- ءاسيا، الەمدەگى جالپى مادەني ۇردىستەر مەن ۇدەرىستەرگە سەرگەك قاراپ كەلەسىڭ عوي. قازاقتى ءقازىر قانشالىقتى مادەنيەتتى جۇرت دەپ ەسەپتەۋگە بولادى؟

- مادەنيەت دەگەننىڭ ءوزى كەڭ ۇعىم عوي. مىسالى، ەۋروپالىقتاردىڭ اراسىندا بريتاندىقتار ەڭ مادەنيەتتى ۇلت بولىپ سانالادى. ويتكەنى الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەرگە سايكەس، ولاردىڭ 80 پايىزى كىتاپ وقيدى، 40 پايىزى (ايىنا ءبىر رەت) كورمەگە بارادى، تاعى ءبىرقانشا پايىزى تەاتر مەن وپەراعا بارىپ تۇرادى-مىس. بىزدە مۇنداي زەرتتەۋدىڭ جۇرگىزىلگەنىن كورگەنىم جوق. ءبىراق وپەرا مەن مۋزەيگە كىرۋ ءۇشىن كەزەككە تۇرمايتىنىمىز ارنايى زەرتتەۋسىز-اق بەلگىلى. ءبىزدىڭ مادەنيەتتى تۇتىنۋشى رەتىندەگى سيپاتىمىز ءقازىر قاي دەڭگەيدە؟ جوعارى مادەنيەت بىزدە ءساندى ەمەس. وكىنىشكە قاراي، مادەنيەتتە ءقازىر قۇندىلىقتار جۇيەسى اۋىسىپ جاتقان ءداۋىر سياقتى. ول مۋتاسيالانىپ جاتىر. پوپ مادەنيەتتى، يۋتۋبتاعى كەزدەيسوق ۆيدەولاردى، «سايلاۋبەك سيندرومىن» مادەنيەتكە جاتقىزۋعا بولا ما؟ ەگەر جاتقىزۋعا بولسا، وندا ءبىزدىڭ حالىق وتە مادەنيەتتى. ال مادەنيەتتى ۇسىنۋشى رەتىندە قاراساڭىز، ءبىز ءقازىر نە بەرىپ وتىرمىز؟ الەمگە قانداي مادەني فەنومەن سىيلاپ وتىرمىز؟ ءوز ۇلتىمىزعا شە؟ كۇمىلجىپ قالاتىنىمىز انىق. ءبىز ءتىپتى تاريحي مۇرالارىمىزدى تانىستىرا الماي وتىرمىز. سوسىن ۇلتتىق مادەنيەت دەگەننىڭ ءوزى وتە كەڭ ۇعىم. ونەر، ادەبيەتتى تۇتىنۋ، ءوندىرۋ عانا ەمەس، حالىقتىڭ تۇرمىس-سالتى، ادەبى. وسى تۇرعىدان العاندا، ءبىر ۇلت ءۇشىن مادەنيەتتىلىكتىڭ بەلگىسى ەكىنشىلەر ءۇشىن جابايىلىق بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. بۇل شكالامەن تۇمشالانعان اراب ايەلى دە، كىندىكتەن جوعارى كيىم كيمەيتىن حيمبا تايپاسىنىڭ وكىلى دە تەڭدەي قۇرمەتكە لايىق. ەكەۋى دە ءوز ۇلتىنىڭ تانىم-تۇسىنىكتەرى