ءقازىر ادامدار ەكولوگيالىق تازا، ساپالى تاعامنىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىندى. سوندىقتان تۇتىنۋشى ءبىزدى ىزدەيدى، – دەدى.
قوستاناي قالاسىنداعى «دەپ» ءسۇت زاۋىتى قوستاناي اۋدانى ورتالىعىنان نان ونىمدەرىن شىعاراتىن زاۋىت سالىپ جاتقانىنا ءۇش جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. گەرمانيادان اكەلگەن زاماناۋي قۇرالدارمەن جابدىقتالعان سەحتاردا ساعاتىنا 4 توننا نان پىسىرۋگە بولادى. «دەپ» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنىڭ ديرەكتورى ەۆگەنيي درۋجينين بولاشاق نان زاۋىتىنىڭ ەرەكشەلىگىن تىلگە تيەك ەتتى. وندا «مۇزداتىلعان» نان پىسىرىلەدى، ول كوپ ساقتالعانمەن دامدىك، ساپالىق قاسيەتىن بۇزبايدى. ەۆگەنيي پەتروۆيچتىڭ ايتۋىنشا، جاقىن شەتەلدەردە مۇنىڭ بالاماسى جوق كورىنەدى. زاۋىت ىسكە قوسىلىپ، تولىق قۋاتىنا جەتكەندە ەلىمىزدىڭ بۇكىل شالعايىنا نان ونىمدەرىن جونەلتۋگە مۇمكىندىگى جەتەتىن بولادى. ءبىراق ازىرگە عيماراتتىڭ ىشىندەگى شەتەلدىك قۇرىلعىلار ءالى تىنىشتىقتا تۇر. زاۋىتقا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ جەتكىزىلمەۋىنەن، كەيبىر رۇقسات ەتۋ قۇجاتتارىنىڭ كەشىگۋىنە بايلانىستى ونىڭ پايدالانۋعا بەرىلۋ ۋاقىتى سوزىلىپ كەتكەن. وبلىس اكىمى جاعدايدى زەرتتەپ، ە.درۋجينين وتىنگەندەي، ەلەكتر ەنەرگياسىن زاۋىتتىڭ تىكەلەي تاسىمالداۋشىدان الۋىنىڭ قانشالىقتى زاڭدى بولاتىنى انىقتالاتىنىن ايتتى. كاسىپكەردىڭ جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى بولماۋ كەرەكتىگى دە ەسكەرىلەتىن بولادى.
وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ قوستاناي قالاسىنا ءيىن تىرەسىپ جاتقان اۋداندى ءبىر ارالاپ وتكەندەگى ونىڭ ەكونوميكالىق تىنىسى وسىنداي بولدى. اكىم قالا ىرگەسىندەگى اۋداننىڭ قاي جاعىنان دا مىقتى بولۋى قاجەتتىگىن ەسكەرتتى. ويتكەنى، اۋدان نارىقتىڭ دا، جولدىڭ دا، جۇمىس كۇشىنىڭ دە مۇمكىندىگىن ەركىن پايدالانىپ وتىر.
دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان
