Qazaqta «Adamdy isti qalaı bastaǵanyna qarap emes, qalaı aıaqtaǵanyna qarap baǵala» degen sóz bar. Júrgen jerinde jalaýlatpaı, jer-jahanǵa jarıa qylmaı-aq sharýa tyndyryp júretin adamdar bolady. Meıli memlekettik qyzmette, meıli qoǵamdyq jumysta, joq bızneste bolsyn ondaı adamdardyń ózgelerden qashan da shoqtyǵy bıik turady. Qazaq bıligindegi tájirıbeli sheneýnikterdiń ishinen sondaı isker azamat dep uıalmaı kórsetetin tulǵalardyń biri – Danıal Ahmetov.

Ár jyldary túrli salanyń tizginin ustaǵan Danıaldyń memleketshil tulǵa retindegi qyrlary Pavlodar oblysyndaǵy qyzmeti kezinde shynaıy kórinis tapty. Onyń ózinde búginde sánge aınalǵan «pıar-kampanıalardyń» nátıjesinde emes, naqty jumystary men ilkimdi isteriniń arqasynda qurmetke bólendi. Oblys turǵyndary Ahmetovtyń basshylyq etken jyldaryn áli kúnge saǵynyshpen eske alady.

Búginde bılik tizginin ustaǵandardyń kóp aralasýdy jón kórmeıtin, reti kelse aınalyp ótýge tyrysatyn bir másele bar. Ol – ult máselesi. Til men dinniń jaıyn aıtý, qazaq rýhanıatyna arasha túsý – kez kelgen sheneýnik bilek sybanyp kirisetin jumys emes. Abaılamasa aram pıǵyldylar arandatýy da múmkin. Mine, bılik elıtasy úshin «qaterli» sanalatyn osy iste Ahmetovtyń aýyz toltyryp aıtatyn isteri kóp eken.

Táýelsizdik alǵan jyldary soltústik óńirdegi saıası ahýal, etnıkalyq jaǵdaı kúrdeli bolǵany eshkimge jasyryn emes. Orysy basym ólkelerdegi saıası-ekonomıkalyq jaǵdaıǵa alańdaǵan jurtshylyq kóp edi. Osy tustarda Soltústikke isi myǵym, júrisi tyń basshylar kerek boldy. Danıal Ahmetov Pavlodardaǵy iri aýdannyń biri Ekibastuzda ákimi bolyp turǵan kezinde eń aldymen aýdannyń qazaqylanýyna basa mán berip, Táýelsizdik kezindegi tuńǵysh mekteptiń irgetasyn qalap, óz balasyn sol mektepte oqytqanyn bireý biler, bireý bilmes. Mundaı batyl qadamǵa barý ol shaq úshin aıryqsha erlik sanalǵanyn moıyndaýǵa tıispiz.

Bul ıgi ister Ahmetovtyń Pavlodar oblysynyń tizginin ustaǵan kezde de jarasymdy jalǵasyn tapty. Oblys ortalyǵynyń qazaqylanýyna, kóshe, eldi meken attaryn ózgertý, qazaq mektepteri men balabaqshalaryn ashý, balasyn ózgelerge úlgi bolsyn dep qazaq mektebine bergeni, qazaq teatryna qamqorlyq jasaý syndy Danıaldyń ilkimdi isterin óńir jurtshylyǵy áli kúnge aıtyp júr.

