پەندەنىڭ پەشەنەسىنە پىشىلگەن قامشى ساپتى عۇمىردىڭ باياندى بولعانى باقىت قوي..ايتپاي كەلەتىن اجالدىڭ ايتقىزباي قويمايتىن ءسوزى قالمايدى. بۇرىنعىلاردىڭ «بەس كۇندىك جالعاننىڭ» وپاسىزدىعىن بايان ەتكەندەرىن بەرگى جاقپەن قابىلداپ جۇرگەن باسىمىز الدىمىزدان اقيقي كەلبەتپەن جولىعاتىنىن سەزدىك پە؟ كۇنى كەشە ارامىزدا ايرىقشا ورنى بار اسىل ازاماتتارىمىزدان ايىرىلىپ، ازا تۇتىپ دوستارى، ارتىندا اڭىراپ اتا-اناسى قالدى. قوس بىردەي قىرانىنىمىزدىڭ اجالى كوكتە ەمەس جەردە، جەردە ەمەس، جولدا كورىندى عوي. اياۋلى دوستارىمىزعا قيماس كوڭىلدىڭ قىنجىلىسىنا بويالعان قازانامانى قالامىم قالتىراي جازىپ وتىرمىن.  ارىستار ەدى-اۋ... ءال-فارابي اتىنداعى  قازۇۋ، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى  ايدوس ارىپبايەۆ پەن اقجول ەشمات ەندى ارامىزدا جوق.

    ءبىر جىلدىڭ ءتولى،ءبىر جىلدىڭ تۇلەكتەرى، ءبىر كۋرستىڭ ستۋدەنتتەرىنىڭ  اجالى دا بىرگە ءبىر كۇندە كەلگەنى مە؟ اقجارقىن قالپىنان اجىراماعان ايدوستىڭ الار اسۋى ءالى الدا ەدى. ايدوستىڭ جەكە پاراقشاسىنداعى: «اتا-انامنىڭ قاسىمدا امان جۇرگەنىنە، دوس-جاراننىڭ ءقادىرىمدى بىلگەنىنە، ءومىردىڭ ءلاززاتىن سەزىنە ويناپ-كۇلگەنىمە، جەكە باسىمنىڭ اماندىعىنا، جاقىن ادامدارىمنىڭ ادالدىعىنا شۇكىر. بارلىعى اللانىڭ ارقاسىندا. ويلاپ قاراسام، وسى ۋاقىتقا دەيىن تالاي ولىمنەن وڭاي قۇتىلىپپىن... بۇگىن دە سونىڭ ءبىرازى باسىمنان ءوتتى دەسەم دە بولادى. تاۋبە، قاناعاتتىڭ قاشان دا جادىمىزدا بولعانى ءجون. ويتكەنى، ءومىرىمىزدىڭ ورنەكتەلىپ، جانىمىزعا قۋانىش سىيلار دۇنيەلەرمەن كورنەكىلەنىپ وتىرعانىنىڭ ءبارى اللانىڭ شەكسىز مەيىرىمىنىڭ ارقاسى! الحامدۋليللاح»، دەگەن ەكەن. ايدوستىڭ  بۇل  سوزدەرىنەن ونىڭ بارعا  قاناعات  ەتە  الاتىن  ادامي  يگى  قاسيەتتەرى  بايقالادى. ءوزىنىڭ ومىردەن  ەرتە  كەتەتىنىن  سەزدى  مە ەكەن؟ ءومىردىڭ ءمانىن  ۇقتىراتىن  وسىنداي  جازبالار  ءجيى  جاريالاپ  جۇرگەن-دى.

   حاقتىڭ ىسىنە امال بار ما؟

   ال، اقجولتايدىڭ ويى ۇشقىر، ارمانى الىستا  ەدى. ونىڭ ۇستىنە اقجول ءۇيىنىڭ جالعىز بالاسى، اكەسى ەرتەرەك قايتقان. فاكۋلتەتتە  ۇنەمى اشىق-جارقىن، ۇلكەندى-كىشىلەردىڭ  بارىمەن قالجىڭداسىپ جۇرەتىن. ەشكىمگە  قاباق شىتپاي،  دوستىڭ دا،  ۇستازداردىڭ  دا  كوڭىلىن  تابا  بىلەتىن.

