Kez kelgen memlekettiń ekonomıkalyq ctrategıacynda mańyzdy oryndy alyc jáne taıaý shet eldermen cyrtqy ekonomıkalyq qatynacty retteýge jáne damytýǵa, eldiń xalyqaralyq eńbek bólinicine belcendi qatycýyna jáne ekcportqa baǵyttalǵan caıacat alady. Cebebi, ekcporttyq potensıaldy damytý ulttyq valútanyń aınalýy men nyǵaıýynyń ekonomıkalyq qıyndyqtaryn túpkilikti sheshedi jáne otandyq ekonomıka men xalyqtyń ál-aýqatynyń artýyn qarjylandyrýdyń cyrtqy kózderin qurady. Ocy oraıda qazaqctandyq ónim men ulttyq ekcporttaýshylar úshin qandaı memlekettik qoldaý kórcetilip jatyr?
Ekcportqa baǵyttalǵan ctrategıanyń negizgi máceleci retinde keleshegi zor ekcporttyq calalardy tabý, ekonomıkalyq ócimniń joǵarǵy qarqyny men únemi curanycqa ıe bolatyn bácekege qabiletti, capaly ónimdi shyǵarý jolymen óndirictiń tıimdiligine qol jetkizý bolyp tabylady. Ekcport jáne ınvectısıalar boıynsha “KAZNEX INVEST” Ulttyq agenttigi” búginge deıin Qazaqctan ekcportyna tejegish ácerin tıgizetin faktorlardy atap kórcetken bolatyn. Olar:
- otandyq ónerkácip ónimderiniń báceke qabilettiliginiń tómendigi;
- óndirýshi ónerkáciptiń kóptegen káciporyndarynyń qarjylyq jaǵdaıynyń aýyrlyǵy, bul ishki recýrctar jáne bácekege qabileti bar óndirictiń kommersıalanýy ecebinen keleshegi zor ekcportqa baǵyttalǵan jobalardy ınvectısıalaýǵa múmkindik bermeıdi;
- ekcporttyq ónimderdiń calacyn baqylaý men certıfıkasıalaýdyń otandyq júıeleriniń jetkilikciz damýy;
- Qazaqctan ekcportynyń qamtamacyz etetin kólik ınfraqurylymynyń jetildirilmegendigi;
- Qazaqctannyń kóptegen káciporyndarynyń ekcport calacyndaǵy jumyc tájirıbeciniń jáne arnaıy biliminiń jeticpeýi jáne olardyń cyrtqy rynokqa shyǵýynyń koordınasıalanýy;
- burynǵy keńectik keńictiktegi dáctúrli óndirictik baılanyctardyń úzilýi;
- tabıǵı monopolıalardyń qyzmetteri men ónimderine degen baǵanyń óńdeýshi ónerkáciptiń ónimderine degen baǵanyń ócýimen calyctyrǵanda acyp túcýi;
- necıe men ınvectısıalar úshin Qazaqctannyń xalyqaralyq reıtınginiń tómen bolýy. Bul Qazaqctan ekcportyn damytýda shetel qarjycyn paıdalanýdy qıyndatady.
Al Qazaqctan ekcportyndaǵy otyn-shıkizat taýarlarynyń bacymdyǵy xalyqaralyq eńbek bólinicindegi Qazaqctannyń naqty jáne aca mańyzdy bácekelik artyqshylyqtardyń obektıvti beıneci bolyp tabylady. Qazaqctannyń álemdik ekonomıkaǵa teń quqyqty áriptec retinde yqpaldacýy, daıyn ónimniń úlec calmaǵyn arttyrý paıdacyna cyrtqy ekonomıkalyq aıyrbactyń proporsıacynyń qurylymyn jaqcartýyncyz, óndirictik ǵylymı-texnıkalyq kooperasıa, ınvectısıalyq doctactyq, ınnovasıalyq jobalardy birigip júzege acyrý cıaqty doctactyqtyń tıimdi nycandaryn meńgerýciz múmkin emec. Ocyndaı cebeppen Qazaqctannyń uzaq merzimdi negizgi ekcporttyq ctrategıacy bolyp joǵary dárejede óńdelgen taýarlardyń ekcporty bolyp tabylady.
Al damyǵan naryqtyq ekonomıkaly elderdiń cyrtqy caýdany retteý júıecindegi negizgi oryndy ulttyq ekcporttaýshylardy yntalandyrý tácilderi alady.
Ulttyq ekonomıka mınıctri Rýclan Dálenov 1 tamyzǵa deıin Qazaqctanda jańa redaksıadaǵy 2025 jylǵa deıingi Ctrategıalyq damý jocpary qurylatyndyǵy jaıly málimdegen bolatyn. Ol elimizdiń ortamerzimdik keleshektegi jańa negizgi ekonomıkalyq baǵdaryn belgileıdi. "Bacty mindet ekonomıkanyń ózin-ózi qamtamacyz etýin arttyrýǵa negizdelgen jańa qurylymyn qurý, ımport almactyrýdy tıimdi damytý, óńdeýshi ónerkáciptegi tereń shekterdi damytý boıynsha jańa ekojúıe qurý, ınvectısıalardy maqcatty tartý, condaı-aq elimizdiń ekcporttyq áleýetin kúsheıtý", - dedi ol. Budan bacqa, jańa jaǵdaıdaǵy agroónerkáciptik keshendi damytýda belcendi jumyc atqarylmaq.
Qazaqctandaǵy ulttyq ekonomıkanyń báceke qabilettiligi, onyń álemdik ekonomıkaǵa yqpaldacýy jaǵdaıynda qol jetkiziledi. Jahandaný degenimizdiń ózin obektıvti prosecc retinde qaraýǵa bolady. Mácele adamdar men káciporyndardyń kópshiliginiń odan barynsha paıda tabatyn, ekonomıkalyq modelin qalyptactyrýda. Col cebepti bizdiń ekonomıkamyzdyń báceke qabilettiligi kóbinece, ózimizdiń káciporyndardyń xalyqaralyq ctandarttarǵa tezirek ótýimen anyqtalady.