90-jyldardyń basynda elimizge dúnıeniń tórt tarapynan qazaq kóshi aǵylǵany belgili. Ásirese, Mońǵolıa, Qytaı, Ózbekstannan atamekenge oralǵan qazaqtarda esep bolmady. Elbasynyń osy uly bastamasyn ýaqytynda ilip áketý, atamekenge oralǵan aǵaıyndy laıyqty kútip alý ákimlerge artylǵan úlken syn edi. Mine, bul iste de Ahmetov azamattyq tanytty. Mońǵolıadan kelgen qazaqtardy arnaıy kólik bólgizip, Pavlodar oblysynyń aýdan, aýyldaryna ornalastyrdy. 1992 jyly qaqaǵan qysta Mońǵolıa qazaqtaryn Danıal Ahmetovtyń tikeleı tapsyrmasymen mashına jiberip, Ekibastuzǵa kóshirip ákelgen. Olar Óleńti, Saryqamys, Báıet sekildi birneshe aýylǵa qonystanyp, barlyq shart-jaǵdaıǵa ıe bolǵanyn, balalary oqyp, ózderi turaqty jumyspen qamtylǵanyn osy kúnge deıin aıryqsha iltıpatpen aıtyp júr. Sol kóshti ózi qarsy alyp, árbir otbasyǵa erýlik úlestirip, qazaqy jol-josynmen jumys istegenin sol ýaqytta kóship kelgen árbir qazaq aıtady. Bul qandastardy sol aýdandardaǵy jergilikti jurt «Ahmetovtyń oralmandary» dep ataıtyn kórinedi.

Budan bólek, Ózbekstannan da arnaıy kósh aldyryp, Pavlodarǵa ornalastyrǵany jáne bar.

Ahmetov sol kezderi syrttan kelgen aǵaıyndardy eldi mekenderge ornalastyrýmen ǵana shektelip qalmady. Olardyń jumysqa tornalasýy, baspanaly bolýy, jalpy aıtqanda qoǵamǵa sińisýine, jańa ortada júdep-jadamaýyna, qınalmaýyna barynsha jaǵdaı jasaǵan. Osy jerde el aýzynda júrgen myna bir áńgime oıǵa oralady. Pavlodarǵa Mońǵolıadan bir otbasy kóship keledi. Kele sap oblys ortalyǵynan jumys qarap, iri bir bıznesmenniń kásipornyna qyzmetke turady. Biraq, kásiporyn basshysy orys ultynyń ókili eken. Álgi oralmandy til bilmeısiń dep otyrsa, opaq, tursa sopaq etedi eken. Aqyry jumystan shyǵaryp tynysh tabady. Bul áńgime oblys basshysy Danıal Ahmetovke jetedi. Kúni túsip aldyna kelgen álgi kásipkerge Ahmetov te oraıyn taýyp mindet artady. «Eki kún ishinde qazaqsha úırenip kelseń, bar sharýańa kómek jasaımyn» deıdi. Bunyń múmkin emes ekenin, az ýaqytta til úırený qolynan kelmeıtinin aıtyp, kásipker shyj-byj bolady. Sonda álgi oralman qazaqtyń oqıǵasyn esine salyp, ony jumysyna qaıta alǵyzady. Bul jaǵdaı óz eline kelip, ógeıdiń kúnin keshken talaı qazaqqa demeý bolady. Oblysta mekeme basshylarynyń oryssha bilmeıtin qazaqtardy syrtqa qaǵýy sap tyıylady.

Qazaqshyl sheneýnik búginde Shyǵys Qazaqstannyń tizginin ustap otyr. Onda da Ahmetovtyń aýyz toltyryp aıtarlyq bastamalarǵa muryndyq bolyp júrgenin kórip júrmiz. Oblysta halyq turmysyna oń yqpal etetin shaǵyn jáne orta kásipkerlik qarqyndy damýda. Negizinen «QazSınk», «Qazaqmys» syndy iri kompanıalarda eńbek etetin halyqtyń áleýmettik ahýaly da ákimniń qyraǵy nazarynda. Jer-jerlerde kórinis berip jatqan jumystan qysqartý, jalaqyny qıý syndy «daǵdarystyq sharalar» bul óńirde qoldanylmady. Jumystan qysqarýtý, óndiris oryndaryn jabý degenniń bul óńir irgesin aýlaq saldy. Biraq, bul jumystar Ahmetovtyń áldebir áriptesteriniń ádetimen aqparat quraldarynda jón-josyqsyz jazylyp, retti-retsiz jarnamalanyp jatqan joq. Oǵan ákimniń ózi de qyzyqpaıdy. Óıtkeni, Danıal Ahmetov sózdiń, pıardyń sheneýnigi emes, naǵyz istiń adamy.

Jomart Abdollauly