Bul dúnıede bizdiń bir ǵana Otanymyz bar,

 ol – táýelsiz Qazaqstan.

Nursultan Nazarbaev

Bizdiń Atajurtqa qaıta oralýymyzdyń tarıhı  oqıǵalarǵa baılanysty tustary kóp. Jalpy, qytaıdan qazaq jerine baǵyttalǵan kóshtiń tarıhy birneshe kezeńge bólinedi.

1930 jyldardyń ishinde Qytaıdaǵy keńes konsýldyqtarynyń janynan qurylǵan Úrimji, Qulja, Sháýeshek, Altaı jáne Qashqarda ornalasqan «Keńes muǵadjarlar qoǵamynyń» ókilderi men olardyń senimdi agentteri 1945 jyldan bastap Keńes Odaǵyna qaıtamyn degen adamdarǵa keńes azamattarynyń pasportyn (tólqujatyn) úlestirdi. Kezinde «keńestik tazalaý», «baı-kýlaktardy jazalaý» degen jeleýmen júrgizilgen keńestik saıasattyń saldarynan qýǵyn-súrginge ushyrap,  shekara asqan qazaqtar ǵana emes, basqa ult ókilderine de 1950 jyldary qaıta oralý múmkindigi týdy. Olardyń arasynda 1916-1933 jyldar aralyǵynda Qazaqstannan qashqan qazaq, uıǵyr, dúngen,  ózbek, orys jáne t.b. ult ókilderi boldy.

Olardyń shekaradan ary ótkendigi týraly qujattyq belgisi bar-joqtyǵyna qaramastan, týýy týraly kýáligin alyp ketkenderdi sol qujat negizinde, al, qujaty joqtardy tilekteri boıynsha «keńes azamaty» degen tizimge tirkedi. Tipti, Qazaqstanǵa ketemin dep tilek bildirýshilerge de mór basylǵan Keńes Odaǵy azamatynyń pasportyn bergen qolaılylyqtar jasaldy.

Eki el arasynda keńes azamattaryn qaıtarý týraly arnaıy kelisim-shart bolmaǵanymen, 1954 jyly Keńes odaǵy men Qytaı arasyndaǵy qarym-qatynas týraly jasalynǵan 10 jyldyq kelisim-shart «keńes azamattarynyń» Keńes odaǵyna qaıtýyna jol ashty. Sonymen birge, Keńes odaǵy Mınıstrler keńesi 1954 jyly 16 sáýirde №751-329 erekshe qupıa jarlyǵy boıynsha maýsym-tamyz aılarynda Qytaı Halyq Respýblıkasyndaǵy «keńes azamattaryn» tyń jerlerdi ıgerýge kóshirý týraly, 1955 jyly 17 qyrkúıekte №1701 «Shekaradan tys jerlerdegi keńes azamattaryn repatrıasıalaý jáne olardy KSRO-da eńbekpen qamtý» týraly qaýly qabyldady. Osy qaýlylar negizinde Qytaıdyń Shynjań ólkesinen qazaqtar ǵana emes, bir bólim uıǵyr, dúngen, orystar da qaıta oraldy.

Shyn máninde Qytaı men Keńes odaǵy arasyndaǵy ár túrli kóshi-qon jumysynyń tórkininde kóptegen halyqaralyq máseleler jatqan edi. Ekinshi Dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan keıin jańadan qurylǵan BUU-na múshe memleketter aldynda turǵan eń zárý másele soǵys nátıjesinde bosqyndarǵa nemese azamattyǵy joq adamdarǵa aınalǵan mıllıondaǵan adamdardyń taǵdyry boldy. BUU Ekonomıkalyq jáne Áleýmettik Keńesiniń (EKOSOS) 1949 jylǵy sheshimi boıynsha arnaıy komıtet qurylyp, onyń mindetterine bosqyndar men azamattyǵy joq adamdar mártebesi týraly Konvensıalar ázirleý jáne azamattyǵy joqtyqty joıý jónindegi usynystardy qaraý kirdi.

1948 jylǵy BUU-nyń Adam quqyqtarynyń jalpyǵa ortaq deklarasıasynyń 15-babynda: «Árbir adamnyń azamattyq alý quqyǵy bar. Eshkimdi de azamattyǵynan nemese óziniń azamattyǵyn ózgertý quqyǵynan erikti túrde aıyrýǵa bolmaıdy» dep belgilendi.

