ەلىمىزدەگى سوڭعى مالىمەتتەردى اقتارىپ وتىرىپ، سوڭعى ۋاقىتتارداعى تۇسىنىكسىز ورىن اۋىستىرۋلارعا وزىمشە زەرتتەۋ جۇرگىزدىم جانە بۇل راس بولىپ شىقتى. قاراعاندىنىڭ قازاعى سەرىك احمەتوۆ اكىم بولىپ كەلگەندە، ورىستانىپ كەتكەن قاراعاندى قازاق بولا باستاعان. قانىش ساتبايەۆ، ابىلا يحان، قاسىم امانجولوۆ سياقتى قازاقتىڭ قاسيەتتەرىنە ەسكەرتكىش ورناتتىرىپ، بۇعان دەيىن ەشبىر اكىمنىڭ قولىنان كەلمەگەن، قازاقستانداعى ەڭ ۇلكەن لەنين ەسكەرتكىشىن ورتالىقتان الدىرتىپ تاستاپ ونىڭ ورنىنا تاۋەلسىزدىك تۇعىرىن ورناتتىردى. قاراعاندىنىڭ كاممۇنىستەرى جامان، لەنينگە تيىسكەن ادامعا قاتتى ايبات كورسەتەتىن، ولاردىڭ كوشەگە توپتالىپ نارازىلىق كورسەتكەنىنە دە سەرىك احمەتوۆ قاراعان جوق. قاراعاندى جۇرتشىلىعى اكىمىن وسى ءىسى ءۇشىن جاقسى كورىپ قالعان.

س.احمەتوۆتىڭ تاعى ءبىر جاقسىلىعى – قاسىنا كىل ەلگە جانى اشيتىن قازاقي ازاماتتاردى جينادى. سونىڭ ءبىرى – قالا اكىمى باۋىرجان ابدىشيەۆ، ەكىنشىسى - بەرىك ءابدىعالي. ول جەزقازعان قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ تۇرعاندا، قالانىڭ بۇكىل مەكتەپتەرىنە الاش ارىستارىنىڭ ەسىمىن بەرگىزدى، س.احمەتوۆتىڭ ونەگەسىمەن ۇلت ۇلىلارىنا ەسكەرتكىش سالدىرتتى. كەيىن ارقالىققا اكىم بولىپ بارعاندا دا وسى يگى ىستەرىن جالعاستىردى. مەيرام سماعۇلوۆ تا ەلىم دەگەندە ەلپىلدەگەن جان بولعان. سەرىك احمەتوۆ پرەمەر مينيستر بولعان كەزدە قاراعاندى وڭىرىندەگى باسشىلىق قىزمەتتەرگە مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا جانە ونى مىندەتتى ەكەنىن ايتقان. جانە دە قاراعاندىنىڭ اقشالى بيزنەسى مەن شارۋاشىلىق قۇرىلىمدارىنىڭ كوپشىلىگى ورىستاردىڭ قولىندا ەكەنىن ءبىلىپ ، بارىنشا سول سالالارعا قازاقتاردى تارتقان.

سەرىك احمەتوۆتىڭ قولىنا كىسەن سالىپ، ونى ءوز باۋىرلارىنا جەمقور قىلىپ كورسەتىپ وتىرعان ءپۋتيننىڭ ءىسى ەكەنى ايدان انىق. سەرىك احمەتوۆتىڭ از ۋاقىتتا قورعانىس قارجىلارىن قۇردىمعا جىبەرۋى مۇمكىن ەمەس . احمەتوۆتىڭ تۇتقىندالۋىنا تاعى ءبىر سەبەپ احمەتوۆ پرەمەر مينيستر بولىپ تۇرعان كەزدە رەسەيدىڭ تەك ءوز مۇددەسىن ويلاۋىنا جول بەرمەي، كوپتەگەن كەلىسىم شارتتارعا قول قويۋدان باس تارتقان. احمەتوۆ كەتكەننەن كەيىن قاراعاندى قايتا ورىستانا باستادى، بيلىك باسىندا وتىرعان قازاقتاردى ىعىستىرىپ، ورىنتاعىنا سولار قونجيا باستادى. مىسال كەرەك بولسا، مىنە: سوڭعى ءبىر ايدىڭ ىشىندە قاراعاندىدا ايتارلىقتاي ءۇش تاعايىنداۋ بولدى. الدىمەن، قاراعاندى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ اندرەي لياپۋنوۆ تاعايىندالدى. ىلە ساران قالاسىنا اناتوليي شكارۋپا دەگەن اكىم بولىپ باردى. ەندى، مىنە، وبلىس ورتالىعىنداعى ەڭ ۇلكەن اۋدان – قازىبەك بي اتىنداعى اۋداننىڭ اكىمى بولىپ تاتيانا شاتوحينا بەكىدى. جانە وبلىستىڭ سپورتىنا ويدا جوق جەردەن كەلىپ، ءقازىر ويىنا كەلگەندى ىستەپ جۇرگەن سۋحورۋكوۆادا دالەل بولا الادى.

