Bári neden bastaldy? Qazaqstanda birinshi ret 10 jyl buryn saıttar buǵattala bastaǵan. Prezıdent óz qolyn qoıǵan yńǵaıly zańdardyń arqasynda bastapqyda platformadaǵy blogtar jabyldy. "Kóptegen saıttar ekstremısttik maqala jarıalaǵan" dep Qazaqstan aýmaǵynda jumys istemeı qaldy.

«Baılanys» týraly zańǵa jyl saıyn jańa tarmaqtar men túzetýler engizilýde. Bul jańartýlardan uqqanymyz, bıliktiń  kez kelgen ınternet resýrsty sotsyz jabýǵa quqyǵy bar degen sóz. Eń qyzyǵy, Qazaqstanda tosqaýyl qoıylǵan saıttar tizimi joq.
Aqparat jáne komýnıkasıa mınıstrligi 2017 jyly elimizde buǵattalǵan saıttar tizilimin testilik rejımde qosqan edi. Biraq ol tolyqqandy platforma retinde jumys istemedi. Tek bir ǵana adrestik silteme arqyly Qazaqstanda tyıym salynǵan saıttardy tekserýge bolady. Bul siltemede jumys jasaýy da ekitalaı. Mysaly, Qazaqstanda tyıym salynǵan change.org saıtyn jazatyn bolsaq, ol buǵattalǵan platforma arasynda joq. Qazir mic.gov.kz siltemesi mınıstrliktiń joıylýyna baılanysty jabyq. Oǵan balama Kaz Blocking Tracker atty platforma elimizde buǵattalǵan saıttar tizimin anyq kórsetedi. Bıliktiń oıynsha, Qazaqstanda tyıym salynǵan saıttar tizimin kórsetýge bolmaıdy. Olar halyqtyń muny kórip, qyzyǵýshylyǵy artady dep oılaıdy. 

Biraq ta memleketimizde tyıym salynǵan ádebıet, beıne jáne aýdıo materıaldardyń tolyq tizimi Bas prokýratýranyń paraqshasynda tur. Osylardyń ishinen dinı kitaptardy baıqaý qıynǵa soǵa qoımasy anyq. Sonda bıliktiń oıynsha, zıany joq saıttardy oqı almaı, ekstremıstik ádebıetti oqýǵa bolady eken ǵoı!

Sonymen Qazaqstanda qansha ınternet resýrsqa tyıym salynǵan?  QR Aqparat jáne komýnıkasıa mınıstrligi telekomýnıkasıa komıteti tóraǵasynyń orynbasary Mıhaıl Komısarovtyń aıtýynsha, 2017 jyly 301 myń zańsyz materıaldarǵa tyıym salyndy. Sol jyly Komısarov taǵy bir málimdeme jasaǵan belgili.

«Quqyqqa qaıshy bolatyn materıaldardy ashýǵa múmkindigin shekteý bizde 2016 jylda paıda boldy. Internetke bılik tarapynan baqylaý kúsheıýine qoǵamnyń qaýiptenýine syltaý joq. Materıal zańǵa qaıshy bolǵan kezde ǵana tyıym salynady. Statısıkaǵa súıinsek, 2016 jyldan bastap Qazaqstan aýmaǵynda 31 myń materıalǵa shekteý qoıyldy. Olardyń ishinde 26 myń pornoresýrstar, al qalǵandary terorızm men ekstremızm, ınternet-kazıno, jaýyzdyq pen zorlyq nasıhattary», - dedi Komısarov.

Al qazirgi tańda bul sózderdiń túk te  maǵynasy joq. Óıtkeni sońǵy 2 jylda elimizde ınternetti buǵattaı salý qarapaıym qubylysqa aınalyp ketti. Kaz Blocking Tracker habarlaýynsha, Qazaqstan turǵyndaryna 4484 saıt qoljetimsiz.

Áleýmettik jeli taqyrybyna kelsek, 1 jyldyń ishinde Nur-Sultan ýaqytymen saǵat 21:00-den bastap, 23:00 -de, keı kezderde 0:00-ge Telegram, YouTube, Facebook, Instagram jelileri ýaqytsha buǵattalatyn boldy. 2019 jyldyń sáýir aıynda prezıdent mindetin atqarýshy Qasym-Jomart Toqaev Instagram-da paraqsha ashqannan keıin buǵattaýlar doǵaryldy. Biraq 1 jáne 9-mamyr meıramy kúni buǵattaýlar qaıta jalǵasty.
9-mamyr – Jeńis kúni saǵat 12:00-den bastap búkil áleýmettik jeliler men birneshe BAQ-tyń saıttary táýlik boıy jumys istemedi.

Qorytyndylaı kele bizdiń aıtarymyz, bıliktiń neden qorqatynyn túsine almaı dal bolamyz. Internetti buǵattaýy halyqtyń aýzyn japqanymen birdeı. Al QR Konstıtýsıasynyń 3 - babyna sáıkes, «Memlekettik bıliktiń birden-bir bastaýy – halyq» delingen. Sonda bılik halyqqa qarsy jumys istep otyr ma?!

 Ildar Adılchenov