1950 jylǵy tamyzda Halyqaralyq quqyq komıtetine halyqaralyq konvensıanyń nemese azamattyǵy joqtyqty joıý týraly konvensıanyń jobasyn ázirleý tapsyrylyp, konvensıanyń eki jobasy ázirlendi.

1951 jylǵy Bosqyndar mártebesi týraly konvensıaǵa qosymsha retinde ázirlengen «Azamattyǵy joq adamdar jónindegi hattama» 1954 jyly jeke konvensıa boldy. 1954 jylǵy konvensıa azamattyǵy joq adamdardyń mártebesin retteýge jáne jaqsartýǵa ári azamattyǵy joq adamdarǵa kemsitýsiz negizgi bostandyqtary men quqyqtaryn qamtamasyz etýge arnalǵan negizgi halyqaralyq qural bolyp tabyldy.

1954 jylǵy BUU-nyń Apatrıdterdiń mártebesi týraly konvensıasynyń 1-babynda bylaı delingen: «Árbir memleket onyń azamattarynyń kim bolatynyn óz zańynyń kómegimen ózi anyqtaıdy. Bul zańdy basqa memleketter onyń halyqaralyq konvensıalarǵa, halyqaralyq ádet-ǵurypqa jáne azamattarǵa qatysty tanylǵan jalpy quqyq prınsıpterine qandaı dárejede sáıkes bolsa, sondaı dárejede tanıdy».

1954 jyldan bastap qarastyrylǵan qytaı jerindegi shaǵyn ulttarǵa avtonomıa berý máselesiniń kóterilgenin eske alsaq, árıne, onyń ar jaǵynda halyqaralyq zań negizdemeleriniń jatqanyn ańǵarý qıyn emes. Kóshi-qon tóńiregindegi ár túrli qozǵalystar sol tustan bastaý aldy.

 1961 jylǵy Azamattyǵy joqtyqty qysqartý týraly konvensıasy boldy. Konvensıanyń qoldaný aıasyna enetin adamdar óziniń isin qaraý jáne tıisti bılikke aryz berý kezinde oǵan járdemdesý týraly ótinishpen júgine alatyn organ qurýdy kózdedi. HQK men BUU-na qatysýshy memleketter apatrıdterge halyqaralyq kómek kórsetý qajettigi týraly sheshim qabyldady. 

Osy jáne basqada azamattyqty qorǵaıtyn halyqaralyq quqyq erejelerine sáıkes ár elge shashylǵan ózge el azamattary da óz quqyn qorǵaýǵa nemese óziniń azamattylyǵyna qarasty elge kóshýge quqyqty ekendigin tanı bastady. Azamattyǵy tolyq sheshilmegen jeke tulǵalar tıisti organdarǵa óz azamattyǵyn alý jaıynda ótinishter bildirdi.

Osyndaı halyqaralyq deńgeıde qozǵalǵan máselelerge oraı Keńes odaǵy óz memleketiniń paıdasyna ıkemdelgen kóptegen ishki-syrtqy is-árketterge beıimdeldi.   

1955 jylǵa tikeleı qatysty málimetterdi saralar bolsaq, Qazaqstan keńsharlaryna 2400 otbasy, ıaǵnyı 39467 adam kóship keldi. Sondaı-aq, ujymsharlarǵa qonys aýdarǵan «keńes azamattarynyń» sany 2529 otbasy ıaǵnyı 16016 boldy.

 Sóıtip, Qytaıdan «keńes azamattary» 1955 jyly 1-sáýirinen uıymshyldyqpen Keńes odaǵy aýmaǵyna qonys aýdara bastady.

1960 jyly keńes-qytaı qarym-qatynasy shıeleniskenge deıin eki jaqta qalǵan týystar arnaıy vıza men resmı kýáliksiz bir-birimen aralasyp turdy. Tipti Qytaı eginshileri keńestik jerlerden kelip shóp, otyn-aǵash daıyndap, balyq aýlap erkin ótip júrdi. Bul máseleler eki eldiń dostyq qarym-qatynasy aıasynda qarastyryldy.

1962 jylǵa kelgende jaǵdaı ózgerdi. Degenmende, Qytaı men Keńes odaǵy eki el úkimetiniń osydan burynǵy «Shynjańdaǵy Keńes odaǵy muhajyrlarynyń eline qaıtý qujattaryn ońaılastyrý kelisim-shartyna» oraı, sol jyly Qytaıdyń İle-Qazaq avtonomıalyq oblysynan ótkenderdiń sany 100 myń adamnan asty.

