Memlekette ýnıtarly derbes dinı basqarmanyń bolýy – árbir halyqqa buıyra bermeıtin baq. Tarıh – dálel. Ýnıtarly memlekettiń de dinı basymdyǵyn quraıtyn musylman jamaǵatynyń jik-jikke bólingeni emes, bir shańyraq astynda toptasqany, múftıattyń bedeliniń bıik bolǵany maqul. Dinı basqarma jetekshiliginde on úsh jyl bolǵan Derbisáli kezeńi nesimen erekshelendi?

Táýelsizdikpen birge dinı qurylymǵa derbestik buıyrdy. Árıne, ár basshynyń tusyndaǵy faktorlar, jaǵdaı, halyqtyń dinı saýaty da árqıly. Solaı desek te, barlyq nárseni salystyra sabaqtap, baǵa beretinimiz bar. Ótken apta QMDB tóraǵasy ózgerdi. Bul úshinshi Bas múftı. Qazaqstan musylmandarynyń kezekten tys VII Quryltaıy Erjan Maıamerovti Bas múftılikke laıyq kórdi, al qabyldaǵan Úndeýlerinde 13 jyl QMDB Tóraǵalyǵyn atqarǵan Ábsattar qajy Derbisálige «Alla razy bolsyn!» lebizin bildirdi. 1947 jyly dúnıege kelgen, fılologıa ǵylymynyń doktory, profesor, shyǵystanýshy, dıplomat, Saýd Arabıa koróldigindegi  QR elshiliginde qyzmet atqarǵan Ábsattar qajy Derbisáliniń múftılik dáýiri  (2000-2013) dinı salany zaıyrly memleket – qoǵam – din qaǵıdalaryna saı júıege keltirdi. 13 jyldaǵy jetken jetistikter men júrip ótken joldyń aqpary QMDB Úndeýinde tolyǵymen kórsetilgen, árbirine jeke-dara toqtalmaı-aq, birer mysal ǵana keltirelik. Ábsattar qajy is basyna kelgen tusta elimizdiń meshitteriniń sany týraly aqparat aýyzdan aýyzǵa 4000-5000 tóńireginde qubylatyn. Sóıtsek, bul aýyzdaǵy «shashaqty» sóz eken: bary 1402 meshit bolypty. Onyń 284-i ǵana 2000 jyldardyń basynda QMDB-nyń fılıaly retinde tirkelgen eken. Qazir 2300-ge jýyq meshittiń barlyǵy derlik  musylmandardyń ortaq shańyraǵy astynda toptasty. Osy on úsh jylda qoǵamnyń ımandylyqqa baǵyt alýy, Islam qaǵıdalaryn kúndelikti ómirinde ustaný saltynyń paıda bolýy, jastardyń ımandylyq bulaǵyna umtylysynda QMDB tóńiregine toptasqan Bas múftı bastaǵan ımamdar shoǵyrynyń úlesi boldy. Qazaqtyń ata-babasynyń kúndelikti turmysyndaǵy taqıa-shapany búgingi kúni Dinı basqarma qyzmetkerleri, meshit ımamdary men moldalarynyń sıpatynda saqtaldy. Shapandy qazaq – shapandy ımam asosıasıasyn beretin boldy. Dinimizdiń nasıhaty ata-baba dástúrimen sabaqtasty. Sonymen qatar, aq pen qarany ajyratý, ras dini qaısy, qyryn ketken yrymy qaısyny aıyratyn jańa bir moldalar býyny qalyptasty. Álipti taıaq dep bilmeý, estigenimen ýaǵyz jasaıtyndar emes, saýatty, dinniń negizgi qaǵıdalaryn, halyqqa qajetti nasıhatty biletin jańa bir ımamdar shoǵyry sap túzedi. Qaısybir olqylylyqtardy túzeý uzaq ýaqytty qamtıtynyn eskersek, sál erterektegi saýatsyz, shala molda ımıji – bilimdi, bilikti ımam dárejesine kóz aldymyzda ósti. QMDB-nyń qurylymy kádýilgi memlekettik, áıtpese, mekemege qoıylatyn halyqaralyq standarttarǵa saı jikteldi, quryldy, qunttaldy, nyǵaıdy. Dinge qyzmet etý jolyndaǵy Ábsattar Derbisáliniń aldymen oıǵa oralatyny – ustazdyǵy. Shákirt tárbıeleýshiniń boıynda urda jyq, órekpý qubylystary emes, ózgeden bilmegenińdi úırenýdi ar kórmeý, durys bilim alýǵa shaqyrý deıtin qasıetter bolady. Islam qaǵıdalary kúndelikti ómirine qaıtadan ene bastaǵan qazaq qoǵamynda osy on úsh jylda bul aıryqsha qajet edi. Sosyn Ábsattar qajy aqsaqaldyq tanytty. Telisi men tentegine táıt dese de, qıys ketken jastarǵa qatysty pikirin bildirse de, qatty aıtpady. Aqyl toqtatqan aqsaqaldyǵymen, ǵylym-bilim tilimen, radıkaldy joldyń jónsiz ekenin, Islamnyń meıirimge, mahabbatqa, jaqsylyqqa, ata-ana, jaqyn jýyqqa, memleketke septesýmen kórinis tabatyndyǵyn túsindirýge tyrysty.  Áıtpese, san salaly aǵymdardyń ókilderi tarapynan QMDB-ǵa, onyń  tóraǵasyna qatysty laıyqty-laıyqsyz syn aıtylmaı qalmady. Derbisáli aqsaqaldyq tanytty, jamaǵatynyń jaqsylyǵyn asyrdy, jamandyǵyn jasyrdy. Azamattyq tanytty. Din týraly zań qabyldanǵan tusta da, qoǵamnyń tynyshtyǵyn, berekesin qashyratyn alýan túrli qubylystarǵa qatysty árdaıym ún qatyp otyrdy. İshimdikke qatysty bolsyn, ádepsiz, arsyz qylyqtarǵa bolsyn, beı-jaılyq tanytpady. Jaqsylyqqa jarshy boldy. Musylmannyń merekeleri zańmen bekitilýine sep boldy. Aqsaqal, ustaz, azamat Ábsattar Derbisáli din jolyndaǵy osy tirligimen atalǵan qyzmettiń júgin moınyna alǵan azamattarǵa jol, úlgi, nusqa, tipti bıiktik qaldyrdy desek bolar. Derbisáli dáýirinen Maıamerov merzimine ótken QMDB-daǵy ózgerister memleket úshin, musylman qaýymy úshin qaıyrly bolsyn deımiz!   Jolaman Dúısenov