ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى تاراتقان مالىمدەمەگە ساي قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى جەتى ساياسي پارتيا ءماجىلىس سايلاۋىنا قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە يە. «نۇر وتان»، «اۋىل» حالىقتىق-پاتريوتتىق پارتياسى، «اقجول» دەموكراتيالىق پارتياسى، «بىرلىك» پارتياسى، قازاقستاننىڭ حالىقتىق-كومۋنيستىك پارتياسى، جالپىۇلتتىق سوسيال-دەموكراتيالىق پارتيا مەن سوڭعى كەزدە كوزدەن دە كوڭىلدەن دە كومەسكىلەنە باستاعان «ازات» دەموكراتيالىق پارتياسى قولدانىستاعى زاڭنامالارعا ساي سايلاۋعا قاتىسۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرە الادى. ءبىزدىڭ اڭگىمەمىز دە وسى ءتىزىمدى تۇيىقتاپ تۇرعان «ازات» پارتياسى جايلى بولماق.
كەزىندە «ناعىز اقجول» دەگەن كۇلكىلى اتاۋىن «ازات» دەپ وزگەرتكەن پارتيا 2006 جىلى رەسمي تۇردە تىركەلگەن ەدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا «ازات» قوزعالىسىن قۇرىپ، رۋحتى باستامالار كوتەرگەن ءبىرشاما قايراتكەرلەردىڭ پارتيانىڭ بۇل اتاۋدى يەلەنۋىنە نارازىلىق بىلدىرگەنى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. كەيىن «ازات» جارماحان تۇياقباي قۇرعان جالپىۇلتتىق سوسيال-دەموكراتيالىق پارتيامەن بىرلەسىپ، ساياسات ساحناسىندا ءبىراز «ونەر» كورسەتكەن بولدى. 2012 جىلى بىرلەسكەن پارتيا پارلامەنت سايلاۋىنا دا ءتۇسىپ، جەڭىلىس تاپتى. ال، 2013 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا جارماحان تۇياقباي باستاعان جسدپ-لىقتار سەزد وتكىزىپ، «ازاتتان» سىرت اينالدى. ءسويتىپ، اۆتورلىعىن اركىمگە تەلىپ جۇرگەن الاۋىزدىق سالدارىنان كەزىندە «اقجول» پارتياسىنان جەكسۇرىن بوپ كەتكەن «كيندەر-سيۋپريزدەردى» جارماحانشىلار دا جاراتا قويمادى.
«ازاتتىڭ» ساياسي عۇمىرى وسى 2013 جىلمەن اياقتالدى دەسەك ارتىق بولمايدى. سەبەبى، پارتيا جەتەكشىسى، ەلگە تانىمال كاسىپكەر بولات ءابىلوۆ ساياساتتان ۋاقىتشا كەتەتىنىن مالىمدەگەننەن سوڭ بۇل پارتيانىڭ دا اتى ەستىلمەيتىن بولدى. ءتىپتى، ساياسي ۇيىم رەتىندە جارعىلارىنىڭ تالاپتارىن ساقتاپ، سەزد نە قۇرىلتاي وتكىزىپ، جاڭا ءتوراعا سايلاۋ، ودان ارعى ساياسي باعدارىن ناقتىلاۋ سىندى ماسەلەلەرگە دە باس قاتىرا قويمادى. تەك سايلاۋ كەزىندە عانا بەلسەندىلىگى ارتاتىن ھاس ساياساتكەرلەرشە «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن» دەپ تاس بۇركەنىپ جاتىپ الدى. سولاي جاتا دا بەرەر مە ەدى؟ ءبارىن وپپوزيسيانىڭ تاعدىر تالانىن بەلگىلەپ بەرەتىن بيلىك قۇرتتى. كەشە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ باسشىلىعى استانادا باسپا ءسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، الداعى ءماجىلىس سايلاۋىنا ەلىمىزدەگى جەتى ساياسي پارتيا قاتىسا الاتىنىن جاريالادى. ولاردىڭ قاتارىندا اتاۋىن بىلايعى سايلاۋشى تۇرىپتى، قازاقستاندىق وپپوزيسيانىڭ بەلدى وكىلدەرى ۇمىتا باستاعان «ازاتتىڭ» دا اتى اتالدى. اتى اتالعان سوڭ جاتا ما؟ ونىڭ ۇستىنە تىمىسكى جۋرناليستەر دە تىنىش جۇرمەي، پارتيانىڭ كوشتە قالعان «سەركەلەرىن» ىزدەمەي مە! ول جۇمىس تا ناتيجەسىز ەمەس. Vlast.kz سايتى «ازات» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى مارجان اسپاندياروۆانى تاۋىپ الىپ، الداعى سايلاۋعا قاتىستى جوسپارلارىن سۇراپتى. جۋرناليست-ساياساتكەر مارجان اسپاندياروۆا حانىم پارتيانىڭ اتىنان سويلەيتىن وكىلەتتىگى جوقتىعىن ەسكەرتە وتىرىپ، «ازاتتىڭ» بۇل سايلاۋعا قاتىسۋىنان ەش ءمان-ماعىنا كورمەيتىنىن ايتىپتى.