Qytaıdan kóship kelgenderge arnaıy jeńildikter jasaldy. Qazaq KSR Mınıstrler Keńesiniń 1962 jylǵy 24 mamyrdaǵy № 380-51 qaýlysy negizinde árbir kelgen adamǵa 40 som mólsherinde (qaıtarylmaıtyn) kómek, 1 som táýlik aqy jáne azyq-túlik, ónerkásip tovarlary berilip, kómek kórsetildi.

Zertteýshi ǵalymdardyń paıymynsha, 1950-1960 jyldary Qytaıdan qaıta oralǵan qazaqtardyń sany týraly, muraǵat qujattaryn saralaı otyryp, 1954-1963 jyldary Qytaıdan 268371 repatrıant qaıta oraldy dep esepteýge bolady: 1954 jyly 2461 adam Qytaıdan uıymdasqan túrde keldi. Kelesi 1955 jyly men 1963 jyl aralyǵynda barlyǵy 199269 adam uıymdasqan túrde, al, 1962 jyl sáýir aıynda 66841 adam óz betinshe Qytaıdan Qazaqstanǵa oraldy. 1962 jyly kelgenderdiń ishinde 16135 áıel, 27375 bala, 13121 jalǵyz bastylar tirkeldi (QROMM.1987-q., 1-t., 127-is. 139-p.). Barlyǵyn qosar bolsaq, repatrıanttar sany 268371 adam bolyp shyǵady. Qabyldanǵan repatrıanttardyń basqa respýblıkalarǵa baryp ornalasqandary da az bolǵan joq.

Jalpy, kóshtiń jaǵdaıynan qaraǵanda 1955-1964 jyldar ishinde – Altaı jerinen ilgerindi-keıindi 1954 jyly 280 otbasy, 1955 jyly 865 otbasy, 1956 jyly 138 otbasy, 1958 jyly 65 otbasy, 1959 jyly 178 otbasy, 1961 jyly 99 adam, 1962 jyly 63 otbasy, 1963 jyly 49 otbasy, 1964 jyly 2 otbasy «Keńes odaǵynyń azamaty» kýáligimen Qazaqstanǵa qonys aýdardy. Bul jalpy jaqtan eki kezeńge bólingen birinshi toptaǵy kósh esepteledi.

Joǵarydaǵy eki dúrkin kóshten keıingi úshinshi kósh elimiz egemendik alǵan 1991 jyldan bastaý aldy.

KSRO tolyqtaı taramaǵan, Qa­zaq eli táýelsizdigin áli jarıa­la­maǵan 1991 jyldyń qyrkúıek aıynda egemen Qa­zaq­stan Respýblıkasynyń Pre­zı­denti retinde Nursultan Nazarbaev Túrkıaǵa resmı saparmen bar­ǵan edi. Sapar aıasynda Ystambul qalasynda qazaq dıas­porasynyń ókilde­ri­men kezdesip, olardy kóshirip alýǵa ýáde berdi. Sol kezdesýde qazaq dıasporasynyń ókilderi Elbasynan «alǵashqy kezekte jedel túrde Aýǵan­stannan aýyp baryp Pákistanda, Iranda, Saýd Arabıasynda já­ne Túrkıada bosqyn retinde tu­ryp jatqan qazaqtardy elge qaı­tarýǵa qol ushyn berýdi» ótingen bolatyn. Prezıdent bul ótinishti birden qabyl alyp, ári kópke sozbaı táýel­sizdigimiz jarıa bol­ǵan­nan keıingi az ýaqytta Qazaq­stannan arnaıy áýe kóligin jibe­rip, atalǵan memleketterde bosqyn bolyp júrgen baýyrlarymyzdy atamekenge jet­kizdi.

1991 jyldyń 16 jeltoqsa­nyn­da Qazaqstan Respýblıkasy óziniń táýelsizdigin jarıalady.

QR Prezıdenti N.Á.Nazarbaev 1991 jyldyń  31 jeltoqsanynda radıodan sóz sóılep, alysta júrgen qandastarǵa arnap, «Alystaǵy aǵaıyndarǵa aq tilek» atty áıgili hatyn jarıalady.

