WSJ málimetinshe, "BTA" bank Anglıa men Ýelstiń sottarynda bıznes áreketter jáne dúnıe-múlik boıynsha jańa adamdardy aıyptap, sonyń negizinde Brıtanıanyń azamattyq soty aktıvterdi buǵattaý týraly sheshim shyǵarǵan. Gazettiń jazýynsha, bul aıyptaýlar qazaqstandyq olıgarh Bolat Ótemuratovqa qatysty. WSJ júgingen sot qujattaryna sensek, "BTA" basqalarmen birge bıznesmendi de "bankten urlanǵan aqshany jasyrýǵa kómektesti" dep aıyptaıdy.

Basylymnyń jazýynsha, buǵattalǵan aktıvter arasynda sheteldik iri bankterdegi shottarda jatqan aqsha jáne Máskeýde, Venada jáne Qazaqstan astanasynda ornalasqan Ritz-Carlton qonaqúılerine jartylaı ıelik etetin kompanıalar, sonymen birge Ótemuratovqa jáne onyń uly Anýarǵa tıesili Burger King fastfýd meıramhanalar jelisiniń qazaqstandyq franshızasy bar.

WSJ jazýyna qaraǵanda, bular – osy sot buǵattaǵan asa iri kólemdegi aktıvter, olar álemniń alty elinde ornalasqan.

Gazettiń jazýynsha, Ótemuratov bul aıyptaýlardy joqqa shyǵarady. Basylym olıgarhtyń jáne basty aksıoneri – Bolat Ótemuratov sanalatyn buǵattalǵan "Vernyı kapıtal" kompanıasy ókiliniń sózderin keltiredi. Olga Ábdirahmanovanyń aıtýynsha, aǵylshyn sotyndaǵy aıyptaýlar "BTA bank" jáne ondaǵy advokattardyń jalǵan qujattaryna negizdelgen". Ol bıznesmenniń apelásıalyq shaǵym beretinin jáne buǵattaýdy alǵyzyp tastaýdy talap etetinin aıtty.

WSJ basylymynyń jazýynsha, "BTA bank" "sot sheshimin quptaıdy, biraq ári qaraı pikir bildirýden bas tartady".

"BTA BANKİ" JÁNE ONDAǴY BASTY "KEIİPKERLER"

WSJ basylymynyń jazýynsha, "memleketke tıesili" "BTA bank" uzaq jyldan beri burynǵy basshysy Muhtar Áblázovty "álemdegi jalǵan kompanıalary arqyly bankten alty mıllıard dollardaı aqsha urlap, ony zańdastyrdy" dep aıyptap keledi. Bul aıyptaý boıynsha sot prosesteri Brıtanıa men AQSH-ta jáne taǵy onshaqty elde júrip jatyr. Eń qymbat advokattar men "jeke tyńshylardy" jaldaǵan taraptar uzaq jylǵy sot prosesine mıllıondaǵan dollar aqsha jumsady dep jazady basylym.

2017 jyly Áblázovty óz elinde "BTA bankinen" aqsha urlaǵany úshin 20 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrý jazasyna syrttaı kesken. 2019 jyly bıznestegi burynǵy áriptesin óltirdi dep aıyptap, ony ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrý týraly úkim shyǵardy.

"2004 jyly bıznestegi áriptesi qasqyrǵa ańǵa shyqqan kezinde tosyn jaǵdaıda qaza tapqan soń, Áblázov "BTA bankti" baqylaýyna aldy. Keıin Qazaqstan úkimeti [Áblázov] kómekshileri alaıaqtyq jolmen bankten mıllıardtaǵan dollar urlady dep, ony óz qolastyna aldy" dep jazady WSJ.

Elden 2009 jyly qashyp, qazir Fransıada turyp jatqan, jaqynda sol elden saıası baspana alǵan Muhtar Áblázov bul aıyptaýdyń bárin joqqa shyǵarady. Ol munyń barlyǵyn óziniń saıası áreketi úshin kek alý dep esepteıdi.

2013 jyly qýǵynda júrgen bankır "Qazaqstannyń demokratıalyq tańdaýy" (QDT) qozǵalysyn qurdy, jaqtastarynyń aıtýynsha, onyń basty maqsaty – elde saıası reforma júrgizý. 2018 jyly Qazaqstan soty qozǵalysty "ekstremıstik uıym" dep tanyp, onyń jumysyna tyıym saldy. Jarıalanbaǵan osy sot sheshimi shyqqaly beri QDT jaqtastary óz elinde kóp qýǵyndalyp júr.

"BTA bank" aıyp taqqan adamdardyń arasynda buryn Qazaqstan úkimetinde joǵary laýazymdy qyzmet atqarǵan, shetelge qashyp, qazir Shveısarıada turyp jatqan Vıktor Hrapýnovtyń otbasy músheleri bar. Buǵan qosa, Almatynyń burynǵy ákimi Hrapýnov – Áblázovtyń qudasy. "BTA" Vıktor Hrapýnovtyń ógeı balasy ári Áblázovtyń kúıeýbalasy Ilás Hrapýnovty (Ilás Áblázovtyń qyzy Madınaǵa úılengen) qaıyn atasyna aqsha zańdastyrýǵa kómektesken dep aıyptaıdy. WSJ-dyń jazýynsha, 2012 jyly Brıtanıa soty Áblázov pen Ilás Hrapýnovqa qatysy bar 4,9 mıllıard dollar aktıvke qatysty BTA-ny qoldaıtyn sheshim shyǵarǵan.

