Elimizde asa qaýipti aýrýlardy juqtyrǵan adamdardyń aǵzasyn donorlyqqa
paıdalaný máselesi qarastyrylyp jatyr. Buǵan sebep – Qazaqstanda ǵana emes, álemde donor tapshylyǵy týyndaýda. Tyǵyryqqa tirelgen mamandar "donorlyq másele qıyndap ketti" dep dabyl qaǵýda. Eger zańǵa ózgerister engizilsek, keler jyly gepatıt, týberkýlez jáne merezben aýyryp, qaıtys bolǵandar donor bolýy ábden múmkin. Bul týraly Eýrazıa birinshi arnasy habarlaıdy.
Talaı jyldan beri júrek talmasynan japa shekken astanalyq Azat Kóptileýovtiń keýdesinde qazir qostanaılyq áıeldiń júregi soǵyp tur. Alǵashynda ózge adamnyń aǵzasyna beıimdelý qıynǵa soqqan eken. Tipti, sol kelinshektiń ómirindegi keıbir jaıttaryn kórmese de, sezip-bilip júripti.
«Ol kezde endi qıyn boldy. Ornymnan tura almadym júrek aýystyrǵannan keıin. Es jıa almadyq. Men álsiz boldym. Álsizdikten ornymnan tura almaı eki aı, 60 kún jattyq qoı»,- deıdi qala turǵyny Azat Kóptileýov.
Azat tárizdi júrek transplantasıasyna muqtaj elimizde 150 adam bar eken. Al 2 myńnan astam adam búırek, 450-i baýyr, 10-y basqa da organdaryn aýystyrý úshin kezekte tur. Alaıda, olardyń bárine birdeı donor tabyla bermeıdi. Basty sebep – saý adamdardyń kóbi ózgege aǵzasyn berýge kelispeıdi. Al, marqumdardyń jaqyndarynyń kóbi onyń organyn alýǵa úzildi-kesildi qarsy. Saldarynynan transplantasıa jyl saıyn azaıýda. Máselen, 2016 jyly 305 adamnyń aǵzasy aýsytyrylsa, byltyr bul kórsetkish 295, al bıyl tipti 190-ǵa túsip ketken. Sondyqtan, qaýipti aýrýlardan qaıtys bolǵandardyń organdaryn paıdalaný máselesi kóterilip jatyr eken. Ol úshin zańǵa ózgertýler enzizý qajet.
«Zaqymdalǵan aǵzalardy donorlyqqa qoldaný týraly zań jobasyna ózgerister engizilýde. Bul jerde vırýstyq B nemese S gepatıtine shaldyqqandardyń organdaryn paıdalaný kerek pe, joq pa degen suraq týyndaýda. Dál qazir bizdiń zańymyz olardy qoldanýǵa tyıym salady. Al álemdik tájirıbede oń kórsetkishti "B nemese S gepatıtine shaldyqqandardyń aǵzalary paıdalanyla beredi. Tek, mundaı dertke shaldyqqan aǵzany osy aýrýdan japa shekkenderge ǵana qoldanady» - deıdi A.N. Syzǵanov atyndaǵy Ulttyq ǵylymı hırýrgıa ortalyǵynyń transplantolog-hırýrgi Jasulan Baımahanov.
Zańǵa ózgeris engizýge sebep joq emes. Óıtkeni, bizdiń elde sary aýrý, týberkýlez, merez sıaqty juqpaly derttermen aýyratyndardyń aǵzalaryn donorlyqqa alý zańmen shektelgen. Dárigerler «mundaı tyıymdy alyp tastasaq, halyqtyń ómir jasyn uzartýǵa sep bolar edi» deıdi. Buǵan zańgerler qalaı qaraıdy?
«Bul jaǵdaılarda jalpy kodeks naqty jaýap bermeıdi. Eger adam qaıtyp ketse, ólip qalsa, dúnıe salsa, bul jaǵdaılarda kodeks tikeleı aıtpaıdy. Kelisim kerek bolmasa, donor bola alady, transplantologıaǵa jaǵdaıy bar dep aıtylmaıdy. Bul jaǵdaıdy medısınalyq konsılıým sheshedi» - deıdi zańger Aısana Sman.
Byltyr qaıtys bolǵan 24 adamnyń aǵzasy donorlyqqa paıdalanylypty. Biraq, keıbiri daýǵa ulasty. Máselen, Aqtóbede shý shyǵyp, marqum Serikbolsyn Kósherbaıdyń týǵan-týystary sotqa aryz túsirgen bolatyn. Óıtkeni dárigerler marqumnyń búıregin týystarynyń ruqsatynsyz alyp, paıdalanǵan eken. Degenmen, isti tergegen polıseıler bári zań aıasynda boldy dep máseleni japqan edi. Bul iske Densaýlyq saqtaý mınıstri de aralasyp, pikir bildirgen-di. Eljan Birtanov ómirden ozǵan adamnyń ishki organdaryn týystarynyń ruqsatynsyz alý durys, buǵan zań ruqsat beredi dep kesip aıtqan bolatyn.
«Adam kózi tirisinde aǵzasyn alýǵa kelispeıtinin resmı, jazbasha túrde qaldyrmasa, onda «kelisimin berdi» dep topshylanady. Sondyqtan, týǵan-týystarynyń kelisiminsiz múshesin alýǵa ruqsat etildi degen sóz. Adam ómirin saqtaýǵa baǵyttalǵan normany óz basym quptaımyn» - deıdi QR Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov.
Al, bıyl 9 máıittiń aǵzasy ózge adamdarǵa salynyp, olardyń ómirin saqtap qalǵan. Al qaıtys bolǵan 42 adamnan túrli aýrý tabylǵandyqtan, organdary donorlyqqa alynbapty. Mamandar álemdik tájirıbege súıene otyryp, endi osy máseleni sheshý kerek dep otyr. Ol úshin qaýipti aýrýdan qaıtys bolǵandardyń aǵzalaryn zalalsyzdandyryp, dál sol tárizdi dertke shaldyqqan pasıentterge transplantasıalaýdy jolǵa qoıý kerektigin aıtady.
