El ekonomıkasyn alǵa súıreıtin aýyl sharýashylyǵy salasynyń ıyǵyna artylatyn júk aýyr. Sondyqtan da óńirimizde agroónerkásiptiń salmaǵyn kóteretin mal sharýashylyǵynda jaıylymdyq jerdi maqsatty ári tıimdi paıdalaný máselesi kún tártibinen túspeı keledi. Jaıylymnyń yńǵaıyna qaraı jaılaýdan kúzdeýge, odan qystaýǵa kóshken ata-babalarymyzdyń mal baǵý tájirıbesinen taǵylym alar tusymyz kóp. Degenmen, tórt túlik maldyń qamyn qúıttep, kútimi men babyn taba biletin sharýanyń qatary sıregen. Jýyrda Saı-Ótes aýylynyń mańyndaǵy sharýa qojalyqtaryna baryp, atakásipten berekeli násip taýyp otyrǵan sharýalarǵa jolyǵyp qaıttyq. Qalanyń qym-qýyt tirshiliginen bir sát alysqa ketip, Ústirttiń qyryna jol tarttyq.
Ústirtke saparlatqan oblystyq aýyl sharýashylyǵynyń basshysy Bolat Ersaıynuly, Mańǵystaý aýdandyq aýyl sharýashylyǵy jáne veterınarıa bóliminiń basshysy Bekmurat Ábýov jáne BAQ ókilderi aldymen, «Naqhan» sharýa qojalyǵyna baǵyt túzedik. Bul sharýa qojalyǵynyń tizginin ustaǵan Myrzataı Qoıshybaev 1992 jyldan beri asyltuqymdy Adaı jylqysyn ósirýmen aınalysady. Búginde istiń tetigin tapqan sharýa sonaý 1992 jyldary ata-babamyz qymyzy bal, eti dertke daýa, minse er qanaty bolǵan Qambar ata tuqymyn ósirýdi qolǵa alypty. 1998 jyldary atakásipti jalǵap, mal basyn kóbeıtýdi kózdegen kásipker memlekettik baǵdarlama boıynsha berilgen nesıege 40 jylqy satyp alǵan. Keń alqapty jaıylymda jylqy malyn órgizgen qojalyq ıesi sharýasynyń shyraıyn keltirip otyr. Ústirttiń ıen dalasynda jazǵyturym «Qonaıdyń úıigi» mańyn jaılasa, qys túse «Qaraýyl kúmbetke» qonystanady.
Sharýashylyq ıesi M.Qoıshybaev «Sharýashylyǵymda 15 úıir jylqy bar. Bıyl shóptiń shyǵymy jaqsy bolǵandyqtan, mal qońdy. Jylqy óriste júrip, 70 túrli shóp jeıdi. Azyǵyn óristen tabatyn Qambar ata tuqymy erkindikte júrip jaıylatyn janýar. Mamyr aıynan qazanǵa deıin saýylatyn bıelerden kúnine 40-50 lıtr qymyz alamyz. Sharýa qojalyǵynyń jaıyn jasap júrgen 10 jumysshy bar», – deıdi. İstiń ebin biletin sharýa mal azyǵyn daıyndaıtyn tehnıkany saqadaı saı etip qoıǵan. «Mańǵystaý agroservıs» kompanıasy arqyly lızıńke shóp shabatyn kosılka men orama shóp taılaıtyn qurylǵy alǵan. Tehnıkasy bar sharýagerdiń brıgadasy shabyndyqqa shalǵy salyp, 1000 tonnadaı qysqy mal azyǵyn qamdapty. M.Qoıshybaevtyń aıtýynsha, qazir «Naqhan» sharýa qojalyǵynda óndiriletin qymyz sýsyny Shalǵaıdaǵy sharýa nemese Ústirttegi eldiń úzigi bútinrespýblıkalyq mańyzdaǵy «Beıneý-Aqtaý» tasjolynyń boıyndaǵy dúkende ǵana satylady. Otandyq ónimdi oblys kóleminde satýǵa shyǵarýdy maqsat etken kásipker ruqsat qaǵazynyń joqtyǵynan, bul másele oń sheshimin tappaı otyrǵanyn jetkizdi.
Munan keıin Saı-Ótes aýylynan 60 shaqyrym jerdegi «Shyraqbaı» jaılaýyndaǵy «Maqsat» sharýa qojalyǵyna kelip toqtadyq. Tushshybek Daljanov basqaratyn qojalyq asyltuqymdy Adaı jylqysymen qatar sıyr, qoı sharýashylyǵyn órkendetip otyr. 2002 jyly shańyraǵyn kótergen sharýashylyq búginde irgesi keńip, mal basy birneshe esege ósken. Aıtalyq, 18 úıir jylqy, 700-ge tarta qoı, 80 bas sıyr osy sharýashylyqtyń menshiginde. Kásipker 2009-2010 jyldary Oral qalasynan ákelingen qyryqqa jýyq aqbas sıyrdy jersindirip, onyń paıdasyn kórýge barynsha kúsh saldy. Sharýa «Mańǵystaý agroservıs» mekemesi arqyly sýbsıdıamen jergilikti jerden 100 bas qazaqy qoı alyp, sharýashylyq aıasyn keńeıte túsipti.