Ilás Hrapýnov ta bul aıyptaýdyń bárin joqqa shyǵarady, "bul – Áblázovpen týys bolǵanym úshin kek alý" deıdi ol. WSJ suraǵyna jaýap bergen onyń advokaty jańa aıyptardy "kúlki keltiretin", "ótirik" jáne "jalǵan qujattarǵa negizdelgen" dep sıpattaǵan. Basylymnyń jazýynsha, aıyptaýshylardyń maqsaty – "rejımniń №1 jaýy – Áblázov myrzaǵa kómektesti" dep aıyptap, "Ótemuratovty saıası oponent qatarynan alyp tastaý".

BOLAT ÓTEMURATOV DEGEN KİM?

Anglıada Bolat Ótemuratovtyń ústinen is qozǵalǵanyn alǵashqylardyń biri bolyp Facebook-tegi paraqshasynda Áblázovtyń ózi habarlaǵan. 29 qarashada jazǵan postynda ol: "... maǵan, Muhtar Áblázovqa, aktıvterdi jasyrýǵa kómektesti dep Bolat Ótemuratovqa aıyp taǵyldy" dep jazdy. Óz paraqshasyndaǵy tikeleı efırde ol muny "fantasıkalyq" aıyptaý dep atady.

Onyń aıtýynsha, buǵan Qazaqstan ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Kárim Másimovtiń "qatysy bar". Onyń maqsaty – "bılik úshin kúrestegi burynǵy baqtalasy men qarsylasyn fızıkalyq jáne qarjylyq turǵyda tuqyrtý" dedi Áblázov.

"BTA banktiń" burynǵy basshysy Ótemuratov "ne úıqamaqta otyr, ne onyń Qazaqstannan shyǵýyna tyıym salynǵan" dedi Muhtar Áblázov.

Ertesi, 30 qarashada, "Vernyı kapıtal" kompanıasy osy málimdege qatysty pikir bildirdi. Kompanıa ókili Ótemuratov "Nur-Sultan qalasynda, qoǵamdyq iske den qoıyp, jumys istep jatyr" dedi, dese de onyń basqa adamdarmen birge brıtan sotynda jaýapker bolyp jatqanyn moıyndady.

"Bul talap-aryzdy 2015 jyly "BTA bank" aksıonerlik qoǵamy Muhtar Áblázov pen Ilás Hrapýnovqa qarsy bergen. Keıinnen jaýapkerler tizimin keńeıtýge baılanysty onyń bıznes-qurylymyna kirgen adamdar, sonyń ishinde Bolat Ótemuratov ta 2020 jyldyń qarasha aıynda sol qatarǵa qosyldy" delingen "Vernyı kapıtaldyń" jaýabynda.

"BTA-nyń" Ótemuratovqa bet burýy – Qazaqstannyń iskerlik jáne saıası ortasyndaǵy yqpaldy oıynshylar qatysyp jatqan istegi jańa ózgeris" dep jazady bul jóninde WSJ.

Amerıkalyq basylymnyń málimeti boıynsha, qazir 62 jastaǵy Ótemuratov 2,9 mıllıard dollar baılyǵymen álemniń eń aýqatty adamdarynyń qatarynda 764-orynda tur. Degenmen bıznesmenniń ókili Ábdirahmanova onyń kapıtalynyń shynaıy quny 3,2 mıllıard dollar ekenin aıtty dep jazady WSJ.

"Forbes – Qazaqstan" jýrnalynyń málimeti boıynsha, Ótemuratov eldiń eń baı adamdarynyń qatarynda tórtinshe oryn alady. Jýrnaldyń jazýynsha, ol aktıvteriniń kólemi boıynsha Qazaqstandaǵy eń iri úshtikke kiretin ForteBank-ti baqylaıdy (mamyr aıyndaǵy derek). 2019 jyldyń sońyndaǵy málimet boıynsha, bank aktıvteriniń aýqymy 2,07 mıllıard teńde bolǵan. Sonymen qatar onyń taý-ken, munaı-gaz jáne telekomýnıkasıa salalarynda aktıvteri bar.

2006-2008 jyldary ol sol kezde Qazaqstan prezıdenti bolǵan Nursultan Nazarbaevtyń is basqarýshysy qyzmetin atqarǵan, keıin onyń shtattan tys keńesshisi mindetin atqarǵan.

WSJ-diń jazýynsha, Ábdirahmanova "jergilikti basylymdardyń "bıznesmen prezıdent [Nazarbaevpen] dos boldy" degen sózin kishireıte kórsetip", odan da "olar áriptes boldy deý durys shyǵar" degen.