رەسەيدىڭ ريا نوۆوستەي اقپارات اگەنتتىگىنىڭ 22.02.2014 جىلعى تاڭعى ساعات 04.43 مينۋت وتكەندەگى جەدەل حابارىنا قاراعاندا،  وسى ساتتە اقش پرەزيدەنتى باراك وباما مەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين سوڭعى ۋاقىتتا ۋكراينادا قالىپتاسقان ساياسي جاعداي، ول ەلدەگى پرەزيدەنتتىك جانە پارلامەنتتىك سايلاۋلاردىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن وتەتىنى، ۋكراينانىڭ 2004 جىلعى كونستيتۋسياسىنا قايتا ورالاتىنى، وسى توڭىرەكتەگى كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەر تۋراسىندا ەكەۋارا ءبىر ساعات تەلەفونمەن اڭگىمەلەسىپتى.

ءبىر قاراعاندا، الىپ ەكى دەرجاۆانىڭ باسشىلارى ءوزارا ورتاق پىكىرگە كەلگەن سياقتى كورىنگەنىمەن دە، ەندى عانا ءوز قوراسىنا ايداپ كىرگىزە قويعىسى كەلگەن ۋكراينادان ايرىلىپ قالۋ - ءپۋتينننىڭ قابىرعاسىنا قاتتى باتاتىن سياقتى. ارينە، ول ونىسىن سەزدىرمەۋگە تىرىسادى. بۇگىن - ۋكراينا، ەرتەڭ - قازاقستان نەمەسە بەلارۋس ەلى انالار سياقتى بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ جاتسا، قايتپەك؟ ۆ.ءپۋتيندى كۇندىز - كۇلكىدەن، تۇندە - ۇيقىدان ايىرعان وسى ءبىر اۋىر ويلار ەكەنى راس.

«مەن ءسىزدىڭ قۇزىرىڭىزعا ءوز ەركىممەن كىرەم!» دەپ ەلپىلدەپ تۇرعان قازاقتاردىڭ ورىسقۇل شەنەۋنىكتەرىنە دە سەنىم جوق. ولار قايدان مول پايدانىڭ ءيىسىن سەزسە، سولاي قاراي قيسايا سالادى. ساتقىندار - قاشان دا ساتقىن! وسى ورىستى ءتورت ءجۇز جىل بيلەگەن قاحارلى شىڭعىس حان وتانىن ساتىپ، وزىنە قىزمەت ەتكەن ورىس كنيازدارىن جەڭىستەن كەيىن ءولتىرىپ وتىرعان ەكەن. بۇل ۇلى قاعانننىڭ ەشقاشان دا ساتقىندارعا مەيىرىممەن قاراماعانىن كورسەتەدى. ال، پۋتين ولاي ىستەي الا ما؟

بۇل قازاقتار الدىمەن قوراعا كىرسىنشى، سوسىن، ار جاعىن كورە جاتادى. كىمنىڭ كوزىن جويادى، كىمنىڭ جانىن ساقتاپ قالادى؟ ونى سونان كەيىن شەشەدى...

مىنا امەريكا مەن باتىس اقىل ايتىپ، ميىن شىرىتەتىن بولدى.ولاردى تىڭداماسا، تاعى دا بولمايدى. ولار ەرتەڭ رەسەيدىڭ ءوز ىشىندە بۇلىك جاساپ جىبەرۋدەن دە تايىنبايدى. انا تاتارلار، باشقۇرتتار، ءتىپتى، شەشەندەر، ت.ب. بۇراتانالار - بۇگىن مومىن كەيىپ تانىتىپ وتىرعاندارىمەن، ەرتەڭ باسقاشا سايراپ شىعا كەلۋلەرى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان دا باتىسپەن ابايلاپ سويلەسۋ كەرەك. انا انگەلا مەركەل دەگەن نەمىس قاتىنىڭ ءتىلى مايدا كورىنگەنىمەن، ءدىنى قاتتى ما قالاي؟ مۇنىڭ انا جىلدارى المانيادى تىڭشى بولىپ قىزمەت ىستەپ، نەمىس تىلىنە سۋداي ەكەنىن جاقسى بىلەتىن سول قاتىن مۇنىمەن تىم ەركىن سويلەسەدى. اي-شايعا كەلتىرمەي، ونىڭ بەتىن قايتارىپ تاستايىن دەسە، «ءۇي ارتىندا كىسى تۇر...».