Tushshybek Daljanov «Osydan 4 jyl buryn «Mańǵystaý agroservıstiń» kómegimen lızıńke shóp shabatyn tehnıka aldym. Jaqynda osyndaı tehnıkany Qostanaıdan taǵy da ákeldim. Qystan qysylmaı shyǵý úshin azyq qoryn jetkilikti mólsherde daıyndap qoıdyq. Jýsan, ebelek, boz, ergek shópteri jaqsy shyqty. Halyqqa bir taı shópti qoljetimdi baǵada 200 teńgeden satyp jatyrmyz. Saı-Ótestegi áleýmettik jaǵynan az qamtylǵan otbasylaryna shópti tegin berip, qoldan kelgenshe kómektesip turamyn. Elbasymyzdyń tapsyrmasymen mal basyn kóbeıtýge, odan alynatyn ónimdi molaıtýdamyz. Buıyrtsa, keler jyly ruqsat qaǵazyn alyp, qymyz óndirý isin qolǵa almaqpyn. Qazirgi ýaqytta ózimiz daıyndaǵan irimshik, qatyq Saı-Ótes aýylynda, aýdan ortalyǵy Shetpede satylýda. Atalarymyz yrysyn osy maldan tapqan. Sondyqtan artymnan ergen inilerimdi atakásipke baýlyp júrmin», – deıdi.
Sharýa jaıylymnyń jaǵdaıy jaqsy bolǵandyqtan, shúıginge shúılikken mal eńisten shyǵa qoımaıtyndyǵyn aıtady. Rasynda, bıyl shóptiń bitik óskeni qoradaǵy taı-taı bolyp baılanǵan shóptiń kóptiginen baıqalady.
Oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy Bolat Ersaıynulynyń aıtýynsha, tórt túlik ósirip otyrǵan sharýalardyń basym kópshiligi Ústirttiń qyrynda jaz jaılap, mal jaıýǵa qulyqsyz. Ol «Ústirttiń ústi maldyń qońdanýyna asa qolaıly jer. Osy jerdiń shuraıly shúıgini tórt túliktiń et jınaýyna, semirýine oń áserin tıgizedi. Munda mal sýaratyn sý da jetkilikti mólsherde bar. Sharýalar osynda qarasha aıyna deıin qoldaǵy malynyń kúıin jaqsartyp alyp, qysta aýyl mańyndaǵy óriske jaısa bolady. Ata-babalarymyzdan qalǵan mal baǵý ádisin, ıaǵnı ýaqyt synynan ótken tájirıbeni qoldansaq, mal basyn qytymyr qysta shyǵynǵa batyrmaı, aman alyp shyǵýdyń qamyn jasaǵanymyz», – deıdi.
Keń óristi tórt túlik malǵa toltyrmaqqa talaptanǵan «Abylaı-Eset» birikken sharýa qojalyǵy óz isin dóńgeletip, urshyqsha úıirip otyr. Sapar barysynda Saı- Ótestiń batys betkeıinde qonys tepken «Órmeli» jerindegi qyzý eńbek qushaǵyndaǵy sharýashylyqta boldyq. Mal Shalǵaıdaǵy sharýa nemese Ústirttegi eldiń úzigi bútinsharýashylyǵymen qosa egin sharýashylyǵyna ıelik etetin qos kásipker taýyq, bódene, úırek pen qaz ósirýdi qolǵa almaq. Qonys tepken mańnan ınkýbatordyń qurylysyn bastap ketipti.
«Abylaı» sharýa qojalyǵynyń ıesi Serik Baıturovty áńgimege tartqanymyzda bıyl kóktemde Reseıden 20-ǵa jýyq eshkini, Oraldan 4 bas sútti sıyr satyp alynǵanyn aıtty. Kútimge, baptaýǵa alynǵan iri qara men usaq malǵa Germanıadan ákelingen dıirmennen ótkizilgen jem beriledi. Sondaı-aq sol elden bir mezette eki jylqyny saýýǵa qaýqarly apparat ákelingen. Qojalyqtyń kerek-jaraǵy saqadaı saı, tehnıka ataýlynyń bári bar. Birikken irgeli sharýa qojalyǵy malǵa qajetti shópti ózderi daıyndaıdy.
Kásipten kózin taýyp, násibin aıyryp otyrǵan sharýa «Sharýashylyqqa qarasty 1500 gektar jerdiń 5 gektar aýmaǵyn alyp jatqan egistik alqabynda jońyshqamen qatar qaýyn, qarbyz, qyzanaq, qıar, kartop ósiremiz. Kúnine 35-40 lıtr shubat óndiriledi. Jylqylardan kúnine 40, kóktemde 60 lıtrge deıin saýmal alynady. Shymkentten qymyz ashytatyn apparat satyp aldyq. Ónimderimizdi Saı-Óteske, Aqtaý qalasyna satýǵa shyǵaryp, tapsyrys bergen dúkenge jóneltemiz. Mal azyǵy retinde qoldanylatyn jońyshqa jylyna 4 ret orylady. Ony saýyndy túıege, jylqyǵa, sıyr, eshkige beremiz. «QazTransOıldyń» qubyr jelisimen keletin sýdy paıdalanamyz», – dep jumys barysyn túsindirdi. Ol saýynshy, jylqyshy, túıeshini qosqanda, 10 adamdy jumyspen qamtyp otyr.
Derekkóz: Jas qazaq