كۇندىز ءتۇنى تەلەديداردان جاكىشوۆتى ساتقىن، وپاسىز دەپ ءوز قازاقتارىمىز جارنامالاپ جاتىر، قاتتى قاتەلەسەسىزدەر..... مۇحتار جاكىشيەۆ ول-قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوسقان ازامات. قازاتومپرومعا جاكىشوۆ كەلىپ وعان بارىنشا ءوز ۇلەسىن قوستى، سوزاق پەن شيەلىدەگى ۋران ءوندىرۋ بۇگىنگىدەي دارەجەگە جەتۋى نەعايبىل ەدى. ۋران وندىرۋدەن قازاقستاندى الدىڭعى قاتارلى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسقان- مۇحتار. جاكىشوۆ بولاتىن جانە قازاقتاردىڭ جاعدايىنا، ۋراننان كەلەتىن ەكولوگيالىق زارداپتاردىڭ الدىن بولجاپ، ونىڭ ءقاۋپى جايلى بايانداما جاساعاندا سول ازامات بولاتىن. مۇحتار جاكىشيەۆتى ورنىنان الدىرعان، ونىڭ تۇرمەگە وتىرۋىنا دا كىمدەردىڭ سەبەپشى بولعانىن بىلەرسىزدەر. ونىڭ تۇرمەگە وتىرعانى سول ەكەن، ەلىمىزدە روساتوم پايدا بولىپ قازاقستاننىڭ ۋران ءوندىرىسىن تۇگەلىمەن قولاستىنا باعىندىردى. وسىلاي، پۋتين ءوز ماقساتىنا جەتتى. ال، ءوز قازاعى ءوز باۋىرىن تۇرمەگى قاماپ وتىر.

احمەتوۆ پرەمەر بولعان كەزدە بارىنشا نابۋككو جوباسىنا قول قويۋعا تىرىسقان، ءبىراق پۋتين نابۋككو جوباسىنا قول قويدىرمادى. سونىڭ ناتيجەسىندە قازاقتار ءوزىنىڭ گازىن رەسەيگە 166 دوللاردان ساتىپ وتىر، ال ولار ونى ۋكرايناعا 400 دوللاردان ساتۋدا. قازاقتارعا نەگە ءوز گازىن تىكەلەي ساتپاسقا، ال رەسەيگە ترانزيت ءۇشىن عانا نەگە تولەمەسكە؟

ءتىلىم دەگەن مۇقتار شاحانوۆتىڭ، ەلىم دەگەن بەكبولات تلەۋحاننىڭ ورىندارىنان ءماجبۇرلى تۇردە كەتۋىنە ءپۋتيننىڭ قاتىسى بار، ءبىراق ونى ول ءوزىنىڭ "وڭ قولدارىمەن" ىستەپ وتىر. سەبەبى، پۋتينگە قازاقتاردىڭ ۇيىمشىل بولعانى، بىرىككەنى، ۇلتتىق سيپاتتا دامىعانى قاجەت ەمەس.

ءبىز كىمبىز؟

ءبىز قازاق ەدىك
اققۋدى اتتىرماعان،
دوڭىزدى جاقتىرماعان.
ەشقاشان قارا جولعا،
ءسابيدى لاقتىرماعان.

ءبىز قازاق ەدىك
جولداسىن ساتپايتۇعىن،
دۇشپانىن داتتايتۇعىن.
اسكەرى ءوز حالقىنا،
قارۋىن اتپايتۇعىن.

