تۇرلەنۋ. ءماجىلىستىڭ الداعى كەزەكتەن تىس سايلاۋىنان كەيىن جاساقتالاتىن دەپۋتاتتار كورپۋسىن «جاڭارعان» دەگەننەن گورى وسىلاي «تۇرلەنگەن» دەگەنىمىز ءجون سياقتى. وعان سەبەپ از ەمەس. بۇعان دەيىنگى پارلامەنت ءماجىلىسى دە سونداي قالىپپەن جاساقتالىپ كەلدى. ال، دەپۋتاتتارىن جەرگىلىكتى ءماسليحاتتار مەن پرەزيدەنتتىڭ ءوزى «سايلايتىن» سەنات تۋرالى بىردەڭە ايتۋدىڭ ءوزى ىڭعايسىز.
بۇل جولى دا بيلىك «جەدەلدەتىلگەن ساياسي رەفورمالار جۇرگىزۋ» دەگەن جەلەۋمەن اپىل-عۇپىل سايلاۋ وتكىزىپ، «جاڭا» پارلامەنت جاساقتاپ الماقشى. بۇل بيلىككە «حالىقتىڭ سەنىم مانداتىن انىقتاپ الۋ» ءۇشىن كەرەك بولىپتى. بىلاي قاراساڭ بيلىكتىڭ بۇل ىسىنە دە ءىشىڭ جىلىپ قالادى ەكەن. ايتپەسە، بىلايعى جۇرتتى «ءيتپىسىڭ، كىسىمىسىڭ» دەمەي، وتىرىپ السا قايتەر ەك...
سونىمەن، ناۋرىزدىڭ 20-ى كۇنى سايلاۋ وتەدى. وسى ورايدا ي. ءستاليننىڭ «سايلاۋ ماڭىزدى ەمەس، ساناۋ ماڭىزدى» دەگەن ءسوزىن ءالى كۇنگە ۇمىتتىرماي كەلە جاتقان جاعدايلار تاعى دا ەسكە ورالادى. ساياسي ناۋقان تۋرالى داقپىرت شىعىسىمەن-اق، جەر-جەرلەردەگى سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ قۇرامى پىسىقتالىپ، و دۇنيەلىك بوپ كەتكەن، ياكي باسقا جاققا كوشىپ كەتكەن كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ ورنى تولىقتىرىلىپ، بيلىك سايلاۋعا ءبىرشاما دايىندىق جاساپ تا الدى. ال، كەشەلى بەرى شىعىپ جاتقان «سايلاۋعا 8 ميلليارد اقشا كەتەدى، پالەن-تۇگلەن» دەگەن اڭگىمەلەر «وسى ءۇيدىڭ قويى جوعالعان سياقتى عوي» دەيتىن الگى ءبىر ۇرىنىڭ اپەرباقاندىعىن ەسكە سالاتىن دۇرمەك قانا. ايتپەسە، سايلاۋ كوميسسيالارى ەكى الاقاندارىن ىسىپ، سىنالاتىن ءساتىن كۇتىپ وتىر.
سايلاۋ ناتيجەسى ءار وبلىس باسشىسىنىڭ ساياسي تاعدىرى ءۇشىن زور ماڭىزعا يە. باس پارتياعا، بيلىك قالاعان كانديداتقا قاجەت داۋىس جيناپ بەرە الماۋ – قاي اكىم ءۇشىن دە ولىممەن تەڭ. ال، سول جاعدايدى جاساعان، ءبىردى بىرگە سوعىپ داۋىس جيناعان كوميسسيا ءتوراعالارى مەن مۇشەلەرى سايلاۋدان سوڭ ءتيىتى ماراپاتتارىن الادى. ونىڭ ۇستىنە، ايتقانىنان شىقپايتىن ءماسليحات جاساقتاۋ دا ءاربىر اكىمنىڭ ەڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى.
