Muhammed paıǵambardyń (Allahtyń oǵan sálemi men salaýaty bolsyn!) hadısterin tereń zerttegen saıyn qazaq halqynyń Allah elshisiniń (Allahtyń oǵan sálemi men salaýaty bolsyn!) súnnetine qanshalyqty berik bolǵandyǵynyń kýási bolýdamyz. Qazaq halqynyń kóptegen yrymdarynyń astarynda Muhammed paıǵambardyń (Allahtyń oǵan sálemi men salaýaty bolsyn!) súnneti jatqandyǵy týraly aıtylyp ta, jazylyp ta júr. Búgin hadıs pen qazaq tanymynyń úndestigine dálel bolatyn taǵy bir tálimdi sizderge jetkizý nıetindemiz.

Qazaq halqynyń saýsaqtardy aıqastyrýǵa tyıym salatyn yrymy bar. Atalarymyz ben ájelerimiz bizge "saýsaqtardy aıqastyrý jaman bolady, olaı jasama" dep aıtyp jatatyn. Alaıda olardyń ol tyıymdarynyń astaryn túsine bermeýshi edik. Sóıtsek, onyń astarynda Muhammed paıǵambardyń (Allahtyń oǵan sálemi men salaýaty bolsyn!) ımam át-Tırmızı Kaǵb ıbn Ýjradan (Allah oǵan razy bolsyn) rıýaıat etken jáne ımam Ahmadtyń Ábý Saǵıdtan rıýaıat etken tómendegi hadısi jatyr eken. Imam át-Tırmızıdiń "Sýnán át-Tırmızı" atty hadıster jınaǵynyń "Namaz" taraýynda 172 baptyń astynda kelgen 386 nómirli hadısinde osy tyıym qamtylǵan. Onda

عَنْ كَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَأَحْسَنَ وُضُوءَهُ ثُمَّ خَرَجَ عَامِدًا إِلَى الْمَسْجِدِ فَلَا يُشَبِّكَنَّ بَيْنَ أَصَابِعِهِ فَإِنَّهُ فِي صَلَاةٍ".

Kaǵb ıbn Ýjradan (Allah oǵan razy bolsyn), Allah elshisi (Allahtyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn): "Eger bireýleriń dáretin jaqsylap alsa, sosyn meshitke barýdy nıet etip shyqsa, saýsaqtaryn aıqastyrmasyn. Óıtkeni ol namazda", – degen.

Bul hadıste meshitke barýǵa nıet etip, úıde jaqsylap dáret alyp meshitke qaraı bettegen mezetten bastap, ol adamǵa meshittiń, namazdyń ádepteri júretindigi aıtylǵan. Al saýsaqtardy aıqastyrý meshit pen namaz ádebine qaıshy tirlik. Sondyqtan meshitke barýdy nıet etken adamnyń saýsaqtaryn aıqastyrmaǵany jaqsy.

Imam Ahmad Ábý Saǵıdtan (Allah oǵan razy bolsyn) rıýaıat etken hadıste Allah elshisi (Allahtyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn): "Eger bireýleriń namaz oqıtyn jerinde bolsa, saýsaqtaryn aıqastyrmasyn. Óıtkeni ol (ıaǵnı saýsaqtardy aıqastyrý) shaıtannan. Senderdiń bireýleriń meshitten shyqqansha, namazda dep esepteledi", – degen.

Bul hadıste meshittiń ishinde saýsaqtardy aıqastyrýǵa tyıym salynǵany aıtylýda. Osy hadıstiń ımam Ibn Ábý Shaıba keltirgen rıýaıatynda Muhammed paıǵambar () meshitte bir kisiniń saýsaqtaryn aıqastyryp otyrǵandyǵyn kórip, ony bul isten qaıtarǵandyǵy jetkizilgen.

Iaǵnı meshitke barýdy nıet etip, úıden shyqqan adamǵa úıine qaıta oralǵansha saýsaqtaryn aıqastyrmaý ıslamı ádepke jatady. Óıtkeni bul kezde saýsaqtardy aıqastyrýǵa Muhammed paıǵambar (Allahtyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) tyıym salǵan. Biraq Allah elshisi (Allahtyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) "Múmin múminmenen salynǵan qurylys sekildi..." dep saýsaqtaryn aıqastyryp, olardyń ózara tatý, yntymaqta ómir súrýleri qajettigin baıandaǵan. Osy sekildi jaǵdaılarda ǵana saýsaqtardy aıqastyrýǵa ruqsat etiledi.

Muhammed paıǵambardyń (Allahtyń oǵan sálemi men salaýaty bolsyn!) meshitke barýdy nıet etken adamǵa jáne meshittiń ishindegi adamǵa saýsaqtaryn aıqastyrýǵa qatysty tyıymyn qazaq halqy ózderiniń ómirilik tyıymdaryna aınaldyryp alǵan. Bul tyıymdy tek qana meshit pen namazǵa baılanystyrmaı, jalpy quptarlyq is esem dep túsinip, ony jasamaýdy yrymǵa aınaldyryp alǵan. Saýsaqtardy aıqastyrýdy tek qajet jaǵdaıda ǵana oryndaıtyn bolǵan.

R.S. Mýhıtdınov

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń dosenti