اياسىندا وتە مادەنيەتتى، ەكەۋى دە ۇلتتىق مادەنيەتىن ساقتاۋشى جانە تاسىمالداۋشى رەتىندە قۇندى. وسى سياقتى ۇلتتىق ولشەممەن العاندا ءبىز، كەرىسىنشە، سونشالىقتى مادەنيەتتى حالىق ەمەس سياقتىمىز. مويىنداۋ كەرەك، قازاق كوپ بولعانىمەن، قازاقتىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىن ساقتاپ، تاسىمالداۋشى ادامدار قوعامىمىزدا سيرەك. ءبىزدىڭ حالىق ءالى كەڭەستىك مادەنيەتتىڭ ءتولى. سوسىن ءوز باسىم، «قاي حالىق مادەنيەتتى؟» دەگەندە، ول حالىق الەمگە نە بەردى دەگەنگە ەمەس، ەڭ الدىمەن سول ۇلتتىڭ جەكەلەگەن وكىلدەرىنىڭ ىشكى مادەنيەتى، وزگەنىڭ جەكە كەڭىستىگىن، بوستاندىعىن سىيلاۋ قانداي دەڭگەيدە، سوعان كوبىرەك ءمان بەرەمىن. مىسالى، جاپونياعا بارعاندا بۇكىل الەم ولارعا نەگە تامساناتىنىن ءتۇسىندىم. كوشەلەرىندە ساتۋشىسىز دۇڭگىرشەكتەردى كوردىك. حالىق جەمىس-جيدەگىن ولشەپ الىپ، اعاش قوراپقا ءتيىستى تولەمىن قالدىرىپ كەتىپ جاتىر. اۆتوبۋستا ۇمىتقان سومكەمىزدى ون مينۋتتان كەيىن سوڭعى ايالدامادان تاپتىق. ايالدامانىڭ جانىندا سەبەت تۇرادى، ءبىر رەيستەن كەلگەن اۆتوبۋس ۇمىتىلعان زاتتاردى تۇگەلىمەن سوندا قوتارىپ، كەلەسى رەيسكە كەتە بەرەدى. سەبەتتىڭ ىشىندە نە جوق. ءاميان دا، تەلەفون دا، قۇجاتتار دا. ول دا قاراۋسىز. ەشكىم دە «تەگىن جاتقان زات قوي، الا كەتەيىن» دەپ كوز الارتپايدى. قارسى الىپ العان قۇربىمىز «كوشەدە ەركىن جۇرە بەرىڭدەر، جاپوندار ەشتەڭە ۇرلامايدى» دەپ قويا بەردى. بۇل جاپونداردىڭ ءبارى شىلقىعان باي دەگەن ءسوز ەمەس. قاڭعىباسىن دا، قايىرشىسىن دا كوردىك. ءبىراق ۇرلىققا، قاراقشىلىققا جەتەلەيتىن جوقشىلىق ەمەس ەكەن. ىشكى مادەنيەتتىڭ تاپشىلىعى. ءبىز قاشان سونداي دەڭگەيگە جەتەمىز، قاشان «قازاق ۇرلامايدى» دەپ بۇكىل ۇلت ءۇشىن سەنىمدى ايتا الامىز، سول كەزدە «ءبىز مادەنيەتتىمىز» دەپ ايتۋعا بولاتىن سياقتى.

