Elimiz EXPO-2017 kórmesine qyzý daıyndalýda. Osy kórme arqyly Qazaqstannyń ǵylymı-tehnologıalyq potensıaly da tanylmaq. Másele, ózgeler qoldanǵan jobalardy qaıta jańǵyrtýda emes, ózindik tól týyndylarmen álem jurtshylyǵynyń nazaryn aýdarýda. Buǵan deıin atalmysh kórmeni ótkizgen eldiń biri Japonıa (EXPO-2005) kelýshilerge qandaı tyń jobalaryn usyndy eken, endi soǵan nazar aýdaraıyq.
EXPO-2005 kórmesinde Japonıa 100 paıyz óz jerinde jasalǵan jáne tek japon ǵalymdary jasaǵan tól ıdeıalaryn jurtshylyqqa usyndy. EXPO-2005 kórmesin uıymdastyrýshylar úsh máseleni basty nazardy ustady:
1. Atalmysh kórmege kelgen ár adam qorshaǵan orta, tabıǵat resýrstary, energetıka, t.b. jóninde ózin tolǵandyrǵan suraqtarǵa jaýap tabýy kerek. 2. EXPO-2005 adam men tabıǵat dostyǵynyń álemdik laboratorıasyna aınalýy qajet. 3. EXPO-2005 kórmesiniń taǵy bir maqsaty — álemdik qoǵamdastyqta Azıa elderiniń róliniń ósýine baılanysty adamzat nazaryn Azıalyq damýǵa aýdarý.
Japon jerinde ótken halyqaralyq kórmege qarapaıym turǵyndar da atsalysqan. Jobalardy uıymdastyrýshy Kavata Sınahonyń aıtýynsha jeke kisilerden 195 joba kelip túsken. Jer sharyn jasyl jelekke aınaldyrýdy maqsat etken «Global Village» Úkimettik emes uıymynyń jetekshisi Goto Hısanorı 30 joba jasaǵanyn aıtady. Bolashaqtyń tehnologıasyn búgin jasap, júzege asyryp, kózge kórsetip otyrǵan Japonıa EXPO-2005 kórmesinde tehnıkalyq jetistikterin el nazaryna jetkizip berdi. Tolyǵymen Japonıada, japon mamandarynyń qolymen jasalǵan tehnologıalyq týyndylarǵa álem jurtshylyǵy tań qaldy. Uranshyldyq, naýqanshyldyq, kóz boıaýshylyqty bilmeıtin jasampaz eldiń EXPO-ny ótkizýdegi ónegesin odan keıin kórmeni uıymdastyrǵan Ispanıa, Qytaı men Koreıa negizge aldy. EXPO kórmesin ótkizetin ár el tól ıdeıasymen, óz ónimderimen tanylsa ıgi.
Sarapshylar EXPO-2005 kórmesin beske baǵalady. Dúnıejúziniń 121 memleketinen 200 kompanıa qatysqan Nagoıadaǵy kórme japon jerinde ótkizilgen sany jóninen tórtinshi jáne eń úzdigi eken. EXPO-2005 kórmesin shet eldik sarapshylar beske baǵalaǵan. Al fransýz pavılonynyń bas kommısary Bernar Testıý «10 baldyq kórsetkish boıynsha 2005 jylǵy Nagoıa kórmesine 10 bal qoıamyn» depti. Sarapshylar 25 naýryz ben 25 qyrkúıek aralyǵynda ótken kórmeden eshqandaı min tappaǵan, bir ǵana kemshiligi pavılon aldyndaǵy uzynnan uzaqqa sozylǵan kezek desedi. Biraq buny da kemshilik degennen góri artyqshylyqqa balaǵan durys. Óıtkeni, mamandar kórmege 11 mıllıon adam keledi dep boljasa, kelýshiler sany 22 mıllıonnan asyp ketken. Jabylý saltanatyna murager hanzada Narýhıto men sol kezdegi premer mınıstr Dzúnıchıroý Koıdzýmı qatysqan kórme elge úlken paıda ákeldi. Tek kirý bıletinen túsken paıda 42,5 mıllırd ıen (308 mıllıon evro) boldy. Kórmeden túsken taza tabys kólemi — 90 mıllıon dollar. «Iomıýrı» gazeti 25 qyrkúıektegi sanynda kórmeniń sońǵy kúni saǵat 16 -da kelýshiler sany 200 myń 285 adam ekenin jazsa, «Japan Economic Newswire» basylymy 27 qyrkúıektegi sanynda kórmege qatysty Belgıa delegasıasynyń pikirin jarıalaǵan. Delegasıa basshysy Alfens Besmans EXPO-2005 kórmesinen Belgıaǵa qomaqty paıda túskenin málimdegen. Belgıa pavılonyna kelýshiler alty aıda barlyǵy 45000 lıtr syra iship, 900000 vaflı, 100000 -nan astam balmuzdaq, 20 tonna shokolad jepti.
Kórmege arnaıy ákelingen 18000 jyl burynǵy mamont qańqasy qaıtadan Saha Respýblıkasyna jiberilse, eksponatty kórýge 7 mıllıonnan astam adam kelipti. Tarıhı eksponatty eline qaıtarý úshin orap jatqanda mamont qańqasy japon mamandarynyń jiti baqylaýynda bolǵan. Kórmede gıd robottan basqa 200000 erikti jumys istegen. Eriktiler kelýshilerge baǵyt kórsetýmen birge olardyń qoqysty tórt túrli jáshikke bólip tastaýyn qadaǵalaǵan. Japonıada qaldyq ataýly qaıta óńdeletindikten, qoqys tastaıtyn orynda tórt túrli jáshik turady. Iaǵnı, kórme kezinde Japonıanyń qoǵamdyq zańdary saqtalýyna mán berildi.
Kórmege qatysqan ár óńir óz ereksheligin barynsha tanytty. Nagoıa qalasy osy kórmege arnap «Jer munarasyn» turǵyzdy. Úsh buryshty munaranyń qabyrǵalary jergilikti turǵyndardan jınalǵan qaǵazben qaptalǵan. Bul ǵımarat aınalaǵa jaryq shashyp, túsin qubyltyp turady. Qasyndaǵy úsh jel dıirmeni jelmen birge aınalyp, aınalany ásem áýenge bóleıdi. Jaryq, sý, jeldi beıneleıtin munara tabıǵattyń úndestigin kórsetedi.
«Nıpponıa» basylymyna bergen suhbatynda Kanada delegasıasynyń jetekshisi Norman Moer «1851 jyldan beri ótkizilip kele jatqan EXPO kórmesine Kanada úzdiksiz qatysyp keledi. Kanadada mynandaı jaqsy dástúr bar. Kórme ótip jatqanda mektepterde sol memleket týraly dárister uıymdastyrylady. 2005 jyly Nagoıada kórme ótkende Kanada mektepterinde Japonıa týraly sabaqtar júrgizildi» degen.
Sharafat Jylqybaeva
japontanýshy