Atalǵan hat «Egemendi Qazaqstan» 1992 jyl 1 qańtardaǵy sanynda jaryq kórdi. Onda mynadaı joldar ber edi:

«Qymbatty otandastar! Qandas baýyrlar! Aǵaıyndar!

Halqymyzdyń turmys-tirshiligine, elimizdiń ishki, syrtqy saıasatyna uly ózgerister alyp kelgen, barlyǵymyz úshin úlken syn bolǵan 1991 qoı jyly tarıhta qalyp, úmit pen kúdigi mol jańa – 1992 jyl keldi. Taǵdyr tálkegine ushyrap, jer betine tarydaı shashyrap ketken otandastar, qandas baýyrlar, Sizderdi Jańa jyldaryńyzben shyn júrekten quttyqtaı otyryp, árqaısyńyzdyń otbastaryńyzǵa mol baqyt, qýanysh tileımin! Aspanymyz árqashan ashyq bolsyn! Sizdermen atamekende tabysatyn, emin-erkin qaýyshatyn kúnge tezirek jeteıik!...

Qymbatty otandastar! Ejelgi atamekeninen jyraqtap qalǵan Sizderdi keshegi kúnge deıin ata-baba jerine qaıtyp kele alamyz ba degen suraqtyń alańdatyp kelgenin men jaqsy bilemin. Týǵan jerdiń tútini de ystyq deıdi halqymyz. Qandas baýyrlarymyzdy baıyrǵy ata qonysyna tartý maqsatynda adam pravosy týraly elaralyq erejelerdi basshylyqqa ala otyryp, Qazaqstan Úkimeti «Basqa respýblıkalardan jáne shetelderden selolyq jerlerde jumys isteýge tilek bildirýshi baıyrǵy ult adamdaryn Qazaqstanda qonystandyrý tártibi men sharttary týraly» arnaıy qaýly qabyldady. Sondyqtan ata-mekenge kelemin deýshi aǵaıyndarǵa jol ashyq. Ata-baba árýaǵy aldaryńyzdan jarylqasyn!»

1992 jyly qyrkúıek aıynda sol kezdegi el astanasy Almaty qala­synda Elbasynyń tikeleı tapsyrmasymen Dúnıejúzi qazaqtary­nyń tuńǵysh quryltaıy shaqy­ryl­dy. Álem qazaqtary ystyq saǵynshypen, tolqyǵan kóńilmen bas qosyp, atajurtqa ańsary aýdy.

Osylaısha, aıdaı álemge jarqyn júzimen jarıa bolǵan jańa qazaq eli  ómirinde ýaqyt kúttirmeı sheshýdi qajet etetin «kóshi-qon» atty jańa órleý paıda boldy.

QR Mınıstrler Keńesi 1991 jylǵy 18 qarashada «Azamattyq qujattandyrý týraly» № 711 qaýlysyn qabyldady. Atalǵan qaýlydaǵy «Basqa respýblıkalardan jáne shet elderden Qazaqstannyń aýyldy jerlerine jumys isteýge tilek bildirýshi baıyrǵy ult adamdaryn Qazaq Respýblıkasyna qonystandyrý tártibi men sharttary týraly» degen bap talaı qazaqtyń qanyn qyzdyryp, delebesin qozdyrdy.

Alǵashqy kóshti mońǵolıadaǵy aǵaıyndar eki eldiń «eńbek kelisim-sharty» negizinde qozǵady. Sóıtip, 1991-1993 jyldary Mońǵolıadan Qazaqstanǵa 10461 tútin qonys aýdaryp úlgerdi. Derek kózderi usynǵan osy resmı málimetten tysqary óz kúshimen únsiz kóship kelip jatqan aǵaıynnyń da aıaǵy úzilmedi. Ótken ǵasyrdyń sońǵy jyldaryna deıin, ondaǵy aǵaıynnan shamamen 13-14 myń otbasy tarıhı otanyna oraldy.

