Premer-mınıstr Álıhan Smaıylovtyń sózinshe, “biz eń aldymen ishki naryqtan qaryz alý saıasatyn qabyldadyq. Bul valútalyq táýekelderdi joıady jáne sol arqyly qaryzǵa qyzmet kórsetý shyǵyndaryn azaıtady”.

Buǵan qatysty qoǵam belsendisi Muhtar Taıjan dabyl qaqty: İshki naryqtan qaryz alý degenimiz – 2 jyldan keıin, ıaǵnı, 2026 jyldan bastap, biz búdjetimizdiń 30 paıyzyn syrtqy qaryzdy tóleýge jumsaıtyn bolamyz degen sóz, deıdi ol.

Qarjy mamany Aıbar Oljaı syrtqy qaryzdy tóleýge kelgende, qaryzdyń strýktýrasyn qaraý kerek deıdi. Bizde syrtqy qaryz ben memlekettik borysh uǵymy bar. Syrtqy qaryzǵa halyqtyń túk qatysy joq. Al memlekettik boryshqa qatysymyz bar. Máselen, ol jalpy ishki ónimniń 24 paıyzy deńgeıinde. Búdjettik kodeks boıynsha, ol 30 paıyzdan asyp ketpeýi kerek. Biz odan asyp ketpedik. Ekinshiden, onyń basym bóligi teńgemen esepteledi. Qaryz dollarmen, valútalyq qaryz bolsa, ol qaýipti sanalady. Óıtkeni ol bizdiń tólem balansymyzǵa áser etedi. Keı adamdar shatastyratyn shyǵar. Biraq maman retinde, men alańdaıtyn eshteńe joq dep oılaımyn, deıdi ol.

 Qazaqstan kimge, ne úshin qaryz?

 – Qazirgi ýaqytta Qazaqstannyń syrtqy qaryzdary kóp emes. Biraq jalpy, Qazaqstan ınfraqurylymdyq úlken jobalarǵa sındıkattalǵan qaryz alady. Sındıkattalǵan qaryzdar búdjetke salmaq salmaýy kerek. Iaǵnı, ony qaıtaryp otyrý múmkindigi joǵary. Eger úlken ınfraqurylymdyq joba bolsa, máselen, jol salý kerek bolsa, búdjettiń balansyn buzbas úshin kóbine Dúnıejúzilik bank, Azıa damý banki, Eýropa qaıta qurý jáne damý banki, Eýrazıalyq damý bankinen qaryz alyp otyrady. Sonymen qatar, syrtqy qaryzǵa elimizge kirgen barlyq ınvestısıalar, fırmaaralyq aqsha qatynastary, bizdegi sheteldik kompanıalar bas keńseleriniń Qazaqstandaǵy fılıaldaryna jibergen qarjysy, úkimet pen kvazımemlekettik kompanıalar alǵan qaryzdyń barlyǵy kiredi.

Syrtqy qaryz degende, bizdiń negizgi baqylaýymyz tıis nárse – memlekettik borysh ekenin túsingen kezde, «biz shetelge basybaıly qaryzbyz» degen alyp-qashpa áńgimelerge kóp sene bermeıtin bolasyz, deıdi sarapshy.

 Resmı málimet boıynsha, Qazaqstannyń memlekettik qaryzy qazir 24 623,7 mlrd teńge. Onyń 86,3%-yn quraıtyn úkimettik boryshtyń quramy mynadaı:

ishki borysh – 17 045,6 mlrd teńge (69,2%),

syrtqy borysh – 7 578,1 mlrd teńge (30,8%).