Almaty – Shymkent arasyndaǵy avtomobıl joly bitýge taıaý. Tek joldy taǵy 70 km. kelte qaıyratyn Shý aıryǵy – Otar jolynyń bitpegen. Ázirge qaptaǵan kólik tasqyny Qordaı arqyly ótýde. Árıne, júıtkigen avtokólikke 70 shaqyrym bir saǵat qana ýaqyt. Áńgime Qordaı arqyly Qyrǵyzstandy jaǵalaǵan osy ýaqyt týraly bolmaq – barlyq «tragıkomedıalyq» oqıǵa osy ýaqytta bastalady jáne aıaqtalady…
Sonymen, júıtkip kelesiz! Bir kezde, eger Siz Shymkentten kele jatsańyz – Merkeden óte, Almatydan shyqsańyz – Qordaıǵa jete qalta telefonyńyz «Sizge SMShat keldi!» degen qýanyshty habardy jetkizedi! Álbette, Siz «shyǵaryp salýshy», ne, «kútip alýshy» jaq bolar dep, telefondy qolǵa alasyz. Sóıtseńiz… SMS avtory «o» da «bu» da emes, qazaqstandyq Beeline jelisiniń qyrǵyzdyq áriptesi – «egiziniń syńary» Megacom bolyp shyǵady. Ol Sizge orys tilinde bar meıirim-shýaǵyn tógip: «Dobro pojalovat v Kyrgyzstan!» deıdi. Odan keıin «Sizdiń konsýlyńyzdyń telefony mynaý» dep eskertip te qoıady, sirá, onysy «qyrǵyzda taǵy bir tóńkeris burq etse, barar jerińizdi bile júrińiz, saq bolyńyz!» degen janashyrlyǵy bolar, kim bilgen…
Sonymen, siz, mańaıyńyzǵa kóz tastaısyz, biraq onda – Qazaqstan! Áne, anaý, jazýlar…, tipten, mynaý – joldyń shetinde qozydaı tompıyp jatqan «kógendeýli radar» da ózimizdiki, ol – jambyldyq MAIlar oılap tapqan NOÝ-HAÝ! Basqaǵa bolsa da, dál osyǵan qyrǵyzdyń esh talasy joq! Tipten, sizdiń Qyrǵyzstanǵa kirem degen josparyńyz da bolmap edi ǵoı! Alaıda, telefonyńyz «Siz Qyrǵyzstanǵa kirip kettińiz» dep, beti miz baqpastan SMS-tep jatqan joq pa?.. Sóıtip, Siz alystan qushaq jaıyp qarsy alýshy, «asatpaı jatyp quldyq!» degen qyrǵyzdy «qandaı qonaqjaı el» dep bir rıza bolyp qalasyz. Biraq, bul sizge úırenshikti jaǵdaı – álemniń talaı jerin aralaǵanda, olardyń bári de sizdi qushaq jaıa qarsy alady. Óıtkeni, álemde basynan aıaǵyna deıin shet eldiń kıim-keshegin kıetin, tutyný taýarlaryn túgeldeı derlik shetten tasıtyn, jeńil ónerkásibi joq, biraq «qaltasy qalyń» jurt qazaq ekenin bári bilip alǵan. Qytaıdyń Úrimshi men Quljasy da, arabtyń Dýbaıy, túriktiń Antalıasy men Stambýly, orystyń Máskeýi de. «Qosh keldińiz, qazaq!» dep, elpektep turady. Qyrǵyz qaıda barsyn…
