Shetelde oqyp jatqan Qazaqstan azamaty kóp. Sonyń biri – Tolǵanaı Baıysbekova. Ol «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha AQSH-tyń Kalıfornıa shtatyndaǵy San-Dıego qalasynda tildik kýrs pen akademıalyq daıyndyq sabaqtaryn aıaqtady. Endi Qoǵammen strategıalyq baılanys mamandyǵyn ıgermek. Qazaqstanda atalmysh mamandyq boıynsha magıstr dárejesin alǵan Tolǵanaıdyń endigi maqsaty – sol bilimin tereńdetý.
— AQSH-ta qazaqstandyq stýdentterdi qalaı qabyldaıdy? Amerıkalyqtardyń Qazaqstan jaıynda pikiri qandaı?
— Men oqyǵan ýnıversıtet ustazdarynyń qazaq stýdentteri jaıly pikiri óte jaqsy. Qazaqstandyq stýdentter sabaqtan qalmaıdy, keshikpeıdi, oqýǵa kelgende jaýapkershilikteri joǵary. Bolashaqtyqtar AQSH-ta qazaqstandyq stýdentterdiń jaqsy ımmıdjin qalyptastyra alǵan.
Kez kelgen amerıkalyq Qazaqstandy bile bermeýi múmkin. Degenmen kózi ashyq adamdar bizdiń el týraly habardar. Ásirese, men turǵan shtatta Genadıı Golovkındi jaqsy tanıdy. Boksshymyz arqyly qazaq jurtyn biledi.
— AQSH pen Qazaqstan jastaryn salystyryp ótseń...
— AQSH – erkindik eli. AQSH jastarynyń oı erkindigi qyzyqtyrady. Desek te ár shtatqa baılanysty adamdary da ártúrli keledi. Men turatyn shtattyń jastary tolerantty. Biraq keı shtattyń jastary shetelden kelgenderdi jaqtyrmaıdy.
Al jastardyń bilimine kelsek, AQSH-tyń joǵary bilimi jaqsy bolǵanymen, orta bilimi keremet deı almaımyn. Bizdegi mektep oqýshylarynyń tanymy olardan kósh ilgeri.
— AQSH-ta oqıtyn stýdentterdiń jaǵdaıy qalaı?
— AQSH-ta bilim alamyn degen adamǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Tipti, kúni-túni ashyq turatyn kitaphanalar bar. Úıirmeler, erikti qyzmetpen aınalysatyn uıymdar óte kóp. Solarǵa tirkelip, bos ýaqytty qyzyqty ári paıdaly ótkizýge bolady.
Ár JOO-da jataqhana ártúrli. Keıde jataqhanada turǵannan góri páter jaldaǵan tıimdi bolýy múmkin. Ol oqıtyn ýnıversıtetiń men turatyn qalańa baılanysty.
— Bilim alý úshin nelikten AQSH-ty tańdadyń?
— AQSH-ta bilim alý – meniń bala kezdegi armanym jáne oń-solymdy tanyǵannan keıingi sanaly tańdaýym. Sondyqtan oılanbastan AQSH-ta oqımyn dep sheshtim. AQSH ýnıversıtetteriniń basym bóligi TOEFL testiniń nátıjesin suraıdy. Men «Bolashaq»-qa IELTS nátıjesimen óttim, biraq AQSH ýnıversıtetine TOEFL tapsyrdym. Negizi IELTS tapsyrýyma da bolar edi, biraq TOEFL-dy tapsyryp kórgim keldi. TOEFL AQSH pen biren-saran elde ǵana jaramdy, al IELTS nátıjesi aǵylshyntildi barlyq memlekette jaraı beredi.
— Shetelde oqyǵysy keletin jastarǵa qandaı keńes beresiń?
— Eń aldymen shet tilin meńgerý kerek. Jastar til úırený degendi tek aptasyna úsh ret kýrsqa barý dep túsinbese eken. Sol tilde kúndelikti kitap oqyp, kıno kórip, túrli leksıa tyńdaý qajet. Kýrstan bólek ózderi izdense, jaqsy nátıjege jete alady.
Shetelde bilim alǵysy keletinder jańa ortaǵa tez beıimdele bilýi kerek. Túrli ult ókilderimen bite qaınasyp, sińisip kete alǵany mańyzdy.