ەجەلدەن-اق ابىرويسىز كەلە جاتقان ءماسليحاتتى قويا تۇرىپ، دارەجەسى ءسال بيىكتەۋ ماجىلىسكە ويىسساق. بۇگىننىڭ وزىندە الداعى سايلاناتىن ماجىلىستە ساياسي پارتيالاردىڭ سانى ارتادى دەگەن اڭگىمە جەلدەي ەسىپ ءجۇر. كۇنى كەشە كەزىندە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىلىعىندا بولعان دەپۋتات ماۋلەن اشىمبيەۆتىڭ ءوزى «ماجىلىسكە كەمىندە 3 پارتيا وتەدى» دەپ قالدى. بۇل سايلاۋ جاقىنداعان كەزدەگى وزىنە جاقىن پارتيالارعا بيلىك تاراپىنان بىلدىرىلگەن ساياسي ەمەۋرىن دەسە دە بولادى.
قازىرگى دەپۋتاتتاردىڭ كوبى قايتا سايلانادى دەگەن اڭگىمە دە بەكەر ەمەس. ويتكەنى، قازاقستان تاريحىندا ءماجىلىستىڭ سوڭعى قۇرامىنان اسقان بيلىككە ادال پارلامەنت بولماعان سياقتى. شەتەلدەن پالەنباي ميلليارد قارىز الۋ تۋرالى سانداعان كەلىسىمدەردى ءلام ميم دەمەي بەكىتىپ كەلدى. حالىقتىڭ تاپقان تابىسىنان الدەنەشە ەسە جوعارى ايىپپۇلدار كولەمىن دە بيلىك وسى دەپۋتاتتاردىڭ «كۇشىمەن» راسىمدەپ الدى. ۇكىمەت باسشىسىن، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى، ۇلتتىق بانك سىندى ستراتەگيالىق ماڭىزى بار ورگان باسشىلارىن تاعايىنداۋدا دا «بۇل قالاي بولار ەكەن؟» دەگەن ءبىر دەپۋتات بولمادى. دەمەك، دەپۋتاتتاردىڭ وزدەرى ايتقانداي بۇل شاقىرىلىمداعى ءماجىلىس «ءوز مىندەتتەرىن ادال اتقارىپ شىقتى». جارىقتىقتار «اقىرى تاراپ بارا جاتىرمىز عوي. حالىق الدىندا ءجۇزىمىز جارقىن بولسىن، ايتىپ-ايتىپ تاستايىق» دەيتىن ۋاقىتشا باتىرلىققا دا بارا المادى. بەينەلەپ ايتساق، تاماعىنا پىشاق تايانعاندا تۇياعىن سەرپيتىن قوي قۇرلى دا قاۋقارلارى بولمادى. ايتپەسە، ساياسي پيار ءۇشىن بولسا دا، انا بالاعىنان بالا ساۋلاعان جەڭىل ءجۇرىستى قىزداردى سىنعا السا دا جەتەر ەدى عوي. وعان دا جارامادى. بۇل دا تەگىن ەمەس. ويتكەنى، بۇل ۇنسىزدىك - «قوجايىننىڭ كوڭىل-كۇيىن بۇزىپ المايىق» دەگەن قورقىنىشتىڭ بەلگىسى.
اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا ايتىلعانداي، بۇل سايلاۋدى وتكىزۋدەگى ماقسات - الدىڭعى ماجىلىستەردەن ءبىرشاما وزگەشەلىكتەرى بار، بارلىق تاراپتىڭ مۇددەسىن ەسكەرگەندەي سىڭاي تانىتارلىق دەپۋتاتتار كورپۋسىن جاساقتاۋ. بيلىكتى باسىڭ بار، كوزىڭ بار دەمەي سوققىلايتىن قاۋقارلى وپپوزيسيالىق كۇشتەر بۇگىندە جوق. اۋزى دۋالى دەگەن جەكەلەگەن سالماقتى ساياساتكەرلەر بولعانىمەن، ولار بەلگىلى ءبىر پارتيا ۇسىنباسا ءماجىلىستىڭ ماڭايىنا جولاي المايدى. ياعني، سايلاۋدان كەيىنگى ءماجىلىس تە وسى قولدا بار «قولبالا» ساياساتكەرلەردەن جاساقتالادى. تەك، ءسال-پال تۇرلەنىپ، بۇرىندارى بيلىككە جاقىن جۇرگەنىمەن ناقتى ءبىر كرەسلو بۇيىرماي كەلگەن بىردى-ەكىلى تۇلعالارمەن تولىقتىرىلۋى مۇمكىن. ونداي «حالىق قالاۋلىلارى» ەندى بۇرىن بيلىك دالىزىنە ماڭايلاي الماي كەلگەن ونەر، مادەنيەت قايراتكەرلەرى، «بولاشاقپەن» شەتەلدە وقۋ بىتىرگەن، ساياسي قىزمەتكە ەندى ارالاسا باستاعان جاس شەنەۋنىكتەر، «نۇر وتاننان» شىعىپ، كەيىن باس پارتياعا ساياسي اقيداداسى قارسى كەلمەيتىن ۇيىمدار قۇرامىنا ەنگەن «تاۋەلسىز» ساياساتكەرلەر، بيزنەس پەن اگرارلىق سەكتور، ونەركاسىپ باسشىلارىنىڭ اراسىنان ىرىكتەلۋى عاجاپ ەمەس. جاڭا ءماجىلىس وسىلاي جاساقتالىپ جاتسا، سونىمەن-اق، اۋىلداعىلار ايتىپ جۇرگەن بەس پارتيا شىققالى تۇر ەمەس پە؟
سوندىقتان دا، كەزىندە «نۇر وتاننىڭ» ورتالىق اپپاراتىندا قىزمەت ەتكەن، كەيىن ول جەردەن الاستاتىلىپ، تاۋەلسىز ساياساتكەر كەيپىنە ەنگەن سىرىم ابدراحمانوۆ، قالاسا عالامتوردا الىپ كورپوراسيالاردىڭ باسشىلارىن جەردەن الىپ جەرگە سالا الاتىن بلوگەرلەردىڭ باستىعى عالىم بايتوق سىندى بىرنەشە ازامات پارلامەنتكە باراتىن ءتورتىنشى، بەسىنشى پارتيالاردىڭ قۇرامىنان كورىنىپ جاتسا «كاك ەتو؟» دەپ جۇرمەڭىز. ول از دەسەڭىز، بىلەتىندەر، ءتىپتى، قازىرگى ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ ىشىنەن دە بىرنەشە دەپۋتات سايلانىپ قالۋى ءتيىس دەيدى. تەك انشىلەر عانا ەمەس، رۋحانياتتىڭ باسقا دا وكىلدەرى بيلىكتە جۇرۋگە لايىق. اقىنداردان مارالتاي رايىمبەك ۇلى ماجىلىستە اتاقتى پوەماسىن وقىپ وتىرسا ولقى ما؟ كەزىندە تاۋەلسىز باسىلىمداردا قىزمەت ەتكەن، بۇگىندە بيلىكتىڭ ىڭعايىنا قارسى كەلمەيتىن مەكەمەنى باسقارىپ وتىرعان جاناربەك ءاشىمجان دا ادەبيەت اينالاسىنداعىلاردىڭ ىشىندەگى پارلامەنت پورتفەلىن ۇستاۋعا جاراپ قالعان جانداردىڭ ءبىرى.
سايلاۋ تۋرالى داقپىرت شىققالى قاپتاي باستاعان ساياسي ساراپشىلار ءوز بولجامدارىن ايتا جاتار. ال، ءبىزدىڭ پايىمداۋىمىزشا بيۋدجەتتەن ساياسي دەكوراسيا ءۇشىن بولىنەتىن 7 ميلليارد 985 ميلليون 300 مىڭ تەڭگە وسىلاي يگەرىلەدى.
جومارت ابدوللا ۇلى