«ءبىز (سايلاۋعا – رەد.) قاتىسپايتىن شىعارمىز. مەن، ارينە، بۇكىل پارتيا ءۇشىن جاۋاپ بەرە المايمىن. ءبىراق، بۇل سايلاۋ قاتىسۋدىڭ ەش ماڭىزى جوق سايلاۋ. ارينە، ءبىزدىڭ وڭىرلەردە بەلسەندى مۇشەلەرىمىز كوپ. ءبىراق، پارتيا رەتىندە ءبىز سايلاۋعا قاتىسپايتىن شىعارمىز»، - دەپتى م. اسپاندياروۆا.
الايدا، «ازاتتىقتاردىڭ» الداعى سايلاۋعا قاتىستى ءبىرجاقتى شەشىمى شىقپادى. م. اسپاندياروۆا حانىم دا جاقىن كۇندەرى پارتيانىڭ قانداي دا ءبىر باس قوسۋ، كەڭەستەرى وتەتىنىن ايتپاپتى.
وپپوزيسيالىق كۇشتەردىڭ سوڭعى 4-5 جىل شاماسىندا ايتارلىقتاي السىرەگەنى بۇگىندە ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. تەك پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا وتەتىن ءماجىلىس سايلاۋىنا قاتىسۋ مۇمكىندىگى دە جوققا جاقىن. جسدپ توڭىرەگىندە بىرىگىپ، سايلاۋعا ءتۇسۋ تۋرالى يدەيا ساۋىردە وتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىندا دا كوتەرىلدى. قوعامدىق بەلسەندى ەرمەك نارىمبايەۆ ول كەزدە ەلدەگى بيلىككە قارسى كۇشتەر مەن جەكەلەگەن ساياساتكەرلەردى جسدپ اينالاسىنا توپتاسۋعا، پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر رەتىندە زاۋرەش باتتالوۆانى ۇسىنۋعا شاقىردى. الدەقاشان ءبىر ءبىرىن كورمەستەي بولعان وپپوزيسيا سەركەلەرى بۇل باستاماعا قولداۋ بىلدىرە قويمادى. جسدپ جەتەكشىسى ج. تۇياقباي دا بۇل سايلاۋعا تۇسۋدەن ءمانسىز شارۋا جوق دەپ، پارتياسىنىڭ پرەزيدەنتتىككە كانديدات ۇسىنبايتىندىقتارىن مالىمدەگەن ەدى. بۇل جولعى ءماجىلىس سايلاۋىنا قاتىستى جسدپ-لىقتار سەزد وتكىزىپ، ناقتى شەشىم قابىلدايمىز دەپ وتىر. پارتيا جەتەكشىسىنىڭ جاقىندا قابىلدانعان ۇلتتىق بىرەگەيلىك تۇجىرىمداماسىنا بايلانىستى مالىمدەمە جاساۋىنا قاراپ، سوسيال-دەموكراتتاردىڭ بۇل سايلاۋعا ۇلتشىلدارمەن بىرلەسىپ ءتۇسۋ ىقتيمالدىعىن جوققا شىعارا المايمىز.