    «قۇدايعا دا جاقسىلار كەرەك»  دەگەن بابالار سوزىنەن بايىز تاۋىپ، سالماقتى سابىردىڭ تۇتقىنىندا وتىرۋدان باسقا امال قايدا؟ ەندى ولار جايلى ايتىلار سىر، شەرتىلەر مۇڭنىڭ باسىندا «كوزى تىرىسىندە» دەگەن اياۋشىلىقتان جۇرداي سوزدەر تۇرعانىن كورۋ -ايانىشتى. ايدوس پەن اقجول ارامىزدا ءبىرى بىلىمدىلىكتىڭ،بىلۋگە قۇشتارلىقتىڭ سيمۆولى بولسا، ءبىرى اقكوڭىل، دارحاندىقتىڭ ادامگەرشىلىكتىڭ قايتالانباس ۇلگىسى ەدى. امال نە؟ اللانى ىسىنە نە  شارا؟ ولاردىڭ ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدە دوستىق جىلدارى، قاشالىپ جازىلعان التىن ەسىمدەرىنە اقىرەتكە دەيىن امانات رەتىندە قارايمىز.

مۇرات شايماران،  ۇستازى: "جاس ولسە بايتەرەگىڭ سىنعانداي-اق" دەۋشى ەدى عوي... جۇرەك اۋىرتار، كوڭىل مۇڭايتار قازا بولدى. ەكەۋىنىڭ بەينەسى كوز الدىمدا تۇر ءالى... قابىرعام سوگىلگەندەي... جانايىن دەپ تۇرعان وت ءسوندى... جارقىرايىن دەپ تۇرعان جۇلدىز اعىپ ءتۇستى.ءولىم تۇگىلى، وكپەگە قيمايتىن ازاماتتار ەدى عوي... اللانىڭ ىسىنە نە امال. باقۇل بولىڭدار، باۋىرلارىم! جاندارىڭ جانناتتا بولسىن، قىرشىندارىم..

گۇلميرا سۇلتانبايەۆا، ۇستازى: كەشە كەشكىسىن جايسىز حابار كەلدى. مەن سەنەرىمدى سەنبەسىمدى بىلمەدىم. مۇمكىن ەمەس دەپ شەشتىم. ءبىراق تاعدىردىڭ جازعانىنا شارا بار ما؟ 2011 جىلى  قازۇۋ، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرسىنا  «مۋلتيمەديالىق جۋرناليستيكادان» ءدارىس وقىدىم. كوپ ستۋدەنتتەردىڭ ىشىنەن ايدوستىڭ قابىلەتتى دە تالاپشىل ەكەنىن بايقاپ، ونى عىلىمعا باۋلي باستادىم. جازعاندارى ۇناپ، عىلىم جولىنا، جۋرناليستيكا الەمىنە باۋلىدىم. بۇل ءۇشىن مەن ءالى كۇنگە ماقتانام، اللا جازسا، ماقتانا بەرەم دە. ۇستاز رەتىندە شاكىرتتەرىمنىڭ بويىنداعى ءاربىر جەتىستىكتەرىن كورىپ قۋاناتىنمىن. ءبىراق، اللانىڭ جازعانىنان وزىپ كەتە المايمىز. ايدوستان ايرىلىپ قالدىق دەپ ارايلىم (ستۋدەنت) تەلەفون تۇتقاسىندا جىلاپ جىبەرگەندە، مەن جۇبانىشقا ءسوز ايتا المادىم. جۇبانىشقا ءسوز بولمادى، ءسوز تابىلمادى. مەنىڭ ارمانداپ عىلىمعا قوسقان ءۇش بايگە اتىمنىڭ ءبىرىنىڭ وماقاسىپ قۇلاپ ءتۇسىپ، اجال قۇشقانىنا مويىنداعىم كەلمەدى. ءبىراق امال جول. وتەگەن باتىر اۋرۋحاناسىنا بارعاندا، جىگىتتەردى الىپ كەتىپتى. اقجولدىڭ اناسىنا كوڭىل ايتىپ، جۇباتقانمەن نە قايىر؟! جالعىز ۇلىنان ايرىلعان انا كوڭىلى قام. قۇربىلارىنان وق بويى وزىق تۇرعان ايدوس دارا ەدى. ول قاراپايىم. ارتىق ءسوزى دە، قىلىعى دا جوق. ايتقاندى پايىممەن قابىلداپ، ورنىمەن ورىنداپ جۇرەدى. سوزگە جوق، ىسكە شەبەر. ونىڭ قولىنان http://intelligent.kz/  http://youngreporter.kz/  سايتتارى شىقتى. ول جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 80-جىلدىق تاريحىندا العاش جاساقتالعان "قازاق ەلى" عىلىمي ەكسپەديسياسىنىڭ كارتاسىن سىزدى، تراەكتوريايسىن دايىندادى. قازاق حالقىنىڭ تاريحي-سەميوتيكالىق اتلاسىن ازىرلەدى. فەيسبۋك جەلىسىندە "اۋىلعا حات" پاراقشاسىن قۇرىپ، مودەراتورى بولدى. ول زامانمىنان وزىق تۇردى. قاتارلاستارىنان ارتىق ويلادى. ءوزىم قىزعىشتاي قورىپ، قاناتىما تارتىپ جۇرگەن ايدوستان وسىنشا ەرتە ايرىلىپ قالام دەگەن مەنىڭ تۇسىمە دە، وڭىمە دە ەنبەگەن شىندىق ەدى. ول ىزدەنگىش ەدى. تالاپشىل، باۋىرمال ەدى. اناسىن، اكەسىن قولعا الىپ، قالا شەتىنەن ءۇي سوعام دەپ جاتپاي-تۇرماي ساباقتان، جەۇمىستان بوس كەزدەرى ەڭبەكتەنەتىن. تىنبايتىن. وقۋىن ءتامامداماستان "ايقىن" گازەتىنە ۆەب-رەداكتور بولىپ جۇمىسقا قابىلدانۋى دا ونىڭ كاسىبي مامان بولىپ، ەرتەڭ ەڭبەككە ارالاسۋىنا مۇمكىندىك بەردى. ول ىستىقكولدە العاش وتكىزگەن جۋرناليستيكا جازعى مەكتەبىنە ترەنەر بولىپ قاتىستى. وزىنەن جوعارى كۋرس، وزىمەن كۋرستاس ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرىپ، «ينتەرنەت-جۋرناليستيكا» سالاسىنداعى تاجىريبەسىمەن ءبولىستى. جاتقان  جەرىڭ  جانناتتا بولسىن، ايدوس!