- ءوز زامانداستارىڭنىڭ بىلىمىنە، مادەنيەتىنە، جالپى بىلمەككە قۇشتارلىعىنا كوڭىلىڭ تولا ما؟

- جالپى، وزىنە كوڭىلى تولىپ، «اي، ءوزىم-اي» دەپ جۇرەتىن ادامداردان كوپ نارسە كۇتۋگە بولمايدى. سول سياقتى، ءوز زامانداستارىما، ونىڭ ىشىندە وزىمە دە ىلعي كوڭىلىم تولمايدى. كوپ ۋاقىتتى ىردۋ-دىردۋمەن وتكىزەمىز، جوعارىدا ايتقانداي، ءبىز ءقازىر مادەنيەتتى ءوندىرۋشى ەمەس، تۇتىنۋشىمىز. ءبىلىم جوق، دۇنيەتانىم جوق، ول بولماعان سوڭ تالعام جوق. ونىڭ بارىمەن قوسا ءبىزدىڭ بۋىنعا بۇرىن-سوڭدى قازاققا جاتتاۋ ءبىر قاسيەت كەرەك. ول – بۇزىپ-جارىپ قالاعانىڭدى الۋ. «حۋسپا» دەگەن ەۆرەيلەردىڭ ۇعىمى بار. سول سياقتى، ءومىردىڭ توعىزىنشى تولقىنىن باعىندىرىپ، ءوزىڭدى الەمنىڭ يەسى سەزىنۋ. ءبىزدىڭ بۋىن – ەسكى مەن جاڭانىڭ، كەڭەستىك پەن جاھاندىقتىڭ ەكى ورتاسىنداعى وتپەلى بۋىن. بىزگە دەيىنگى بۋىندى كەڭەس تاربيەسى دارمەنسىز قىلىپ تاستاعان. وقۋ كەرەك پە؟ تەگىن. تۇسە المادىڭ با؟ جۇمىسىڭ دايىن. ينستيتۋت ءبىتىردىڭ بە؟ مارحابات. ءۇي كەرەك پە؟ ورنالاسا بەر. ءتىپتى اسا بەلسەندىلەردىڭ كومسومول تويىن دا جاساپ بەرەتىن بولعان. سول «وكىمەت ولتىرمەيدى» دەپ ءجۇرىپ، اعا، اكەلەرىمىز جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ءبارىن وكىمەتكە ارتىپ تاستاعان سياقتى. ءسويتىپ، ءبۇتىن ءبىر بۋىن ءجۇزىپ بارا جاتقان ەمەس، اعىپ بارا جاتقاندار (قالي سارسەنباي) بولىپ قالدى. ال ءبىزدىڭ بۋىندا سول ايىرماشىلىقتى دەر كەزىندە ءتۇسىنىپ، ءجۇزىپ كەتكەندەر ۇتتى، اعىپ بارا جاتقاندار ۇتىلدى. اششى دا بولسا شىندىق وسى. ال بۇقارالىق سيپاتىندا ءبىزدىڭ بۋىننىڭ بىلىمگە، مادەنيەتكە قۇشتارلىعىن بىلمەيمىن، ءبىراق جىلتىرعا قۇشتارلىعى وراسان. مىناۋ الەۋمەتتىك جەلىلەر فەنومەنى، سەلفيمانيا ساتتىك جىلت ەتپەمەن سانامىزدى، بولمىسىمىزدى تولتىرىپ جىبەردى. ەكى اۋىز ءسوزدى قوسا المايتىنداردىڭ سۋرەتتەرى جەر-كوكتى جايلاپ كەتتى. اقىن دا، اكىم دە سولارعا جازىلىپ العان. جازىلۋشىلاردىڭ كوڭىلىنەن شىعام دەپ ءار جەردە جىلتىڭداپ «جۇلدىز» دا ارامتەر. توقتاساڭدارشى. ويلانايىق تا. مۇنىڭ ءبارى ءبىر كۇندىك قوي، ەرتەڭ-اق ولاردىڭ كىم ەكەنى ۇمىتىلادى عوي. ءبىر رەت بەرىلگەن ءومىر، ساناۋلى ۋاقىت، سونى قور قىلمايىق تا. ۇلتتىڭ زەردەسىندە قالاتىن دۇنيەلەرگە ۇمتىلايىق تا. ول جاعى بىزدە كەمشىن سياقتى.

- تاۋەلسىزدىكتىڭ ءوز ۇرپاعىسىڭ. «سوۆەت كەزىندە مىناداي ەدىك» دەپ ەسكە الۋ ءسىزدىڭ تولقىنعا جات. وسى 25 جىلدا زور رۋحاني جەڭىسىمىز بار ما؟

- ءوزىڭىز دە تۇسىنەسىز عوي، وسى جيىرما بەس جىلدا ونەردە، نە ادەبيەتتە، نە مادەنيەتتە ايتۋعا تۇراتىن قۇبىلىس بولسا، ءقازىر ءبارى سونى ايتىپ جۇرەتىن ەدى. تالعام تومەندەدى، بۇقارالىق مادەنيەت جايلادى دەگەندى ايتامىز. كوبىندە ءوزىمىزدى اقتاۋ ءۇشىن ايتاتىن سياقتىمىز. شىن مانىندە قۋاتتى دۇنيە ءبارىبىر اۋديتورياسىن تابادى. ءبىراق «جوقپەن» اۋىز سۇرتۋگە دە قارسىمىن. رۋحاني تابىستارىمىز جوق ەمەس، بار. تەك ولاردى «زور»، «جويقىن» دەپ سيپاتتاۋعا ءتىلىم بارمايدى. ەڭ باستىسى، تاريحي سانامىزدى قالپىنا كەلتىرۋگە تالپىنىستار جاسالىپ جاتىر. ءبىز قالاعانداي جويقىن ەمەس، ءبىراق ارەكەت بار.

