ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى «بەيبىتشىلىك ەستافەتاسى – جاستارعا» اتتى رەسپۋبليكالىق جاستار انتيادرولىق ونلاين فورۋمىنا قاتىستى، - دەپ حابارلايدى «قامشى» پورتالى.

ق ر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ سەمەي يادرولىق پوليگونىن جابۋ تۋرالى جارلىعىنىڭ 25-جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارا اقىن، كورنەكتى قوعام قايراتكەرى، «نيەۆادا-سەمەي» حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ پرەزيدەنتى ولجاس سۇلەيمەنوۆ، وسى قوزعالىستىڭ بەلسەندى مۇشەسى، سۋرەتشى قارىپبەك كۋيۋكوۆ، س.ع.د.، پروفەسسور ت.س.سۇلەيمەنوۆ جانە رەسپۋبليكا بويىنشا 17 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن وقىتۋشىلارىن قامتىدى.

دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، پوليگوننىڭ 40 جىلدىق تاريحىندا 459 جارىلىس جاسالعان. 1949-1962 جىلدارى اشىق اۋادا 88 سىناق، جەر قويناۋىندا 3 رەت بومبا جارىلدى. 1953 جىلدىڭ 12 تامىزىندا الەم تاريحىندا العاش رەت تەرمويادرولىق قۇرىلعى اشىق اسپان استىندا سىناقتان وتسە، 1955 جىلدىڭ 22 قاراشاسىندا جەر ۇستىندە جارىلعان سۋتەگى بومباسى جانتالاسا قارۋلانعان دۇنيەجۇزىنىڭ دەرجاۆالارىن كەڭەس وداعىنىڭ الدىندا تىزە بۇگۋگە ءماجبۇر ەتتى. ويتكەنى، بۇل سىناق ادامزات تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ەدى. سونداي-اق، كەڭەس ەلى وسى ۋاقىت ارالىعىندا يادرولىق زاريادى بار 6 قۇرىلعىنى جەتى قات كوككە جۋىق جوعارى بيىكتىكتە سىناقتان وتكىزىپ ۇلگەردى. ال، جەر قاباتىنداعى تىك ۇنعىمالار مەن كولبەۋ تۋننەلدەردە 340-تان استام سىناق جۇزەگە اسىرىلدى. ودان 1.5 ميلليون ادام زارداپ شەكتى.

«ءبىز، قوزعالىس مۇشەلەرى، بىردە ۇلكەن دەلەگاسيا بولىپ جاپونياعا باردىق. سول ۋاقىتتا حيروسيما قالاسىنىڭ ورتالىق الاڭىندا ميتينگ بولىپ جاتتى. وعان قاتىسقان 3 مىڭعا جۋىق ادام ءبارى تەگىس جەردە وتىردى. بۇل قارسىلىق كورسەتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى بولار دەپ شەشتىم. سول ساپار بارىسىندا يادرولىق جارىلىستان زارداپ شەككەندەر قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلى قارىپبەك كۋيۋكوۆ بايانداما وقىدى. سول باياندامانىڭ سوڭىندا قارىپبەك باۋىرىم: «ءبىزدىڭ قوزعالىستىڭ قارسىلىق بەلگىسى اشىق الاقان. مەن، انتيادرولىق قوزعالىستى ەكى قولىمدى كوتەرىپ تۇرىپ قولدايمىن. ءبىراق، مەندە ونداي مۇمكىندىك جوق» دەگەن كەزدە، جينالعان قاۋىم تۇگەلدەي ورنىنان تۇرىپ، قولدارىن كوتەرىپ قارىپبەكتى قولدايتىندارىن جەتكىزدى. ءدال ءقازىر سول بەلگىنى تاعى ءبىر قايتالاساق»، – دەدى. سول ساتتە قازاقستاننىڭ ءتۇرلى ايماقتارىنداعى جاستاردىڭ ورىندارىنان تۇرىپ، قولدارىن كوتەرگەنىن كورگەندە، ەرىكسىز كوزگە جاس ۇيالادى. وسىلايشا، تىلەۋلەس جانداردىڭ ارمان-مۇراتى، ماقسات-مۇددەسى ءبىر ارنادا توعىسقانىنا كۋا بولدىق.

فورۋم بارىسىندا سەمەي يادرولىق پوليگونىنان زارداپ شەككەن بالالار تۋرالى قىسقامەتراجدى فيلم دە كورسەتىلدى. جارىلىس سەبەبىنەن زارداپ شەككەندەر جايىندا ناقتى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر مەن ق ر يادرولىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ اعىمداعى جاعدايى باياندالدى. جاپپاي جويۋ قارۋلارىن تاراتپاۋدىڭ حالىقارالىق رەجيمىن نىعايتۋ بويىنشا قازاقستان قىزمەتىنىڭ ناتيجەلىلىگى، يادرولىق قاۋىپسىزدىك جانە يادرولىق قارۋسىزداندىرۋ سالاسىنداعى قازاقستاننىڭ عالامدىق جەتەكشىلىگىن، قازاقستان ءيميدجىن حالىقارالىق ارەناعا كوتەرۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ الەۋمەتتىك دامۋ جونىندەگى پرورەكتورى شولپان جامانبالايەۆا «سىناق پوليگوندارىنىڭ جابىلۋىنان تۇراقتى دامۋعا قاراي» اتتى بايانداماسىندا سەمەي يادرولىق پوليگونى جابىلعاننان كەيىن اتوم ەنەرگياسىن وندىرۋدەگى وتاندىق عىلىمنىڭ الەۋەتىن باياندادى. قازۇۋ عالىمدارى وسى سالاعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر جانە ونى ءتيىمدى پايدالانۋدا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە.

فورۋم سوڭىندا الەمدەگى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەتىن تىنىشتىقتىڭ، بەيبىتشىلىكتىڭ ەستافەتاسىن ەندى جاستارعا سەنىپ تاپسىراتىن ۋاقىتتىڭ كەلىپ جەتكەنى ايتىلدى.