ايدوس سىزعان "قازاق ەلى" ەكسپەديسيا تراەكتورياسى. 2013، ماۋسىم

 قارلىعا  مىسايەۆا، ۇستازى: بۇگىن وسى فب جەلىنى جەك كوردىم. وسىعان دەين فب-دان  شاكىرتتەردىڭ  ءاربىر جەتىستىگىن، قۋانىشتارىن كورىپ، بىرگە قۋانىپ وتىرۋشى ەديم.... ال، بىردەي ەكى ستۋدەنتىمىزدەن ايىرىلعانىمىز تۋرالى وسى جەلى سۋىق حابار جەتكىزدى. سەنبەيمىن... 2-3 كۇن بۇرىن عانا ايدوسپەن پاندىك وليمپيادا جايلى سويلەسكەن ەدىك... "كەلەسي اپتادا ءبارى دايىن بولادى، اپاي"،-دەپ ەدى... جاستىعىنا قاراماستان، ايدوس اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باسىپ كەلە جاتقان، قازاقتىڭ جارق ەتىپ شىعار جارىق جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى ەدى، اتتەڭ-اي..... بۇل ورنى تولماس قازا...

راۋان وقاسوۆ،  جۋرناليست: ەكى ءىنىمنىڭ قازاسىن ەستىپ، ەگىلىپ وتىرمىن. ايدوسپەن تانىس ەمەس ەدىم. ءبىراق ەلدىڭ جازعاندارىن وقىپ، ونىڭ وتە دارىندى جىگىت بولعانىن ءبىلىپ وتىرمىن. ءبىر ءۇيدىڭ جالعىز بالاسى بولىپتى. وكىنىشتى. يمانى سالاۋات بولسىن! ال، اقجولتايىمدى ومىرگە كەلگەن كۇنىنەن باستاپ بىلەمىن. بۇگىن ساعات ەكىلەر شاماسىندا، ءبىزدىڭ ۇيگە اناسى حابارلاسىپ، "اقجولدىڭ كەلىن تۇسىرەر كۇنىن كۇتىپ ءجۇرمىن"،- دەگەن ءتاتتى ارمانىن ايتىپ قالىپ ەدى. ەحح، دۇنيە-اي! Cول ساتتە باسقا جاقتا قايعىلى جاعدايدىڭ بولىپ جاتقانىن قاراشى... اناسىنىڭ ەركەلەتىپ وتىرعان جالعىز بالاسى ەدى. اكەسىز ءوستى. قالقاماندا اناسى ەكەۋى عانا تۇراتىن. قىرىقتان اسقانىندا، ومىرگە اكەلگەن بالاسى. "مەنىڭ اكەم دە، ءىنىم دە، قارىنداسىم دا، انام دەيتىن"،-اقجول. ال، ەندى اناسى، الپىستان اسقان شاعىندا جالعىز قالدى. اقجول وزات وقۋشى بولعان. 11 سىنىپتا وقىپ جۇرگەندە، ۆەنگريادا دۇنيەجۇزى تاريحىنان حالىقارالىق وليمپياداعا قاتىسىپ، جۇلدەگەر اتانعان. سونىڭ ارقاسىندا، جۋرفاكقا گرانتقا قينالماي ءتۇستى. كەيىنگى كەزدەرى، ءبىر تەلەارنادان اۆتو تۋرالى باعدارلاما اشسام دەگەن ارمانىن ايتىپ ءجۇرۋشى ەدى. سول اۆتودان كەلدى اجالى. باقۇل بول باۋىرىم، ءىنىم، التىنىم! جانىڭ ءجانناتتا بولسىن! اللا اناڭا دەنساۋلىق، سابىرلىق، ۇزاق عۇمىر بەرسىن!

