Jedel ındýstrıalyq modernızasıalaý baǵdarlamasyn júzege asyrýdy úkimet memlekettik sektordyń kósh basshysy – «Samuryq-Qazynaǵa» senip tapsyrdy. Óziniń qaramaǵyna 600 kompanıany biriktirgen elimizdiń eń iri holdıńi osy baǵdarlamanyń negizgi oryndaýshysy. Onyń tikeleı qadaǵalaýymen belgili jobalarǵa negizinen naqty tehnologıa men noý-haýǵa ıe shetel kompanıalary ǵana tartyldy. Elbasymyz N.Nazarbaevtyń «Qazaqstan – 2050» Joldaýynda qoıylǵan talaptarǵa sáıkes búgingi kúni eń zamanaýı noý-haýyn engizgen shetel kompanıasy ǵana Qordyń kelisimshartyna, jeńildigine jáne pursatyna qol jetkize alady. Memleket osylaısha áleýetti sheteldik seriktesterimen kelise otyryp, álemge áıgili «ınvestısıany tehnologıaǵa aıyrbastaý» qaǵıdasyn qoldanady.
Astana tańdaǵan jol tyń súrleý emes. Eger tarıhqa úńilsek, óz kezeginde Sıngapýr, Ońtústik Koreıa, Malaızıa ekonomıkasyn jańǵyrtqan bolatyn. Jańa zamanaýı kásiporyndardyń basym kópshiligin salýǵa, qatarǵa qosýǵa memleket óziniń barlyq basqarý jáne qarjylyq resýrstaryn aıamaı saldy. Keıin jyldar óte kele jańa kásiporyndar jeke adamdarǵa satyldy. Tájirıbe kórsetkendeı, «Ońtústik-Azıa jolbarystarynyń» ındýstrıaldy-tehnıkalyq deńgeıi bar joǵy 20-30 jyl ishinde aldyńǵy qatarly Batys elderiniń dárejesine jetti.
Qazaqstannyń memlekettik holdıńi «Samuryq-Qazynanyń» negizge alǵan tájirıbesi «Ońtústik-Azıa jolbarystarynyń» ekonomıkasynyń ozyq damýyn qamtamasyz etken modeldiń jalǵasy. Bul model qarapaıym. Qorǵa birikken aldyńǵy qatarly ulttyq kompanıalar óz salasynda jaı ǵana jumys istep qoımaıdy. Olar sondaı-aq memlekettiń uzaqmerzimdi strategıalyq múddesi negizinde ekonomıkada belgili bir trend qalyptastyrady. «Samuryq-Qazyna» qory ekonomıkanyń básekege qabilettiligin ınovasıalyq damytý arqyly kóterýde jáne belgili bir sektorlardy yntalandyrýda malaızıalyq «Kazanah» memlekettik holdıńimen birlesip áreket etýde.
Budan basqa, qordyń qyzmeti ekonomıkalyq jáne áleýmettik ahýaldarǵa áser etýi múmkin jaǵymsyz syrtqy faktorlardyń aldyn alýǵa baǵyttaldy. Bul faktorǵa birinshi kezekte jahandyq daǵdarys jatady. Bastapqyda holdıń Astananyń daǵdarysqa qarsy strategıasynyń negizgi quraly retinde ról atqardy. Memleket onyń qurylymdary arqyly ekonomıkaǵa «qolmen basqarýdy» engizdi. Sol arqyly keń kólemdi kezek kúttirmes máselelerdi, atap aıtsaq, naryqty qaryzdan tazartý, qarjy sektoryn turaqtandyrý, jyljymaıtyn múlik naryǵyn jandandyrý, halyqtyń áleýmettik qorǵalmaǵan bóligine qoldaý kórsetý, qaryzy bar bankterdi qutqarý syndy máselelerdi sheshti. Bul eń qıyn kezeńde ekonomıkanyń damýyn saqtaýǵa jáne áleýmettik shıelenisten qutylýǵa múmkindik berdi.
Inovasıalyq damýda Qazaqstan óziniń myqty jaqtaryn, ıaǵnı bazalyq salalardyń áleýetin barynsha qoldanýǵa tyrysty. Qýatty metalýrgıa qorytýdy, damytýdy, zamanaýı munaı-hımıa óndirisin jáne qaıta óńdeý ındýstrıasyn salýdy qolǵa aldy. Nátıjesinde elimiz shıki munaı, metal jáne astyqty ǵana eksporttamaıdy, sondaı-aq oktany joǵary janar-jaǵarmaıdy, polımerdi, azyq-túlik ónerkásibiniń ónimderin shetke shyǵaratyn bolady. Sonda temir keni shıkizatyn eksporttaýdan daıyn metal konstrýksıalar men temir prokatyn keń kólemde eksporttaýǵa kóshe alady. Al astyq eksportynan – qaıta óńdeýden ótken azyq-túlik ónimderin eksporttaýǵa kóshýge bolady. Qazaqstan qandaıda da bir salany nólden bastaýǵa jáne sol salalardaǵy álemdik kóshbasshylarmen «kúsh synasýǵa» tyryspaıdy. Ol modernızasıany damyǵan, myqty salalarda júrgizedi. «Samuryq-Qazyna» qory belgili bir jerge strategıalyq ınvestısıa quıyp, qoldanystaǵy óndiristerdi jańǵyrtady. Jańa óndiris oryndaryn ashady.
Nátıjesinde ne bolady? Qajetine qaraı ondaǵan jańa kásiporyndardy qatarǵa qosý arqyly jáne qoldanystaǵylardy modernızasıalaý arqyly zamanaýı, postındýstrıaldyq tıptegi ekonomıka qalyptasady. Onyń basty aıyrmashylyǵy sol, zaýyt pen fabrıkanyń ózi emes, olardyń qazirgi eń ozyq tehnologıalar men noý-haýdy qoldanýdy qamtamasyz ete alýy jáne ınovasıalardy paıdalanýǵa qabilettiligi negizgi qundylyq bolyp sanalady. Tehnologıalar naryqta suranysqa ıe, básekege qabiletti, baǵasy joǵary ónimdi jasaý arqyly óziniń shyǵyndaryn barynsha azaıtýǵa múmkindik beredi.
Málimetterge súıensek, 2013 jyly Qordyń somasy 101 mlrd dollar turatyn 157 ınvestısıalyq jobasy bolǵan. Onyń ishinde jalpy quny 54 mlrd dollardy quraıtyn 74 joba belsendi túrde júzege asyrylýda. Jobalardyń basym kópshiligi ónimniń qosylǵan sońǵy baǵasyna jáne sońǵy sheginiń deńgeıin kóterýge baǵyttalǵan. Bul jobalar Qazaqstanǵa metalýrgıalyq jarty fabrıkattardy emes, sonymen birge daıyn buıymdardy, munaı men gazdy ǵana emes, joǵary sapaly janar-jaǵarmaıdy jáne avıasıalyq otyndy eksporttaýǵa múmkindik beredi.
Derekkóz: Jas qazaq