- ەلىمىزدىڭ كينو ونەرىندەگى وزگەرىستەرگە ۋاقتىلى پىكىر ءبىلدىرىپ وتىراسىڭ. سوڭعى جىلدارداعى قازاق كينوسى ءوستى مە؟

- سانىن سۇراپ تۇرساڭىز، ءوستى. بۇرىن ون شاقتى كينو شىعاتىن جىلىنا. ءقازىر جيىرما شاقتى كينو تۇسىرىلەدى. جانە كوپشىلىگى جەكە كينوستۋديالاردىڭ شاعىنبيۋدجەتتى جوبالارى. ال اشىقتان-اشىق كوممەرسيالىق باعىتتا كينو تۇسىرەتىندەر ونەردىڭ ورەسىن وسىرە المايتىنى بەلگىلى عوي. ءقازىر «قازاق كينوسى» دەگەن اتاۋمەن شىعىپ جۇرگەن ونىمدەر رەسەيدىڭ ارزان كومەديالارىنا، امەريكانىڭ بويەۆيگىنە ەلىكتەيدى. ارى كەتسە، مەملەكەتتىك تاپسىرىستى تالانتسىز ورىندايدى. رەجيسسەر كەلدى، سۋرەتكەر كەلدى دەگەن قۋانىشتار مەن ول ءسوزىمىزدى قايتارىپ العىزعان وكىنىشتەر قاتارلاسىپ جاتىر. اۆتورلىق باعىتتا ءساتتى قادام جاساپ جۇرگەن زامانداستارىمنىڭ اياق الىسىنا ىلعي قۋانامىن. ەمير بايعازين، ءادىلحان ەرجانوۆ سياقتى تالانتتى جىگىتتەر نۇرتاس ادامبايەۆتاي تانىمال بولماۋى مۇمكىن، ءبىراق ءوي-ورىسى جاعىنان ون وراپ الاتىن، سيۋجەتى ەسكىرگەن كۇننىڭ وزىندە، ءتىلى، فورماسى ەسكىرمەيتىن، ەرتەڭگى كۇنگە قالاتىن كينولار ءتۇسىرىپ ءجۇر. ەرمەك تۇرسىنوۆ، اقان ساتايەۆتاردىڭ سوڭعى فيلمدەرى كوڭىلدى قالدىردى. ساتىبالدى نارىمبەتوۆ «اماناتىمەن» ءبىر قۋانتتى. ال شىمكەنت-شوۋ مەن كليپتىك ستيلدە ويلايتىن قاپتاعان سامورەجيسسەرلار تۋرالى سالماقتى اڭگىمە ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات. كوممەرسيالىق كينو تۇسىرمە دەمەيمىز، ءتۇسىر. ءبىراق قارابايىر ەمەس، كاسىبي دەڭگەيدە تۇسىرسەڭشى.

- بىزدە تەاتر اكتەرى اسابا بولىپ توي دا باسقارا بەرەدى، ءانشى بولىپ ساحنادا دا شىرقاپ جۇرەدى، سيتۋاسيالىق كومەديالاردان دا، اششى ىشەكتەي ۇزىن سەريالداردان دا «نان تابادى»، كوركەم فيلمدەردە دە بوي كورسەتەدى. اكتەرلەردىڭ وسىنداي جان-جاقتىلىعى قانشالىقتى دۇرىس؟

