ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قىزمەتكەرى، فوتوگراف مارات كەڭەس ۇلى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى پان گي مۋننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى، - دەپ حابارلايدى «قامشى» پورتالى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.

فوتوگراف مارات كەڭەس ۇلى كاسىبي فوتوجۋرناليستيكاعا 1991 جىلدان باستاپ كىرىسكەنىن ايتادى. «زەنيتتەن» باستاپ ساندىق فوتواپپاراتتىڭ سان تۇرىمەن جۇمىس جاسايدى. ونىڭ فوتورەپورتاجداعى دۇنيەلەرى وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق باسىلىم بەتتەرىندە ءجيى جارىق كورىپ تۇرعان. فوتوگرافتىڭ ەڭ ءساتتى تۇسىرىلگەن رەپورتاجدارىنىڭ ءبىرى – وتكەن جىلى استانا قالاسىندا ورىن العان قازۇۋ رەكتورى ع.مۇتانوۆتىڭ بۇۇ باس حاتشىسى پان گي مۋنعا قازۇۋ-دىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى دارەجەسىن ۇسىنعان ءساتى ەدى. مارات كەڭەس ۇلى ءدال وسى رەپورتاجدى تۇسىرۋگە جولداما العان كۇننەن باستاپ، ءبىر اي ءوزىن-وزى دايىنداپ، جەتىلدىرگەن. ناتيجەسىندە، بارلىق سۋرەتتەرى كومپوزيسيالىق جاعىنان وتە ءساتتى ءارى دۇرىس جۇزەگە استى. مىنە، سول ەڭبەگى ۇلكەن ماراپاتقا يە بولدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ اتىنان 2015 جىلى بىرلەسىپ جاساعان ەڭبەگى ءۇشىن ق ر ءسىم الماتى قالاسى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى ارسلان داندىبايەۆتان ارنايى العىس حات الادى. العىس حاتتا مارات كەڭەسۇلىنا مينيسترلىك تاراپىنان ۇلكەن ريزاشىلىق بىلدىرگەن جانە تولاعاي تابىس تىلەگەن.

سونداي-اق مارات كەڭەس ۇلى بۇۇ باس حاتشىسىن تۇسىرگەن فوتوسۋرەتتەرىن ۇلكەن فوتوالبوم ەتىپ، جارىققا شىعارادى. اقش-قا بۇۇ كەڭەسىنە ارنايى شاقىرىلعان ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ءبىرىنشى پرورەكتورى م. بۇركىتبايەۆ مىرزا ونىڭ جاساعان سىيىن باس كەڭسەدە ارنايى تابىستايدى. بۇل سىيلىقتى ەرەكشە قۋانىشپەن قابىل العان پان گي مۋن مىرزا: «بۇل مەن ءۇشىن قازاقستان ساپارىنان ۇلكەن ەستەلىك بولدى»، – دەپ ىستىق ىقىلاسىن ءبىلدىرىپتى.

قاراپايىم عانا اۋىل توپىراعىندا دۇنيەگە كەلگەن ماراتقا عانا ەمەس، ءبۇتىن اۋىل ءۇشىن ول كەزدە فوتوگرافيا تاڭسىق ەدى. ونىڭ بۇل سالاعا كەلۋى دە  توسىننان باستالعان.

التىنشى سىنىپتا وقيتىن مارات كەڭەس ۇلى سىنىبىمەن بىرگە اۋىلعا ايىنا ءبىر رەت اۋدان ورتالىعىنان ات باسىن بۇراتىن فوتوگرافقا سۋرەتكە تۇسەدى. ارادا ەكى-ۇش اپتا وتكەننەن كەيىن فوتوگرافتىڭ سۋرەتى دايىن بولادى. جانتالاسا جۇگىرگەن وقۋشىلار جاپاتارماعاي تالاسىپ سۋرەتتەرىن الىسادى. مارات تا سولاردىڭ قاتارىندا ەدى. ءبىراق، ىشىندەگى ەڭ ناشار سۋرەت تە مارات كەڭەس ۇلىنىڭ كەسكىنى ەدى. وزىنەن-وزى قاتتى ۇيالعاننان ول بالالىقپەن سۋرەتتى كوپشىلىككە كورسەتپەي، ۇيىنە تىعىپ قويادى، تاستايىن دەسە، باعالى دۇنيە ەكەنىن سەزەدى.

ءار كۇن سايىن سۋرەتكە دەگەن نازىن ءبىلدىرىپ، كۇبىرلەپ جۇرگەن شاقتارى ءالى ەسىندە. وسى كەمشىلىكتەردىڭ ورنىن تولىقتىرىپ، ساۋاتتى سۋرەتكە ءتۇسىرۋ ماقساتىندا اكەسىنىڭ قارجىسىمەن 1976 جىلى العاش رەت فوتواپپارات ساتىپ الادى. ءتىلىن تۇسىنە بەرمەيتىن مەكتەپ وقۋشىسى وزىنەن وزىق، تەحنيكاعا ءۇيىر دوستارىنان بۇل عاجايىپتىڭ سىرىن ۇعىنادى. ەڭ باستىسى، وزىنە ۇنايتىن كادر ءتۇسىرۋ ەندىگى ونىڭ نەگىزگى ماقساتىنا اينالادى. بالالىق ارمانمەن فوتوگرافياعا وسىلاي توسىننان كەلگەن اعامىز بەرتىن كەلە شىنايى فوتوگرافيا الەمىنە قادام باسىپ، سان سالالى تاقىرىپقا فوتورەپورتاج جاساۋمەن اينالىستى.

اسكەرگە شاقىرىلىپ، وتان الدىنداعى ابىرويلى بورىشىن دا ول ءساتتى ورىنداپ شىعادى. تاعدىردىڭ بۇيرىعى ما، اسكەر سالاسىندا ءجۇرىپ تە وسى سالامەن شۇعىلدانادى. وتە وزىق اسكەري فوتووبەكتيۆپەن جابدىقتالعان بارلاۋ قۇرىلعىسى ءتۇسىرىلىمىنىڭ تىزگىنىن ۇستاعان مارات كەڭەس ۇلى سان ءتۇرلى جاۋاپتى مىندەتتەردى تياناقتى اتقارادى. ءار تۇسىرگەن كادرى اسا قۇندى بولدى. الىستاعى جاۋدىڭ ۇشاعىنان باستاپ، كەمەسىنە دەيىن وزىق قۇرالمەن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ءتيىستى اتقارۋشى بيلىككە جەتكىزىپ وتىرعان ول «اسەردىڭ فوتوقىرانى» اتاندى.

دوسجان بالابەك ۇلى