Sonymen Siz SMS-ti oqyǵan sátte ekranda paıda bola ketken «Sizdiń uıaly baılanysyńyzdy Beeline/Beeline GSM iske asyrady» degen eskertýge nazar aýdarmaısyz da. Óıtkeni siz Qazaqstan jerinde kele jatsyz! Al, qyrǵyz «Megacomy» bolsa dál osy ýaqytta sizdi óz qushaǵyna alyp, áldeqashan «óz elińizde ózge eldiń azamaty» etip qoıǵanyn uqpaısyz. Árıne, ony uǵasyz, biraq keıin, kesh uǵasyz…
Sonymen, jolǵa shyǵar aldynda «qandaı jaǵdaı bolyp qalar» dep, telefonyńyzǵa birshama aqsha quıyp alǵan edińiz ǵoı. Sóıtip, Qordaıǵa kelgende jarty joldy júrip ótkenińizden habardar etip qoımaqqa tanys-týysqa telefon shalasyz. Mine sol kezde qazaqstandyq Beeline úırenshikti jaǵdaımen Sizdiń aktıvterińizdi ala bastaıdy. Nesi bar, bári zańdy. Alaıda, dál osy mezette Sizge eki operator qatarynan qyzmet kórsetip jatqanyn bile bermeısiz. Shynynda da, kóp adam bilmeıdi de! Óıtkeni, bul aımaqty qyrǵyzdyń «Megacomy» menshiktep alyp, Beeline.Kz men qosarlasa qyzmet kórsetýge belsene kirisip ketken edi. Sóıtip, qyrǵyz jaǵy «Siz Qazaqstan, Ózbekstanmen mınýtyna bar bolǵany 37 teńgemen sóılese alasyz» dep ýáde etkenindeı, sizdi ashyqtan-ashyq tonaýǵa kirisedi. Qazaqstan jaǵy da ózderiniń zańdy tólemaqysynan qur qalmaýǵa tyrysady. Biraq, KZ jaǵy sizden shyqqan qońyraý úshin ǵana aqy alsa, qyrǵyz jaǵy Sizden shyqqan ǵana emes, túsken qońyraý úshin de sypyryp ala bastaıdy. Sebebi, bireý Shymkentten habarlassa, oǵan qyrǵyz «Megacomynyń» qoly jetpeıdi. Endeshe «qudaı aıdap kózge kórinip turǵan» Sizden basqa kim bar oǵan? Biraq, joldyń aty jol. Máshıneńiz jol apshysyn qýyryp, bir mezette sizdi «Megacomnyń» «ystyq qushaǵynan» alyp shyǵady. Sóıtip, telefondaǵy qosarlanǵan qos operator joq bolyp, endi qaıtadan ózińizdiń ábden úırenshikti bolyp ketken Beelineińizben ǵana qalasyz. Sol kezde taǵy bir SMS-ti alasyz. Bul, endi ózimizdiń Beelinnen. Ol sizdiń «qaıtadan Qazaqstan azamaty bolǵanyńyzdy» eskerte otyryp, «esepshotyńyzda 10 teńgeden az mólsherde soma qalǵanyn, shyǵatyn qońyraýǵa tıym salynǵanyn» sypaıy túrde jetkizedi… Sóıtip, osydan azǵana ýaqyt buryn Siz «baılanystyq qaýipsizdik» jaǵdaıynda ózińizge senimdi edińiz, endi Qyrǵyzstannyń etegin bir aınalǵan soń «eshkimge habarlasa almaıtyn» beıshara kúıge qalaı túskenińizdi baıqamaı da qaldyńyz… Shynynda da, eger túser aýylyńyz aıdalada bolyp, kúter adamyńyz kútpeı qalsa, sodan jaıaýlata ketip, jol jónekeı Sizdi qasqyr jep qoısa qaıter edińiz? Suraýyńyz kimnen sonda?.. Qudaıym onyń betin aýlaq qylsyn! Biraq mynaý qandaı keremet sıqyr deseńizshi – Emıl Kıonyń ózi talyp túserdeı!