سونىمەن، «ازات» جەتەكشىسى بۇل سايلاۋعا قاتىسۋدىڭ ماڭىزى جوق دەپ وتىر. بۇل تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى ساياساتتان حابارى بارلار ءۇشىن ەسكى «ءالاۋلاي» سانالادى. «ويباي، بيلىك وڭباعان! سايلاۋ ناتيجەسىن بۇرمالايدى! وپپوزيسيانى تۇقىرتۋمەن كەلەدى!» دەگەن مالىمدەمەلەرىنەن قۇلاق شارشاعان. ءبىراق، وپپوزيسيالىق ساياساتكەرلەر وسى ەسكى ادىستەن جاڭىلماي كەلەدى. كىمنىڭ بولسا دا بيلىكتى وڭايلىقپەن بەرە قويمايتىنى، ول جولدا ءادىل، ادىلەتسىز باسەكە بولاتىنى، ءتىپتى، بيلىك باسىنداعىلاردىڭ ءتۇرلى قۇيتىرقىلىقتارعا دا باراتىنى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس. ارىدەن ويلايتىن بولساق، وپپوزيسيا وسال بولماسا بيلىك تە اشىق ادىلەتسىزدىكتەرگە بارماس ەدى. تەك سايلاۋ قارساڭىندا عانا بوي كورسەتىپ، بەلسەندىلىك تانىتاتىن وپپوزيسيالىق كۇشتەر حالىقپەن جۇمىس ىستەۋدى، جەرگىلىكتى جەرلەردە فيليال جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى ساياسي جۇمىس دەپ سانامايتىنى بارىمىزگە بەلگىلى. تەك، باسىلىم بەتتەرىندە، باسپا ءسوز ءماسليحاتتارىندا عانا كىجىنەتىن ولار 2-3 مىڭ ادامنىڭ باسىن قوسقان ءجوندى ميتينگ وتكىزۋگە دە قاۋقارسىز. اقوردانىڭ ساياسي تەحنولوگتارى وپپوزيسيانىڭ وسى وسال تۇسىن بەس ساۋساقتاي ءبىلىپ العان.
«بۇل سايلاۋعا قاتىسۋدان پايدا جوق. بۇل – ادىلەتسىز وتەتىن سايلاۋ!» دەگەن مالىمدەمە ەگەر «ازات» پارتياسى وسى ۋاقىتقا دەيىن بەلسەندى ساياسي جۇمىس جۇرگىزىپ كەلگەن، وڭىرلەرمەن بايلانىستى جۇيەلەگەن بولسا، ەلدەگى ساياسي-قوعامدىق ماسەلەلەرگە دەر كەزىندە ءۇن قاتىپ، ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك قيىندىقتارعا بايلانىستى حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ كەلگەن بولسا اسەرلى ەستىلەر ەدى. ال، وسك-نىڭ وسقىرىنعانىنان ويانىپ كەتىپ، «ءبىز قاتىسپايمىز!» دەگەنى سالماقتى ساياسي ۇيىمنىڭ مالىمدەمەسى رەتىندە قابىلدانبايدى.
ساياسي رەجيممەن كەلىسپەيتىن، ونىڭ باسشىسى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتقا نارازى دەنى دۇرىس ساياسي كۇشتەر ساياسي دوداعا قاتىسپاعان كۇننىڭ وزىندە ول ناۋقانعا بايكوت جاريالاپ، حالىقتى سايلاۋعا بارماۋعا، ەشبىر ۇمىتكەر مەن پارتياعا داۋىس بەرمەۋگە شاقىرار ەدى. «ازاتتىڭ» كەشەگى مالىمدەمەسىنەن، وكىنىشكە وراي، ونداي ەشتەڭە بايقامادىق.
ءماجىلىستىڭ ءوزىن تاراتۋ تۋرالى ۇندەۋى جاريالانعالى بەرى ون كۇنگە جاقىنداسا دا ساياسي كۇشتەر، ونىڭ ىشىندە، وپپوزيسيالىق ساياساتكەرلەر ءۇنسىز جاتىر دەسە دە بولادى. ونداي ۇنسىزدىكتىڭ دە سەبەبىن شامالاپ وتىرعان سياقتىمىز. وڭىرلەرگە شىعىپ، قول جيناۋ، حالىقتى ۇيىمداستىرۋ، ءسويتىپ، ناعىز قوعامدىق-ساياسي جۇمىس جۇرگىزۋدەن گورى، بار كىنانى بىرەۋگە ارتىپ، «بيلىك اياقاستى سايلاۋ وتكىزدى. ءبىز تۇك دايىندالىپ ۇلگەرە المادىق» دەپ ەكىگە وقيتىن وقۋشىنىڭ ءسوزىن ايتۋ قازاقستاندىق وپپوزيسياشىلدارعا الدەقايدا وڭايعا تۇسەدى.
جومارت ابدوللا ۇلى