دارىن شوكەنوۆ،توپتاستارى: جاراتقان جاندارىن ءجانناتتان ەتكەي! تىرىلەردىڭ قولىنان دۇعا تىلەۋدەن وزگە نە كەلسىن! ەكەۋى دە ءسابيت مۇقانوۆشا ايتسام "اققان جۇلدىزدار" عوي. جارق ەتىپ كەلىپ، جارق ەتىپ ءوتتى! اللانىڭ قالاۋىمەن ەكەۋى دە ەكى كۇن بۇرىن ءومىر سىناعىنان ءسۇرىندى، ەندىگى تىلەرىم وسى ۋاقىتقا دەيىن جيعان ساۋاپتارى ءقابىر ازابىنان قۇتقارىپ، جۇماق ەسىگىنە جەتەلەسە ەكەن!

گۇلجان  سەرىك،  جۋرناليست:  ايدوستىڭ تالانتتى ەكەنى 1 كۋرسىندا-اق بايقالعان. 3D فيلم ءتۇسىرىپ، تاڭداي قاقتىرعان. كەيىن «ەڭ دارىندى جۋرناليست» بايقاۋىنا بىرگە قاتىسقانىمىزدا جاقىن ارالاسىپ كەتتىك. سول جارىستا ايدوس ءوزى قاتىسقان نوميناسيا بويىنشا ەڭ ۇزدىك اتاندى، جوعارى بالل جينادى. ەكىنشى رەت، ايدوسپەن «ءى قوجەكەيەۆ وقۋلارىندا» قايتا قاۋىشتىق. ءبارىمىز جۇلدەلىلەر قاتارىنان ورىن الدىق. سول جارىستاعى ونىڭ اشقان «ساتيريك.كز» سايتى بۇكىل قازاق قوعامىنا قاجەت ەدى. مارقۇم قوجەكەيەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا عانا ەمەس، ساتيرا جانرىنا ارنالعان تىڭ دۇنيە بولدى. ءۇشىنشى رەت، ايدوسپەن قىرعىزستانداعى جازعى مەكتەپكە بىرگە باردىق. ول بىزگە وقىتۋشى رەتىندە بارىپ، ءدارىس وقىدى. سايت اشۋدىڭ قىر-سىرىن شاماسى كەلگەنشە ۇيرەتتى. ءتورتىنشى رەت، ايدوسپەن ەلباسىنىڭ شاكىرتاقىسىنا بىرگە تاعايىندالدىق. ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز قۇتتىقتاپ، قۋانىشتى حاباردى تورت الىپ، تويلادىق. بەسىنشى رەت، ايدوسپەن بۇۇ اياسىنداعى ءفيلمنىڭ تۇساۋكەسكەرىندە كەزدەستىك. وندا دا ماراپاتتالىپ قايتتىق. التىنشى رەت، ايدوستان گازەتكە سۇحبات الدىم. «دارىن» دەگەن ايدارىما شىعارىپ «العىر ايدوس» دەپ ماقالا جازدىم. سوندا بۇكىل رەداكسياداعى ۇجىم ايدوستىڭ مىقتىلىعىنا تاڭداندى. كەيىن 2013 جىلدىڭ قورىتىندى گازەتىن شىعارعان تۇستا ايدوستىڭ قورىتىندى پىكىرىن جاريالادىق. سوندا ول «2013 جىل مەن ءۇشىن تابىستى بولعان، اسىرەسە ەستە قالاتىندىعى جاقىندارىممەن جاقىنداي تۇسكەندىگىم. 2014 جىلدان مۇنان دا جاقسى ۇمىتتەر كۇتەمىن» دەگەن ەدى.