- بۇل تۇرمىستىق ماسەلە دەپ قاراساق، اكتەردىڭ تۇرمىسىنا ارالاسۋعا قۇقىمىز جوق سياقتى. ءبىراق بۇل كاسىبي، ونەر تازالىعىنىڭ ماسەلەسى عوي. قولىن ەربەڭدەتىپ جارنامادان ءبىر شىعىپ، سەريالعا ءبىر ءتۇسىپ جۇرگەن اكتەرلاردىڭ ءبىرازى سول، «بەتىن ساتاتىن» دەڭگەيگە جەتكەنىن ماقتان كورەدى. ولاردىڭ بار اڭسارى سول. بۇل كەمتالانتتاردىڭ ەنشىسى. ارينە، كەيدە تالانتتى اكتەرلار دا سەريالعا ءتۇسىپ، باعدارلاما جۇرگىزىپ جاتادى. ونى كورگەندە، ارينە، ءىشىڭ اشيدى. مۇمكىن، دۋلىعا اقمولدانىڭ تالانتىن ەشكىم تارتىپ الا المايتىن شىعار، تەرەڭ اكتەر قاي رولىنە دە تەرەڭدىگىمەن كەلەدى. ءبىزدىڭ قورقاتىنىمىز، گيپەراكتيۆتىلىك قوي. قانشا مەگاتالانتتى بولسا دا، تىم كوپ جىلتىڭدايتىن ادام ءوزىن قايتالايدى، سالماقتى جۇمىس جاساۋعا ۋاقىتى بولمايدى، سوسىن شتامپقا ۇرىنادى، دەگراداسيا باستالادى. ونەر جاسايمىن دەگەن ادام وزىمەن-وزى، جەكە قالۋعا، ويلانۋعا، مۇڭدانۋعا، اناليز جاساۋعا مۇرشاسى بولۋ كەرەك. قاپتاعان كەشتەر، كەزدەسۋلەر، سۇحباتتار، تويلار ادامنىڭ جانىن ولتىرەدى. سوندىقتان اقىلدى اعالارىمىز ىنىلەرىنە «اسابا بولما، سەريالعا بارما» دەگەندە تانىمالدىلىعى مەن قالاماقىسىن قىزعانىپ ەمەس، شىعارماشىلىعىنا دەگەن جاناشىرلىقپەن ايتاتىن شىعار. ال تاياز ادامدى 99 كينوعا تۇسىرسەڭ دە، كوزى شىتىناپ تۇرا بەرەدى. ولاردىڭ بەلسەندىلىگىنەن كەلىپ-كەتەتىن ەشتەڭە جوق. ءبىر كۇندىك قانا جالعان.

- جاستاردىڭ ادەبيەتتەگى اياق الىسىن ءجىتى باقىلاپ ءجۇرسىڭ. ولاردىڭ بەتالىسى دۇرىس پا؟ تابيعي دارىندارىن جيعان بىلىمدەرى تولىقتىرا الىپ جاتىر ما؟

- جاۋاپ سۇراقتىڭ وزىندە تۇرعان سياقتى. ارينە، تانىمى مەن دارىنى قاتار شاپقان جۇيرىكتەر از. ەرىنشەكتىك پە، ازعا قاناعات ەتۋ مە، بىلمەيمىن، ايتەۋىر ءبىر بەيقامدىق، بويكۇيەزدىك بار. اشقاراقتىق دەگەن نەگىزى جاقسى نارسە ەمەس، ءبىراق ءدال شىعارماشىلىققا كەلگەندە سول اۋاداي كەرەك. ءبىز جالپى كوبىندە قوماعاي، اشقاراق بولىپ كەلەتىنىمىز – اشارشىلىقتى كورگەن حالىقتىڭ ۇرپاعىمىز عوي. سول اشتىقتىڭ ەستەلىكتەرى گەنىمىزدىڭ ءبىر جەرلەرىندە ۇيىقتاپ جاتقان سياقتى. مادەني اشتىق تا بىزگە بەيتانىس نارسە ەمەس. سوندىقتان اسەمپازدىقتا ەمەس، جاسامپازدىقتا جارىسساق، شىركىن. تەندەنسيالار تۋرالى ايتقاندا، ءسوز ۇستاعان جىگىتتەردىڭ كوبى گازەت-جۋرنالدى جاعالاپ جۇرەتىندىكتەن بە، پۋبليسيستيكالىق، پلاكاتتىق سارىن باسىم. سوقپاقبايەۆ بولعىسى كەلەتىندەر كوپ. نۇرماعامبەتوۆتىڭ ءىزىن جالعايدى-اۋ دەگەندەر دە قىلاڭ بەرىپ قويادى. ءداستۇرلى ەپيكالىق سارىنداعى جازۋ ءستيلى ولە مە دەپ ۋايىمدايتىن ەدىك. جوق، ونداي پوتەنسيالى بار جىگىتتەر دە كورىنىپ قالىپ ءجۇر. ماركەس، بورحەس، پاۆيچتەرگە ەلىكتەيتىندەر دە بار. جازۋشىلىققا مودا قۋىپ كەلگەن، بلوگگەر دەڭگەيىندەگى جىگىتتەر دە بار. شىن جۇيرىكتى ەرتەڭ ۋاقىت ءوزى ەكشەپ الادى عوي. پوەزيادا ەرلانداردىڭ، اۋەزوۆ تىلىمەن ايتقاندا، «ەۋروپالىعىن، جارقىراعان اشەكەيىن» سۇيەمىز. ءبىراق اقىن بولماي تۇرىپ جاقسى وقىرمان بولعان ەرلان، اقبەرەندەر از، اعىلشىن، يسپان ءتىلىن ايتپاعاندا، ورىس ءتىلىن بىلمەيتىن زامانداس جازارماندار كوپ. بۇل جازامىن دەگەن ادام ءۇشىن قاسىرەت قوي. كوپ وقۋ كەرەك، لاجى بولسا ءتۇپنۇسقادا وقۋ كەرەك. الەم ادەبيەتىنىڭ قانشا شىعارماسى قازاق تىلىنە اۋدارىلدى؟ ولار قانداي دەڭگەيدە اۋدارىلدى؟ سولارعا قاراپ قانا تالعام قالىپتاستىرۋعا بولا ما؟ جوق، ارينە. ال جوقتان بار جاسايمىن دەگەن ويىن ءقازىر جۇرمەيدى.