Bishkekke jıi baryp turatyn jigitter: «Qyrǵyzdyń shekarasyna engen zamattan bastap, Qazaqstannyń Beelininiń úni óshedi. Ádette, kóp adam telefonyna jeli tańdaǵanda ony «avtomatty tańdaý» degenge basyp qoıady da, basqa eldiń jelisine qarsy qorǵanys amalyn jasaýdy umytyp ketedi. Ol úshin «avtomatty túrde» degendi óshirip, «qolmen tańdaý» arqyly Beelin.kz-ni qosyp, ekranda paıda bolǵan basqa eldiń jelisin óshirip tastaý qajet. Sonda quıǵan qarjyńyzǵa qaýip tónbeıdi. Biraq ony keıde ózimiz de umytyp ketemiz de, aqyrynda baılanyssyz qalamyz. Jáne de, kóp adam ol turmaq, telefondy qalaı keltirýdi de bilmeıdi. Sóıtip, qorǵanys sharasyn jasamaıdy. Mine, osyny paıdalanǵan qyrǵyz «Megacomy» sizdiń telefonyńyzǵa qaraqshylyqpen basyp kiredi de, aqshańyzdy barynsha sypyryp alady. Al, kún saıyn shekara aımaǵynan qansha myń adam ótedi, qanshasy Qyrǵyzstanǵa is-saparmen, saýdamen keledi, avtobýstar, jeńil kólikter tynymsyz aǵylyp jatyr, ishi adamǵa toly. Endeshe, qazaqstandyq Beelin elimizdiń aqparattyq keńistigin qorǵaýy qajet emes pe? Munda bir túıtkil bar. Sebebi, qyrǵyz ben qazaqqa qyzmet etýshi bul jeliler ózara baılanysty, atap aıtqanda – bir jeli ǵana. Iaǵnı, munda sybaılastyqtyń izi kórinip tur. Bul qalaı bolǵany –basyný ma, álde, zańdy belden basý ma? Bul – qaraqshylyq! Sanap kórińizder, bir adamnan eki júz-úsh júz teńgeden alyp qalǵannyń ózinde, kúnine mıllıondaǵan qarjy túsedi eken. Osyny zań boıynsha rettep, jaýapqa tartsaq, bulaı bolmas edi. Qyrǵyz jaǵy óz qorǵanysyn jasap alǵan, al qazaq jaǵy nege olaı istemeıdi? Bizdiń azamattar nege qorǵansyz?» deıdi.
Jany bar sóz. Mysaly, eki eldiń shekarasynan óterde árbir zat úshin kedendik salyq tóleısiz. Al myna jaǵdaıda eshbir kedensiz-aq qyrǵyz jerinde turyp Qazaqstanda júrgen azamattardyń qaltasyna qol salyp jatyr. Jalpy, Qyrǵyzstan Respýblıkasy aýmaǵynda uıaly baılanysty 7 operator qamtamasyz etedi: úsheýi – GSM , taǵy úsheýi – SDMA, bireýi – NDMA standarty boıynsha jumys isteıdi. Al Reseı, Qazaqstan, Ózbekstan týrıseri úshin qyzmet kórsetetin operator «Megacom» dep atalady. Qazaqstandaǵy «Beeline Qazaqstan» kompanıasynyń áriptesi. Qazaqstandaǵy «Beeline Qazaqstannyń» klıentteri sany 2013 jylǵy III toqsannyń qorytyndysy boıynsha 9 mln. asty. Mine, osy 9 mln abonenttiń onnan biri qaraqshylyq shabýylǵa ushyrady degenniń ózinde, elimizdiń elektrondy baılanys keńistigi qorǵalmaýy sebepti tonaýǵa sańlaý tabylǵanyn kóremiz.
Shekara tek jerdegi syzyqpen ólshenbese kerek. Onyń sýda da, aýada da óz «syzyǵy» bar. Endeshe aýadaǵy baılanys tolqyny orǵalýy tıis! Sóıtip, shekaradan basyp kirip, «aýadan aqsha jasap» jatqandardy toqtatatyn kez jetti. Ony Qazaqstan úkimeti tez arada qolǵa alýy tıis dep oılaımyz.
Baıaǵyda qyrǵyzdar qazaqqa tıesili gazǵa «tynyshtyq» bermeı qoıǵanda biz ne istedik? Shekarany aınaldyryp gaz qubyryn saldyq emes pe? Bul da sol sıaqty másele – Qazaqstanjaǵy shegarany aınaldyra qyrǵyz «bılaınynyń» jıiligin basýy kerek. Bolmasa, Qazaqstandaǵy onymen jıiligi sáıkes keletin «Beeline» kompanıasyn «sybaılas» dep tanyp, lısenzıadan aıyryp, baılanysty jaýapkershiligin sezinetin, otandyq aqparat keńistigin qorǵaıtyn patrıot kompanıaǵa tabystaý qajet dep. Qazaqtyń ár teńgesi qazaqtyń ózine: tamaǵyna, kıimine, oqýyna, kásibine qyzmet etýi tıis. Shashylyp jatqan dúnıe joq!
Almaty-Qordaı-Merki-Almaty.
Ábdiráshıt Bákiruly