QR Mınıstrler Keńesiniń «Kóshi-qon týraly» 1992 jyly qabyldaǵan qaýlysy boıynsha QR Eńbek mınıstrliginiń janynan Kóshi-qon basqarmasy qurylǵan bolatyn. Atalǵan basqarma shama-sharqysynyń jetisinshe alystaǵy aǵaıynǵa ystyq qushaq ashty. QR Mınıstrler Kabıneti 1992 jyly qyr­kúıektiń 23-inde qabyldaǵan «Shet eldegi qazaq dıasporasynyń ókilderin Qazaqstan Respýb­lıkasynda bolǵan kezinde áleýmettik-ekonomıkalyq jeńildiktermen qamtamasyz etý týraly» áıgili №791 qaýlysy alystan aryp-sharshap jetken aǵaıynnyń osy topyraqta ósip-ónip ómir súrýine ońtaıly jaǵdaılar jasady. Oralmandardyń kópshiligi úı-jaı jáne basqalaı jeńildikterge qol jetkizdi.

Jáne de olardyń quqyqtyq mártebesi de erekshe eskerilip, QR Mınıstrler Keńesiniń joǵaryda atalǵan №711 qaýlysyn jáne QR Joǵar­ǵy Keńesi 1992 jylǵy 26 mamyrda «Kóshi-qon týraly» zańyn qabyldap, kóptegen jaýapsyz suraqtarǵa sheshim taýyp edi. Atalǵan zań «Shet elderde turatyn qazaqtar úshin tarıhı otanyna emin-erkin oralýǵa» múmkindik berdi, ári QR Konstı­týsıa­synyń İİ baby boıynsha «respýblıka óziniń odan tys jerlerde júrgen azamattaryn qorǵaýǵa jáne olarǵa qamqorlyq jasaýǵa» kepildik beretindigin de ashyq bildirdi. Osyǵan jalǵas QR Prezıdentiniń Jarlyǵymen 1996 jyly qabyldanǵan «Shet eldegi aǵaıyndarǵa qoldaý kórsetý týraly mem­lekettik baǵdarlama» jáne 1997 jyly qabyldanǵan «2000 jylǵa deıingi kóshi-qon saıasatynyń negizgi baǵyt­tary» týraly qýatty qujattar jasaldy.

Atalǵan qujattar qazaq kóshiniń kedergisiz júrýine quqyqtyq múmkindikter berdi. «Halyqtyń kóshi-qon týraly» zańy resmı túrde bekýmen birge memlekettik mekeme – Kóshi-qon agenttigi quryldy. Qordalanǵan máseleler sheshimin tapty. Kóshi-qonǵa bólinetin qarjynyń kólemi artyp, oralmandardy baspanamen qamtý máselesi de bir qadam alǵa jyljydy.

2007 jylǵy 28 tamyzdaǵy QR prezındentiniń №399 jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasynyń 2007-2015 jyldarǵa arnalǵan Kóshi-qon saıasatynyń tujyrymnamasy jasaldy. 2011 jyly 22 shildede «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańy ózgertýler men tolyqtyrýlar arqyly qaıta qabyldandy. Jyl saıynǵy etnıkalyq kóshi-qon kvotasynyń  sany 20 myń otbasyna deıin kóbeıip, 2009-2011 jyldarǵa arnalǵan «Nurly Kósh» baǵdarlamasy alǵashqy qadamda sátti júzege asyryldy. Sońǵy jyldary kóshi-qon jumysy saıabyrsyǵanymen shetten oralǵan qandastardyń aıaǵy úzilgen joq.

Sońǵy kósh bastalǵaly jer betinde baqandaı 20 jyl ótti. Bar qazaq bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp, álemge áıgili el boldyq. BUU-na múshe 193 memlekettiń ishinen tek qana tórt memleket repatrıanttardyń tarıhı otanyna oralýymen memlekettik deńgeıde aınalyssa, Qazaqstan sonyń biri jáne biregeıi bolyp, Germanıa, Izraıl jáne Reseı Federasıasymen úzeńgiles jumys atqaryp otyr.

Qazaqstan Respýblıkasy táýelsizdik alǵannan keıin jumys, eńbek, oqý jáne týysqandyq sharttarmen bir bólim qazaqtar Qazaqstannyń árbir jerine kóship kele bastady. Ásirese, aldyńǵy lekte Mońǵolıadaǵy aǵaıyndardyń eńbek kelisim shartymen túp qotarylýy erekshe dúmpý týdyrdy. Odan keıin alys-jýyq elderdegi aǵaıyndar men Qytaıdaǵy qazaqtarda ár túrli joldarmen kele bastady.