- جالپى الەمدەگى مادەني ۇردىستەرگە ءدال ءقازىر قانداي دامۋ باعىتى ءتان؟ ورتاق مادەنيەت قالىپتاستىرىپ وتىرعان الپاۋىت ەلدەردىڭ ىشكى قۇپياسىنا بويلاپ كورۋگە بولا ما؟

- ارينە، جاھاندانۋ دەسەم جاڭالىق اشپايمىن. گولليۆۋد فيلمدەرىندەگى قارا ءناسىلدى كەيىپكەرلەرگە كوز ۇيرەندى، ءقازىر ازيات، ءۇندى كەيىپكەرلەر دە كوبەيە باستادى (سۇلۋ ازياتتار ءۇشىن جاقسى مۇمكىندىك). ءبىراق بۇل، ەندى ول مىنبەردەن ازياتتىق قۇندىلىقتار ناسيحاتتالادى دەگەن ءسوز ەمەس. جاھاندانۋ – سول باياعى دجۋنگلي، ءبىراق رۋحاني دجۋنگلي، كۇشتىنىڭ ءالسىزدى جۇتۋى. ارينە، جالپاق جۇرتتىڭ بارىنە ۇنايتىن، قاراپايىم ونەر جاساۋدىڭ دالەلدەنگەن، ناقتى فورمۋلالارى بار. ينتەرنەتتى اشساڭىز، ءتۇرلى وقۋلىقتار تولىپ تۇر. ءبىراق ونى بىلسەم، مەڭگەرسەم دەپ تالپىنعاندى كورە المادىق. مىسالى، دجوردج ميللەر، دجوان روۋلينگ ەڭ تابىستى جازۋشىلار دەيىك. ال بىزدە جازۋشىلار دجوان روۋلينگكە مۇرىن ءشۇيىرىپ، «ول ادەبيەت ەمەس» دەپ قارايدى. ال ءوزىڭىز ادەبيەتتە نە توڭكەرىپ تاستادىڭىز؟ كىم وقىپ جاتىر ءسىزدى؟ ارينە، نوبەل سىيلىعىنا تالپىناتىن ادامدار دا كەرەك. ءبىراق شەت ەلدىڭ تالاۋىنا بەرىپ قويعان بۇقارا وقىرمانىمىزدى دا ويلايىق. ءبىز ءقازىر ءداستۇرلى مادەنيەتتەن زامانۋي مادەنيەتكە، اۋىلدان قالاعا اتتاپ كەتە الماي وتىرعان جۇرتپىز. ءالى كۇنگە دەيىن كينومىزدا نەگىزگى موتيۆ – نە اۋىلدان قاشۋ، نە اۋىلعا قاشۋ. ادەبيەتىمىز ءالى دە كوبىنە-كوپ اۋىلدىڭ اينالاسىندا ءجۇر. فورماسىن ال دا، ۇلتتىق دۇنيە جاسا. حالىق جاپپاي وقىسىن. تۇيسىگى ويانسىن. جوق. ءبىزدىڭ جازۋشىلار كاميۋ بولعىسى كەلەدى، كافكا بولعىسى كەلەدى. كافكا اسكەتتىك فورماسىمەن عانا كافكا بولعان جوق، ۋاقىتتىڭ جۇيكەسىن سەزىپ، كورىپكەلدىك ويلار ايتۋىمەن كافكا بولدى. ونىمەن ساناسىپ جاتقان جازۋشى بار ما؟ ءبىزدىڭ ونەر جاساۋشىلاردىڭ امبيسيالارى كەيدە تالانت-تانىمىنا ساي كەلمەي جاتاتىنىن قالاي جاسىرايىق. جاڭالىعى بولماسا دا، كوڭىل اۋلايتىن، ۇلتتىق توپىراقتاعى ساپالى امبەباپ ادەبيەت، ساپالى كوممەرسيالىق كينو جاسالۋ كەرەك. جۇرتتىڭ ءبارىن بايسالدى سوزگە بايلاپ قويا المايسىز.