 ءيا، ايدوس بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتەتىن دارىندى جاس بولاتىن. قازاق جۋرناليستيكاسى ءبىر ۇلىنان ايرىلدى. ومىرگە كۇز بوپ كەلىپ، كوكتەم بوپ ءوتتى. جانىڭ ءجانناتتا بولسىن، ايدوس...

(ايدوستىڭ ءدارىس وقۋى)

ەرمۇرات نازار ۇلى، دوستارى: اللادان بۇيرىق كەلسە شىنىمەنەن، اعىپ تۇسەر جۇلدىز دا اسپانداعى... اجال اللا قالاسا بىرەۋگە ەرتە، بىرەۋگە كەش كەلەر. ايدوس پەن اقجولدىڭ قازاسىن تەلەفونمەن ەستىدىم. اللاھ تاعالا اجالى جەتكەندى كەشىكتىرمەي دە، ىلگەرىلەتپەي دە بارزاق الەمىنە باعىتتايدى. اقجولمەن جاقسى ارالاسپاسام دا سالەمىمىز ءتۇزۋ بولاتىن. ال، ەندى ايدوس ارىپبايەۆتىڭ ءجونى ءبىر بولەك. وزىنە قاتىسى جوق نارسەگە باس اۋىرتپايتىن اسقان دارىن يەسى ەدى جارىقتىق. جاندارىڭ ءجانناتتا بولسىن، باۋىرلارىم!!!

ايگەرىم  ماقاجانوۆا، ايدوستىڭ دوسى:  Facebook ارقىلى تانىسقان دوسىم. ومىردە كورمەسەم دە، چاتتا ءبىرتالاي سويلەسىپ باۋىرىمداي بولىپ كەتكەن ەدى. «ايقىن» گازەتىندە كوتەرگەن قوعامدىق ماسەلەلەرگە بايلانىستى پىكىر الماسقان ەدىك، كەيىن ول پىكىرلەردى باسپاسوزگە جاريالادى. «جاسى كىشى بولسا دا، اقىلى اسسا اعاڭداي بولار» دەمەكشى، بىلىمدىلىگىمەن، پاراساتتىلىعىمەن بولاشاعى زور جۋرناليست ەكەنىن بايقاتتى، وتە سىپايى، مادەنيەتتى سويلەسەتىن. ودان كوپ نارسەنى ۇيرەنۋگە بولار ەدى، اتتەڭ عۇمىرى ۇزاق بولمادى. جول اپاتىنان قازا بولعانىن كەشە سۋرەتى بار پوستتاردان وقىپ، جۇرەگىم اۋىردى. جاتقان جەرى جايلى، توپىراعى تورقا بولسىن! اتا-اناسىنىڭ، تۋىستارىنىڭ، جاقىن دوستارىنىڭ قايعىسىنا ورتاقپىن. يمانى سالامات بولسىن!

   وسى قايعىلى  ەستەلىكتەر  ەكى بالانىڭ  قانشالىقتى قىمبات، قانشالىقتى  ءقادىرلى  بولعاندىقتارىن  اڭعارتىپ تۇرعانداي. ولاردىڭ ورنى  ويسىراپ قالدى. قۋ، دۇنيە-اي! ايدوس ارىپبايەۆ ۆك جەلىسىندە: "ءبارى وتكىنشى... سەزىم دە، سەنىم دە، ماحاببات تا!  ءبارى بىتەدى... قىزىق اڭگىمە دە، جىلى ءسوز دە، قۇشتارلىق تا! بارىنەن جالىعاسىڭ... جاقسىدان دا، جاماننان دا! ءبارى قالادى... سۇلۋلىق تا، سىمبات تا!" دەپ جازىپتى. مۇمكىن، ەرتە كەتەتىنىن الدىن الا سەزدى مە ەكەن؟ نەگە ءومىردىڭ وتكىنشى ەكەنىن ەرتە ۇقتى؟  ەرتە ۇقتى دا، ەرتە كەتتى. ءوزى ايتقانداي، ءبارى قالدى. وتكىنشى ءومىر دە، قابىرعاسى قايىسقان اتا اناسى دا، دوستارى، توپتاستارى، ماقتان تۇتاتىن ۇستازدارى... جاتقان جەرى جايلى، توپىراعى تورقا بولسىن!

     ايدوس پەن اقجولدىڭ اتا-اناسىنا قايعىرا كوڭىل ايتامىز. جاندارى ءجانناتتا بولسىن!

ورىنباسار باقىتبەك ۇلى

جانيا  ابدىبەك