Quziretti organdardyń málimeti boıynsha, 1991 jyldan bastap 2011 jylǵy 1 qazanǵa deıin tarıhı otanyna 221,300 myń otbasy nemese 860,400 myń etnıkalyq qazaq oralǵan. Úrim-butaǵymen qosqanda mıllıonǵa jaqyn qandasymyz Otan qushaǵyna oralyp, Respýblıkamyzdyń demografıalyq jyrtyǵyn jamap qana qalmastan rýhanı bostyǵyn toltyrýǵa da aıryqsha úles qosty.

Sóıtip, ata-babalarymyz qımaı-qımaı attanǵan Atamekenimen urpaqtarynyń qaıta qaýyshýynyń oraıy týdy. Bizdiń kóptegen aǵaıyn baýyrlarymyz 1956, 1962 jyldar atajurtqa oraldy. Kóp sandysy Shyǵys Qazaqstan jáne Almaty oblysy óńirine qonys aýdardy.

Ekige bólingen týystardyń arasy Keńes úkimeti men qytaı arasyndaǵy toń jibigen jyldary qaıta jalǵandy. Bizdiń jaqyn aǵaıyn-týystardan 1982-1983 jyldary Kúmisbek Maılybaıuly, 1989 jyly Maqsut Qydyrhanuly, 1990 jyly Qusaıyn Qorabaıuly jáne onyń uly Jánimhan Altaıdaǵy aǵaıyndarmen jylap kórisip, týysshylap qaıtty. 1994 jyly Bıdahymet Muqaıuly óziniń uly Boltaı men kelini Kúmisqan Mańǵylqyzyn ertip Mońǵolıadaǵy týystarǵa baryp keldi.

Osy tusta, ıaǵnyı, 1979-1980 jyldan bastap Túrkıaǵa bosyp ketken aǵaıyndar da eptep óziniń týǵan topyraǵy Altaı-Barkólge baryp sálemdesip qaıtty. Tirisin kórip, ólgenine quran oqyp, bar-joǵyn túgendesti. Sol quramda Mansúr táıji Qusaıynuly, Halıfa Altaı, Saýat qajy Zýqa batyruly, Áteıhan Qaısauly, t.b. kóptegen adamdar boldy.  

Bizdiń aýyldan men – Jádı Shákenuly, nemere inilerim Turymbek Botaıuly men Tarǵynbek Qanatbekulyn ertip, 1997 jyly 16 qańtarda alǵash ret ata-babalar mekenine qadam bastym. Osy topyraqqa 1962 jyly kóship kelgen Zákı Muqametqalıulynyń otbasymen qaýyshyp, Óteý babamyzdyń basyna quran oqydyq.

 1991 jyldan bastalǵan táýelsizdik tusyndaǵy alǵashqy kósh osy jyldarǵa deıin jalǵasyp keledi. Qytaı, Mońǵolıa, Qazaqstan úsh elge bólingen týystar, qazaq halqynyń basyndaǵy baqytty kúnderinde óshkeni janyp, ólgeni tirilgendeı bir-birin tapty, tanydy. Joǵalǵanyn taýyp, kemtigi toldy, kóńili semirdi. Ul men qyzyn osy ulan-baıtaq el men jerge – óz Otanyna qyzmet etýge tabystady. 

Buryndy-sońdy bolyp kóship kelgen aǵaıyndar negizinen Shyǵys Qazaqstanǵa, Almaty obylysyna jáne Astana, Kókshetaý, Qaraǵandy óńirlerine jıi qonystandy.

Alastan kelgen aǵaıynnyń maqsaty bólinip-jarylý emes. Osy otan topyraǵyna sińip, turǵylyqty halyqtyń telegeıine teńizdiń tamshysyndaı bolsa da óz úlesin qosý. Osy turǵydan qaraǵanda syrttan kóship kelgen aǵaıyn 25 jyl ishinde jergilikti qandastarmen ár túrli qudandalyq qarym-qatynasqa túsip, ulttyq bitim-bolmysymyzdy tipti de aıqyndaı tústi. Osy jerge kelgennen keıin týylǵan azamattardyń ózi at jalyn tartyp miner jasqa kelip, el men jerine eseli úlesin qosýda.

El basymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń bastaýyndaǵy qazaq halqy Nurly bolashaqqa bet túzegen búgingi kúnde qazaq halqy bir bútin tulǵaǵa aınalyp, aıdaı álemniń tórinen kórine beretindigi daýsyz. Eńsemiz bıik, eldigimiz berik bolsyn, aǵaıyn!

J.Shákenulynyń «Aqylnama» kitabynan