ءبىز قازاق ەدىك
مول ساۋاپ جينايتۇعىن،
ۇلكەندى سىيلايتۇعىن.
كوڭىلىن قالدىرعاننىڭ،
كوڭىلىن قيمايتۇعىن.

ءبىز قازاق ەدىك
شىندىعىن جاسىرماعان،
تاريحى عاسىرلاعان.
جازىقسىز سابيلەردى،
شەت ەلگە اسىرماعان.

ءبىز قازاق ەدىك
ۇلدارى جان ساقتاعان،
قىزدارى ءتان ساتپاعان.
وسىناۋ ازاتتىقتى،
كەتتى عوي اڭساپ بابام.

ءبىز قازاق ەدىك
جاقسىدان جەرىنبەيتىن،
ەڭبەكتەن ەرىنبەيتىن.
ەل ەدىك ۇل-قىزدارى،
رۋ،جۇزگە بولىنبەيتىن.

ءبىز قازاق ەدىك
اللاسىز كۇنى اتپايتىن،
جەتىمىن جىلاتپايتىن.
ۋ تولعان زىمىراندى،
جەرىنە قۇلاتپايتىن.

ءبىز قازاق ەدىك
كوك تۋى جەلبىرەگەن،
جۇرەگى ەلجىرەگەن.
كوك ءبورى ۇرپاعى ەدىك،
كوزدەرى مولدىرەگەن.

ءبىز قازاق ەدىك
كەۋدەگە جالىن بەرگەن،
ۇل-قىزعا ءتالىم بەرگەن.
شىنىندا بىزدەر ەدىك،
ارى ءۇشىن جانىن بەرگەن.

ءبىز قازاق ەدىك
ءارقاشان ۇلتىم دەگەن،
وتانىم،جۇرتىم دەگەن.
ءبىراق تا رازى ەمەسپىن،
قازاققا بۇل كۇندە مەن...

ءبىز قازاق بولدىق
ءوز-وزىن الدايتۇعىن،
مەشىتكە بارمايتۇعىن.
توي مەنەن تومالاقتان،
ولسە دە قالمايتۇعىن.

ءبىز قازاق بولدىق
ءارۋاققا تابىناتىن،
جىن ۇرىپ قاعىناتىن.
ەل بولدىق شىن مانىندە،
رەسەيگە باعىناتىن.

ءبىز قازاق بولدىق
ءبىر-بىرىن كۇندەيتۇعىن،
جالعاندى شىن دەيتۇعىن.
اينالدىق ماڭگۇرتكە ءبىز،
ءوز ءتىلىن بىلمەيتۇعىن.

ءبىز قازاق بولدىق
بار بولسا كورە المايتىن،
جوق بولسا بەرە المايتىن.
باسىڭا ءىس تۇسكەندە،
كومەككە كەلە المايتىن.

ءبىز قازاق بولدىق
جاقسىنى جامان دەيتىن،
ارامدى ادال دەيتىن.
اڭنان دا بەتەر بولدىق،
جامىلعان ادام كەيپىن.

ءبىز قازاق بولدىق
قۇدايدان ۇيالمايتىن،
يمانىن جيا المايتىن.
راسىندا ەلگە اينالدىق،
وتانىن سۇيە المايتىن.

ءبىز قازاق بولدىق
ارىسىن اتىپ بىتكەن،
بايلىعىن ساتىپ بىتكەن.
باقىتىن باسقا تەۋىپ،
قۇدايدان باقىت كۇتكەن.

ءبىز قازاق بولدىق
كورگەنى ازاپ بولعان،
الەمگە مازاق بولعان.
قازاعى ورىس بولىپ،
ورىسى قازاق بولعان.

ءبىز قازاق بولدىق
شىندىققا بويلامايتىن،
ەل-جۇرتىن ويلامايتىن.
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن،
دۇرىستاپ تويلامايتىن.

ءبىز قازاق بولدىق
بيلىگى قۇبىلاتىن،
جۇيرىگى جىعىلاتىن.
ءبىز كىمبىز بۇل كۇندەرى؟
جىرلاسىن بۇگىن اقىن.
ىشتەگى جان ايقايدى،
جان بارما ۇعىناتىن؟

شىنىندا ءبىز كىمبىز؟

اۆتور: ەرجان مۇحياتدينوۆ

دارحان ءومىرجاننىڭ «فەيسبۋكتەگى» پاراقشاسىنان الىندى