شەتتەرىنەن ورىس بولىپ كەتكەن، وزدەرى دە ورىسقۇل قازاقتارمەن دە بايقاپ،بايقاپ سويلەسپەسە، ولارعا دا سەنىم جوق. بەلارۋستىڭ لۋكاشەنكوسى دا بۇگىن بىلاي، ەرتەڭ ولاي، اۋىتقي بەرەتىن جانە اۋزىنا كەلگەندى ايتىپ سالىپ قاراپ تۇراتىن ءبىر «مىقتى» ەكەنىن بۇگىندە جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. سوندا قايتپەك، بارىنە قولدى ءبىراق سىلتەپ، جايىنا قاراپ وتىرا بەرمەك پە؟

وعان قانىندا بار ورىستىق جانە يمپەريالىق اسقاقتىق جىبەرەر ەمەس.

ايتپاقشى، انا ۋكراين ۇلتشىلدارىن باسىندا بۇل ونشا مەنسىنە قويماعان. سويتسە، قاتتى قاتەلەسىپتى. كەڭەس يمپەرياسى كەزىندە ورىستار بۇل حوحولدارعا نە جاقسىلىق جاسامادى؟ انا قازاقتاردى ۇنەمى شومىشتەن قاعىپ، بار اقشانى وسى كييەۆ قالاسىن گۇلدەندىرۋگە جۇمسامادى ما؟ ال، انا ۋكراين ۇلتشىلدارى از ۋاقىتتىڭ ىشىندە سول كييەۆتىڭ تاس-تالقانىن شىعاردى.قاراپ تۇرىپ ءىشىڭ ۋداي اشيدى. بوسقا كەتكەن قايران ورىستىڭ مول قارجىسى دەسەڭشى!..

حوحولدار «ءبىزدىڭ ىشىمىزگە ءپۋتيننىڭ باسكەسەرلەرى كىرىپ الدى. «بۇركىتتىڭ» جارتىسى - ورىس جانسىزدارى. ولار ۋكراين پاتريوتتارىن ايۋاندىقپەن ءولتىرىپ جاتىر. پۋتين ورىستىڭ وسى زامانعى قارۋلارىن تەگىنگە بەرىپ، ۇلتشىلداردى اياماي قىرىڭدار» دەپ ولاردىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركىپ وتىر...» دەگەن ءۋاج ايتۋدا.

ورىستىڭ جان دوسى، ونىڭ انا جىلى بيلىككە كەلۋىنە ۇلكەن كومەك جاساعان يانۋكوۆيچتىڭ دە كىسى قىزىعارلىق ەشتەمەسى قالماعان سياقتى. ايتەۋىر، اقىرعى دەمى بىتكەنشە، ۋكراين بيلىگىن قولدان جىبەرمەۋگە ۋادە بەرگەن. ەندى ول سونىسىندا تۇرا الا ما، جوق پا؟ بۇل دا باسقا اڭگىمە؟..

باسىندا ۇلكەن قاتەلىك جىبەردى. نەدە بولسا، وزدەرى قۇل بولۋعا قۇلشىنىپ تۇرعان ورىسقۇل قازاقتاردى تولىقتاي ىشكە كىرگىزىپ الۋ كەرەك ەدى. ويتكەنى، ولاردىڭ قازبا بايلىقتارىنىڭ ءوزى رەسەيدى پالەنباي جىل اسىرۋعا جەتىپ قالار ەدى. ەندى ول قادامعا بارۋ - اسا ءقاۋىپتى. انا اقش، باتىس - ءبورىنىڭ ارتىنشا شۋلاپ شىعا كەلەدى. ولاردىڭ دا جانىنا باتىپ وتىرعان ءقايبىر دەموكراتيانىڭ ورناماۋى دەيسىڭ، شىنىنا كەلگەندە، ولاردىڭ دا اۋزىنىڭ سۋىن اعىزىپ وتىرعان –ونسىز دا جابايىلارداعى مول شيكىزات قورى، مول پايدا... سوندا ەندى نە ىستەمەك؟

باعانا انا اقش-تىڭ پرەزيدەنتى وبامەن ءبىر ساعات تەلەفونمەن سويلەستى. ونىڭ دا ءتىلى مايدا، ءدىنى قاتتى بىرەۋ سياقتى. سويلەگەندە بۇنىڭ ادىمىن اشتىرمادى عوي. ورىستىڭ جۋان جۇدىرىعىنا سالايىن دەسە، ءوزى تۇسىندە كورەتىن  كەڭەس يمپەرياسى كەلمەسكە كەتكەن. سونىمەن بىرگە بارلىق ايبات پەن قاحار دا ءوز سەسىنەن ايرىلعان. سوندا نە ىستەمەك؟ ازىرگە بىلمەيدى؟..

جۇماش كوكبورى

22.02.2014 جىل