— «Bolashaq» baǵdarlamasymen oqýdy josparlap júrgenderge qandaı aqyl qosar ediń? Sheshýshi suhbattasý kezeńinen qalaı sátti ótýge bolady?
— Maqsatyńyz aıqyn, ózińizge senimdi bolýyńyz kerek. Suhbat kezinde eń aldymen shydamdylyq pen qaısarlyq sekildi minezińiz synalady. Ol úshin birneshe quıtyrqy suraq qoıylady. Osy synnan súrinbeı ótý úshin sabyr saqtap, óz pozısıańyzdan taımaýyńyz kerek. Sheshýshi suhbattasý kezinde Qazaqstan tarıhyna, konstıtýsıaǵa jáne óz mamandyǵyńyzǵa qatysty suraqtar qoıylady. Eger qoıylǵan saýaldarǵa múdirmeı, durys jaýap berseńiz, sizden artyq úmitker bolmaıdy.
— Shetelde oqyp júrgende basyńnan ótken eń qyzyqty oqıǵany aıtyp bershi.
— Esimnen ketpes erekshe oqıǵanyń biri Nú-Iork qalasynda boldy. Naýryzda oqý demalysymyz Gennadıı Golovkınniń jekpe-jegine tuspa-tus kelip, otandasymyzdy qoldaıyq dep Nú-Iorkqa bardyq. Ol qalaǵa baryp turyp «Mýzeı túni» fılmindegi murajaıǵa soqpaı ketý men úshin orny tolmas ókinish bolar edi. Atalmysh fılmdi kórgennen keıin ondaǵy mýzeıdi kórýdi armandaǵan edim. Sondyqtan mýzeıdi aralaýǵa bir kúnimdi arnadym. Mýzeı aldynda turǵanymda qazaq áıeli men eki er adamnyń: «Myna qyz qazaqtan aýmaıdy eken. Joq, japon bolýy kerek», – dep daýlasyp turǵanyn baıqadym. «Qaıyrly kún! Men qazaqpyn!», – degenimde úsheýi maǵan tańyrqaı qarap qaldy. Olardyń túrin eshqashan umytpaıtyn shyǵarmyn.
Ózimdi japonǵa uqsatqan emespin, biraq AQSH-ta meni kóbi japon dep oılaıdy.
— AQSH-ta turǵan ýaqytta ne úırendiń, ne túıdiń?
— AQSH-ta ýaqytty tıimdi paıdalanýdy úırendim. Qazir ár kúnime jospar quramyn. Kún aıaqtalǵanda atqarǵan jumystarymdy qorytyndylap, kúnimdi qanshalyqty nátıjeli ótkizgenimdi saralaımyn. Bir kúnge qurylǵan jospardy oryndap shyǵýdan asqan jaqsy nárse joq dep bilemin. Mundaǵy jergilikti halyq densaýlyqtaryna kóńil bóledi. Sportpen shuǵyldanyp, durys tamaqtanýǵa tyrysady. Bul jaqsy ádetteri maǵan da juǵysty boldy. Shydamdyraq bola túskendeımin.
AQSH halqy tolerantty. Men sony óz boıyma azdap sińirip kele jatyrmyn. Bizdiń qoǵam men júıeniń tańyp bergen stereotıpterinen arylyp jatqandaımyn. Qazir kóp nársege basqasha qaraımyn.
— «Syrt kóz – synshy» deıdi ǵoı. Sheteldiktermen aralasa júrip, qazaqtardyń qandaı kemshiligin, qandaı artyqshylyǵyn túsindiń?
— Bizdiń artyqshylyǵymyz – keń peıilimiz ben qonaqjaılyǵymyz. Bul keremet qasıetter kóp ultta kezdese bermeıdi. Al kemshiligimiz – jalqaýlyq. Ózimizdegi mindi kórmeı, ózgeni synap, onyń minin tabýdy oılap turatynymyz.
Al qalǵany turmystyq, áleýmettik erekshelikter shyǵar. Sondyqtan olardy artyqshylyq nemese kemshilik dep qarastyrǵanym durys bolmas.
— Áńgimeńe raqmet!
Suhbattasqan: Ásem Álmuhanbet