- الەمنىڭ 30 ۇزدىك ەلىنىڭ ساپىنا كىرگىمىز كەلەدى. ەكونوميكالىق قانا ەمەس، رۋحاني جەڭىستەرىمىزبەن دە مىقتىلار قاتارىندا بولۋدىڭ العىشارتتارىن جاساپ جاتىرمىز با؟ الدە قالتامىزدى قالىڭداتساق، ۇنەمدى ۇيرەنسەك، مادەنيەتىمىز وز-وزىنەن ارتىپ كەتە مە؟

- رۋحاني جەڭىستەر بىرەۋدى مازالاي ما ءقازىر؟ 25 جىل بويى ەكونوميكا قۇرامىز دەدىك. 25 جىلدان كەيىن قاراساق، ەكونوميكا قۇرا الماپپىز، تەڭگەمىز تەڭسەلىپ تۇر، مۇنايدان باسقا تابىس كوزى جوق. ءقازىر بازبىرەۋلەر ويانىپ، اياق استىنان مادەنيەت تۋرالى ويلاي قويماس. ولاردىڭ باس قاتىراتىن ماسەلەسى ونسىز دا جەتەرلىك. مادەنيەت بىزدە جەكەلەگەن سۋرەتكەرلەرگە عانا كەرەك. سولاي بولعان، بولا بەرەدى دە. باسقاسى جاي، كوز الداۋ. بۇعان دەيىن شەت ەلدەگى قازاق مادەنيەتىنىڭ «بەت بەينەسى» ورىنداۋشىلار بولىپ كەلدى. مۋزىكانتتار، بالەت بيشىلەرى. ال ەۋروپالىق مۋزىكانى ورىنداۋشى ادام، ۇلتى قازاق دەمەسەڭىز، ءوزى دە اسپابىنا ۇقسايدى. بىرنەشە جىل بۇرىن ديريجەر الان بورىبايەۆ ءبىرىنشى رەت ەۋروپادا ا.جۇبانوۆتىڭ «اباي» وپەراسىن قويدى. ءبىز مىنا جاقتا وتىرىپ قاتتى قۋاندىق. ويتكەنى وسىنداي، ۇلتتىق مادەنيەتتى، بىرەگەي تانىمدى، ءومىر پسيحولوگياسىن تانىتا الاتىن ازاماتتار كوبىرەك كەرەك. رەجيسسەر، ديريجەر، جازۋشى… رەجيسسەرلەرگە قيىن، ويتكەنى ۇلتتىق تانىمداعى ۆيزۋالدىق ونەر، سۋرەت ونەرى تىم جاس، ولار سۇيەنەتىن دۇنيە تىم از. جازۋشى؟ جاڭا، بۇكىل الەمگە قىزىقتى بولاتىن ويدى الەمدى ارالاپ جۇرگەن، شەت ەلدەردى مەڭگەرگەن جاستار ايتۋى مۇمكىن.

سۇحباتتاسقان ەسەي جەڭىس ۇلى،

«رەيتينگ» گازەتى، №7، 25 اقپان 2016 جىل.